Biedronecznik zmienny
Biedronecznik zmienny, tarczownica zmienna (Punctelia subrudecta (Nyl.) Krog) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
biedronecznik zmienny |
| Nazwa systematyczna | |
| Punctelia subrudecta (Nyl.) Krog Nordic Jl Bot. 2(3): 291 (1982) | |
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Punctelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1886 r. William Nylander, nadając mu nazwę Parmelia subrudecta. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1982 r. Hildur Krog przenosząc go do rodzaju Parmelia[1].
- Parmelia borreri var. subrudecta (Nyl.) Clauzade & Cl. Roux 1982
- Parmelia dubia var. foliosa B. de Lesd. 1954
- Parmelia subrudecta Nyl. 1886
Nazwy polskie według W. Fałtynowicza[4].
Morfologia
edytujTworzy listkowatą, kolistą lub nieregularną plechę o średnicy do 10 cm. Jest głęboko wcinana, jej odcinki mają długość do 2 cm i szerokość 2–5 mm, stykają się brzegami lub zachodzą na siebie. Końce odcinków rozszerzają się do 8 mm i są zaokrąglone, wrębne lub wcinane. Powierzchnia górna barwy jasnoniebieskiej, niebieskawoszarej, żółtoszarej lub brunatnoszarej. Jest gładka, delikatnie siateczkowata, lub znajdują się na niej nieregularne wklęsłości. Występują na niej także pseudocyfelle mające postać białych plamek. Dolna strona plechy jest jasnobrunatna i znajdują się na niej jasne chwytniki[5].
Na odcinkach lub na ich brzegach występują drobne soralia o barwie brudnobiałej lub szarozielonawej. Początkowo występują oddzielnie, później zlewają się z sobą. Największe ich skupisko znajduje się w środku plechy[5].
Apotecja lekanorowe pojawiają się bardzo rzadko. Mają średnicę do 8 mm, czerwonobrunatne tarczki, a na brzeżku często występują soralia. Powstają w nich bezbarwne, jednokomórkowe, elipsoidalne zarodniki o rozmiarach 12–18 × 7–9 μm. W jednym worku powstaje po 8 zarodników[5].
Reakcje barwne: rdzeń i kora: KC + czerwony, C + karmin-czerwone, UV[6].
- Gatunki podobne
Najbardziej podobny jest biedronecznik Jeckera (Punctelia jeckeri). Morfologicznie odróżnia się tym, że soralia posiada nie tylko na górnej powierzchni plechy, ale również na jej obrzeżach, przez co wygląda „sałatowato”. Ponadto posiada czarne chwytniki (u P. subrudecta są one jasne). Biedronecznik wzniesiony (Punctelia ulophylla) jest uważany za synonim Punctelia jeckeri[7].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy), a także na wielu wyspach[8]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju[2], jest jednak dość rzadki[5] i podlega ścisłej ochronie[9]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek w sytuacji wysokiego ryzyka wymarcia w regionie[10].
Rozwija się głównie na korze drzew liściastych, rzadko drzew iglastych. Występuje w lasach, na terenach otwartych oraz na drzewach rosnących samotnie[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-05-08] (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-02-16] (ang.).
- ↑ Wiesław Fałtynowicz, Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, s. 261, ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ a b c d e Hanna Wójciak, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 25, 136, ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Irish Lichens [online] [dostęp 2015-05-08] (ang.).
- ↑ S.N. Christensen, U. Søchting, Notes on the genus Punctelia in Denmark, „Graphis Scripta”, 19, Sztokholm 2007, s. 13–16, ISSN 0901-7593.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-05-08].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów [online] [dostęp 2015-01-04].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 87, ISBN 83-89648-38-5.