Bieńkowice (województwo śląskie)
Bieńkowice (dawniej Binkowice lub Benkowice; niem. Binkowitz, Benkowitz lub Bienkowitz, 1936–1946 Berendorf, cz. Benkovice[3]) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice.
| wieś | |
 Kościół pw. Wszystkich Świętych | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
1 159 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
47-451[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SRC |
| SIMC |
0215456 |
Położenie na mapie gminy Krzyżanowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |
 50°01′24″N 18°12′35″E/50,023333 18,209722[1]
| |
Geografia
edytujMiejscowość leży na lewym brzegu Psiny w Kotlinie Raciborskiej, około 5 kilometrów na południe od Raciborza i 2 kilometry na północ od granicy polsko-czeskiej, na drodze pomiędzy Chałupkami a Raciborzem, w regionie geograficzno-kulturowym Górnego Śląska.
Nazwa
edytujW alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Binkowice oraz niemiecką Binkowitz[4]. Spis geograficzno–topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 roku notuje dwie niemieckie nazwy miejscowości: Benkowitz oraz Binkowitz[5]. Z kolei słownik geograficzny Królestwa Polskiego z 1880 roku podaje dwie polskie nazwy wsi: Binkowice oraz Benkowice, a także niemiecką – Bienkowitz[6].
Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych historyczna nazwa niemiecka Benkowitz została w 1936 r. zastąpiona przez nazistowską administrację III Rzeszy nową nazwą – Berendorf.
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[7].
Z Bieńkowic pochodzi znany ksiądz Franciszek Pawlar[8].
Historia
edytujMiejscowość powstała prawdopodobnie na przełomie XII i XIII wieku[9], krótko po tym jak zdaniem Idziego Panica wzdłuż Psiny doprecyzowano granicę śląsko-morawską ustanowionej pomiędzy księstwem raciborskim Mieszka Plątonogiego a Morawami, być może po roku 1180, prawdopodobnie około 1194[10]. Po raz pierwszy wzmiankowana została w 1283[9].
W 1351 wybudowano pierwszy kościół parafialny w dekanacie Raciborskim diecezji wrocławskiej[9]. Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus. Od 1818 w powiecie raciborskim.
Według słownika geograficznego Królestwa Polskiego z 1880 roku niedaleko Bieńkowic, u zbiegu rzeki Psiny z Odrą istniała inna wieś o podobnej nazwie – Bękowice[11].
W granicach Polski od końca II wojny światowej. W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bieńkowice, po jej zniesieniu w gromadzie Tworków. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Folklor
edytujPomimo historycznej przynależności do śląskiej diecezji wrocławskiej i niezaprzeczalnej tożsamości śląskiej mieszkańców wsi, zdaniem wielu językoznawców posługiwali się oni morawskimi gwarami laskimi (podobnie jak mieszkańcy sąsiedniego Tworkowa). Można podejrzewać, że ma to związek z migracjami pobliskich tzw. Morawców do Bieńkowic, czego echem są do dziś występujące w miejscowości nazwiska pochodzenia morawskiego[3].
Zabytki
edytujWedług Narodowego Instytutu Dziedzictwa w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[12]:
- kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, 1711-30 (wpisany do rejestru zabytków 17 lutego 1955, nr rej. A/571/2019[13]),
- plebania, 1801 (wpisana do rejestru zabytków 8 lutego 1967, nr rej. A/629/2020[14]),
- spichlerz drewniany w zagrodzie 54, XIX w. (ul. Pomnikowa 35) (wpisany do rejestru zabytków 17 października 1966, nr rej. A/1105/22[15]),
- budynek dawnego klasztoru przy ul. Raciborskiej 17 (wpisany do rejestru zabytków 1 lipca 2020, nr rej. A/670/2020)[16].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 5778
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 63 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Mariusz Kowalski, Morawianie (Morawcy) w Polsce, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 5, 2016, s. 127 [zarchiwizowane z adresu 2019-03-28].
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 43.
- ↑ Muller 1835 ↓, s. 189.
- ↑ Binkowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 230.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Ks. Franciszek Pawlar na tle Bieńkowic (pol.) wachtyrz.eu [dostęp 2024-08-20]
- ↑ a b c Bieńkowice. [w:] www.krzyzanowice.pl [on-line]. [dostęp 2018-05-23].
- ↑ Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych pod redakcją Idziego Panica. T. II: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528 roku). Cieszyn: Starostwo Powiatowe, 2010, s. 42–43. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Bękowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 167.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-11-02]
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 29 kwietnia 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-04-29]
- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 24 lutego 2023 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2023-02-26]
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 3 lipca 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-07-03]
Bibliografia
edytuj- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- J.E. Muller: Vollstandiges geographish, statistisch, topographisches Worterbuch preusischen Staates. Erfurt: J.E. Muller'sche Buchhandlung, 1835.