Biedrzeniec wielki

Biedrzeniec wielki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	biedrzeniec
Gatunek	biedrzeniec wielki
	Nazwa systematyczna
	Pimpinella major (L.) Huds.; Fl. angl. 110. 1762
Synonimy
	Pimpinella magna L.; Pimpinella saxifraga var. major L.;
	Pimpinella magna L.; Pimpinella saxifraga var. major L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Biedrzeniec wielki (Pimpinella major L. Huds) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w dużej części Europ – brak go na południowych krańcach kontynentu (Portugalia, wyspy na Morzu Śródziemnym, Grecja) i na północy (Islandia, w Norwegii i Finlandii rośnie introdukowany). Zdziczały rośnie także w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych^[3]^[4]. W Polsce roślina pospolita w południowej części kraju, rozpowszechniona w zachodniej i północnej, ale rzadka w województwie mazowieckim i podlaskim^[5].

Morfologia

Baldach od spodu

Owoce

Liść

Pokrój: Roślina zielna osiągająca do 100 cm wysokości. Korzeń jest wrzecionowaty, rozgałęziony, u starszych roślin wyrasta z niego kilka pędów. Łodyga jest wzniesiona, dęta, z ostrymi kantami i głębokimi bruzdami, naga, rzadziej nieco owłosiona, rozgałęziająca się w górze^[6].
Liście: Pierzaste, dolne długoogonkowe, średnie i górne u nasady z obłonioną na brzegu pochwą liściową. Dolne liście są pojedynczo, rzadko podwójnie pierzaste, z 2–4 (rzadko większą liczbą) parami listków. Listki mają kształt jajowaty i osiągają do 7 cm długości oraz 4 cm szerokości. Listek szczytowy jest trójwrębny lub trójklapowy. Liście łodygowe są słabiej podzielone i mają węższe listki^[6].
Kwiaty: Drobne, zebrane w baldaszki, a te w liczbie od 7 do 15 w baldach złożony (zwisły przed kwitnieniem). Zwykle brak pokryw i pokrywek (jeśli występują to w formie szczątkowej). Płatki korony są białe, rzadziej różowe i osiągają do 1,5 mm długości. Słupki o szyjkach do 2 mm długości i nagiej zalążni^[6].
Owoce: Nagie rozłupki jajowate, od 2,5 do 5,5 mm długości i do 2 mm szerokości^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje na mezofilnych łąkach, w ziołoroślach i zaroślach^[6]. Preferuje stanowiska otwarte, umiarkowanie naświetlone, umiarkowane warunki klimatyczne. Gleby obojętne, zasobne, wilgotne^{[potrzebny przypis]}.

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych jest gatunkiem charakterystycznym dla rzędu Arrhenatheretalia^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ Pimpinella major (L.) Huds., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-14] .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.), MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 407, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 65-66 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[powo-3] Pimpinella major (L.) Huds., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-14] .

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].

[5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.), MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 407, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[koczwara-6] MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 65-66 .

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[3]

[4]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]