Bitwa o Astrachań
Bitwa o Astrachań – bitwa wojny domowej w Rosji o kontrolę nad Astrachaniem, trwająca między majem a grudniem 1919 r., stoczona między broniącą miasta czerwoną 11 Armią oraz flotyllą Wołżańsko-Kaspijską a Armią Kaukaską w składzie białych Sił Zbrojnych Południa Rosji.
| wojna domowa w Rosji | |||
| Czas |
maj – grudzień 1919 r. | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
region Astrachania | ||
| Przyczyna |
dążenie białych do zdobycia Astrachania | ||
| Wynik |
skuteczna obrona Astrachania przez czerwonych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Tło wydarzeń
edytujAstrachań, pozostający w rękach bolszewików od 1917 r., miał istotne znaczenie strategiczne dla obrony południowej granicy Rosji Radzieckiej[1]. Ponadto utrzymywanie kontroli nad miastem umożliwiało czerwonym transport żywności do centralnej części Rosji po Wołdze[1]. Na początku 1918 r., w sierpniu tego samego roku oraz w marcu 1919 r. czerwoni stłumili w rejonie Astrachania antybolszewickie powstanie miejscowych Kozaków[2].
Astrachania broniły oddziały 11 Armii, które w styczniu 1919 r. zdołały uniknąć rozbicia w walkach z Armią Ochotniczą na Północnym Kaukazie i wycofać się do miasta przez stepy[3]. Siły te liczyły 17 tys. bagnetów i szabel, 30 dział, 7 samolotów i dwa pociągi pancerne[1]. Do października 1919 r. 11 Armią dowodził W. Raspopow[1]. Do miasta dotarły również oddziały 12 Armii, zmuszone do wycofania się znad Tereku[4].
W maju 1919 r. część Sił Zbrojnych Południa Rosji, prowadzących oblężenie Carycyna, podjęła próbę uderzenia na kierunku astrachańskim, jednak w czerwcu i na początku lipca tego samego roku zostały odparte przez broniące miasta siły czerwonych[1]. 30 czerwca 1919 r. Carycyn został zdobyty przez Armię Kaukaską pod dowództwem gen. Piotra Wrangla, co uczyniło sytuację obrońców - i całego radzieckiego Frontu Południowego - wyjątkowo trudną[5]. Komisarz spraw wojskowych i morskich Lew Trocki opowiedział się za ewakuacją Astrachania, jednak członek rady rewolucyjno-wojennej 11 Armii, Siergiej Kirow, zwrócił się do Lenina z apelem o zmianę decyzji i uzyskał rozkaz utrzymania się w mieście[1]. Siły białych atakujące Astrachań liczyły 20 tys. bagnetów i szabel oraz 32 działa[1]. Ponadto na Morzu Kaspijskim czerwoni dysponowali Flotyllą Wołżańsko-Kaspijską (następnie Astrachańsko-Kaspijską), natomiast biali - Flotyllą Kaspijską[1].
Przebieg bitwy o Astrachań
edytujPo zdobyciu Carycyna głównodowodzący Sił Zbrojnych Południa Rosji gen. Anton Denikin wydał rozkaz rozpoczęcia generalnej ofensywy, której ostatecznym celem miało być zdobycie Moskwy i obalenie bolszewickiego rządu. Odrzucił natomiast propozycję gen. Wrangla, by odłożyć ofensywę w czasie i najpierw uderzyć na Astrachań[6].
Główne siły 11 Armii, liczące maksymalnie 12 tys. żołnierzy, powstrzymywały marsz sił Armii Kaukaskiej gen. Wrangla wyznaczonych do uderzenia na Astrachań (trzon tej formacji został przez Denikina skierowany na Kamyszyn i Saratów; pierwsze z miast zostało zdobyte przez białych w sierpniu, jednak jeszcze w tym samym miesiącu Wrangel został zmuszony do wycofania się do Carycyna[7]). Zgrupowanie złożone z 2600 żołnierzy dysponujących dwoma pociągami pancernymi broniło linii kolejowej z Astrachania do Saratowa. Inna grupa wojsk czerwonych, z sześcioma tysiącami żołnierzy, odpierała ataki oddziałów gen. Władimira Tołstowa i gen. Daniiła Dracenki od strony Gurjewa i Kizlaru[1].
Między lipcem a wrześniem czerwoni skutecznie odpierali ataki sił Tołstowa, natomiast oddział Dracenki w kolejnych starciach został rozbity. W październiku i listopadzie obrońcy miasta przeszli do kontrnatarcia. Dowódcą 11 Armii był już wówczas J. Butiagin. 21 listopada 1919 r. skoordynowane uderzenie Flotylli Wołżańsko-Kaspijskiej z Morza Kaspijskiego oraz sił lądowych umożliwiło czerwonym zdobycie kluczowego punktu pozycji białych - Ganiuszkina[1]. Odparte zostały również ataki białych na linię kolejową z Astrachania do Saratowa na lewym brzegu Wołgi[1]. W grudniu 1919 r. 11 Armia wyszła z Astrachania i przyłączyła się do ofensywy frontów Południowego i Południowo-Wschodniego, biorąc udział w odbiciu z rąk Sił Zbrojnych Południa Rosji Carycyna w styczniu 1920 r. W tym momencie biali stracili ostatecznie szansę zagrożenia Astrachaniowi[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l Оборона Астрахани [online], www.hrono.ru [dostęp 2018-11-23].
- ↑ J. D. Smele, The "Russian"..., s. 120.
- ↑ E. Mawdsley, Wojna..., s. 207-208.
- ↑ P. Kenez, Red Advance..., s. 29.
- ↑ J. D. Smele, The "Russian"..., s. 123-124.
- ↑ P. Kenez, Red Advance..., s. 41.
- ↑ P. Kenez, Red Advance..., s. 43.
Bibliografia
edytuj- P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0-9744934-5-7.
- E. Mawdsley, Wojna domowa w Rosji 1917-1920, Bellona, Warszawa 2004, ISBN 978-83-11-11638-2.
- J. D. Smele, The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0.