Bitwa pod Białowieżą (VIII 1920)
Bitwa pod Białowieżą – walki polskiego oddziału zmotoryzowanego por. Władysława Moykowskiego z oddziałami sowieckiej 41 Dywizji Strzelców w czasie Bitwy Warszawskiej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
27 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Białowieżą | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik |
nierozstrzygnięta | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Geneza
edytujRealizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego[2]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim[3][4], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą[5], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza[6]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[7].
Po klęsce nad Wisłą dowództwo sowieckie pospiesznie uzupełniało i reorganizowało ocalałe z pogromu jednostki[8]. Uchodząca spod Warszawy 16 Armia Nikołaja Sołłohuba miała zorganizować obronę na Bugu pod Drohiczynem i Grannem. Jednakże na szlakach odwrotu większość jednostek armii ogarnęła panika i demoralizacja[9].
Walczące wojska
edytuj| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| 1 Dywizja Piechoty Legionów | płk Stefan Dąb-Biernacki | 2 Armia |
| 1 Dywizja Litewsko-Białoruska | gen. Jan Rządkowski | |
| ⇒ Wileński pułk strzelców | mjr Stanisław Bobiatyński | 1 DL-B |
| → oddział wypadowy | por. Władysław Moykowski | 1 DL-B |
 Armia Czerwona
| ||
| 41 Dywizja Strzelców | Żan Francewicz Zonberg | 16 Armia |
Walki pod Białowieżą
edytuj
21 sierpnia 1920 do rejonu Bielska przybyła 1 Dywizja Litewsko-Białoruska gen. Jana Rządkowskiego, która otrzymała zadanie ubezpieczenia od strony Puszczy Białowieskiej linii zaopatrzeniowej łączącej rozlokowaną pod Białymstokiem 1 Dywizję Piechoty Legionów przez Bielsk i Czeremchę z Siedlcami. W tym czasie dowództwo sowieckiego Frontu Zachodniego skierowało do rejonu Gródek – Kamieniec Litewski świeżo przybyłą na front z głębi Rosji 48 Dywizję Strzelców[11][12]. Oddziały sowieckiej dywizji obsadziły między innymi Białowieżę i Małą Narewkę.
26 sierpnia dowódca 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej wydał rozkaz przeprowadzenia wypadu na Białowieżę w celu zdobycia informacji o rozmieszczeniu i siłach oddziałów sowieckich w puszczy. Do przeprowadzenia wypadu wydzielono z Wileńskiego pułku strzelców oddział 60 żołnierzy z ppor. Władysławem Cikowskim i 3 ciężkie karabiny maszynowe. Dowództwo nad nim objął oficer sztabu dywizji por. Władysław Moykowski.
27 sierpnia oddział załadowany został na ciężarówki i ruszył w kierunku Białowieży. Kolumnę samochodów poprzedzał motocykl uzbrojony w karabin maszynowy. Pod Białowieżą kolumna została ostrzelana przez sowieckie ubezpieczenia. Ranny został motocyklista. Z pobliskiej Narewki Sowieci wysłali do Hajnówki oddział liczący dwustu żołnierzy piechoty i kawalerii oraz pociąg pancerny i tym samym zagrozili okrążeniem polskiego oddziału. W tej sytuacji por. Moykowski wydał rozkaz odwrotu. Przed Hajnówką polska kolumna została ostrzelana przez pociąg pancerny. Żołnierze opuścili samochody i próbowali otworzyć sobie drogę na Bielsk. Po niepowodzeniu por. Moykowski polecił zostawić samochody i obejść lasami pozycje nieprzyjaciela[13]. Obejście Hajnówki przybrało charakter niezorganizowany. Część żołnierzy pogubiła się i do pułku powróciła dopiero po kilku dniach. Utracono dwa ciężkie karabiny maszynowe. Większość żołnierzy zebrała się jednak przy drodze do Bielska już za Hajnówką i oddział wrócił na pozycje wyjściowe[14].
Bilans walk
edytujDziałania zmotoryzowanego oddziału wypadowego zakończyły się połowicznym sukcesem. Od jeńca wziętego w starciu pod Hajnówką uzyskano ogólnikowe informacje o pojawieniu się na froncie 48 Dywizji Strzelców i jej rozmieszczeniu. Stracono jednak cały sprzęt motorowy[14].
Przypisy
edytuj- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 199.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 57.
- ↑ Odziemkowski 1990 ↓, s. 68.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
- ↑ Żeligowski 1930 ↓, s. 116.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 482.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 42.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 391.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 36.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 389.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 390.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 37.
Bibliografia
edytuj- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.