Biblia w przekładzie Ewangelicznego Instytutu Biblijnego

Biblia, to jest Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza (znana także jako Biblia Ewangeliczna, Przekład literacki, Zarembówka) – protestancki przekład Pisma Świętego na współczesny język polski. Jest drugim przekładem Pisma Świętego dokonanym przez Ewangeliczny Instytut Biblijny z języków oryginalnych. Autorami przekładu są pastor dr Piotr Zaremba oraz Anna Haning.

Biblia, to jest Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza

Pełna nazwa	Biblia, to jest Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza.
Inne nazwy	Biblia Ewangeliczna, Przekład literacki
Skrót(y)	LB, EIB, SNP
Kanon	Protestancki
Język	Polski
Opublikowanie kompletnego przekładu	2016
Tłumacz(e)	Ewangeliczny Instytut Biblijny
Źródła przekładu	Stary Testament – Biblia Hebraica Stuttgartensia, Biblia Hebraica Quinta, Pięcioksiąg samarytański, Zwoje znad Morza Martwego oraz Septuaginta. Nowy Testament - Novum Testamentum Graece Nestle-Aland (NA27 i NA28, odpowiednio: 1993 i 2012), Tekst bizantyński i Textus receptus.
Rodzaj tłumaczenia	Literackie
Wydawca	Liga Biblijna w Polsce
Przynależność religijna	Protestantyzm
Wersja online	http://bibliepolskie.pl/zzteksty.php?txid=30&e=
Księga Rodzaju 1, 1-3
Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię. Ziemia zaś była bezładna i pusta. Ciemność rozciągała się nad otchłanią, a Duch Boży unosił się nad powierzchnią wód. Wtedy Bóg powiedział: Niech się stanie światło! I stało się światło.
Ewangelia Jana 3, 16
Bóg bowiem tak bardzo ukochał świat, że dał swego jedynego Syna, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne.

{{Przekład Biblii infobox}} Gołe linki: "wersja online".

Przekład jest częścią tryptyku przekładów: Dosłownego, Literackiego i Egzegetycznego, jako pierwszy został wydany drukiem.

14 czerwca 2016 została wydana „Biblia, to jest Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza”, która zawiera cały przekład łącznie ze Starym Testamentem.

Elektroniczna wersja „Nowego Przymierza i Psalmów” wydana przez Logos Media w roku 2012, we współpracy z Ewangelicznym Instytutem Biblijnym, była pierwszym polskojęzycznym ebookiem z tekstem Pisma Świętego (udostępnionym w formacie EPUB i MOBI). W roku 2016, również nakładem wydawnictwa Logos Media, ukazało się pełne wydanie Biblii w formie ebooka.

Charakterystyka przekładu

Cele przekładu

Wydanie nowego przekładu Pisma Świętego miało na celu ułatwienie lektury osobom, dla których specjalistyczny i nieaktualny język Biblii warszawskiej czy Biblii gdańskiej nie pozwala zagłębić się w przekazywany sens.

Literackość a wierność przekładu

W nazwie przekładu użyto wyrażenia Literacki, ponieważ starano się jak najlepiej przekazać oryginał grecki, wykorzystując piękno języka polskiego. Jednak zawsze wierność przekładu była traktowana priorytetowo. Dlatego w ważnych miejscach przekład odchodzi od zasad gramatyki polskiej, aby uwypuklić przekaz dosłowny.

Literackość odnosi się głównie do:

• opisów życia codziennego;
• narracji historycznych i geograficznych;
• używania zaimków zamiast powtarzania słów;
• wtrącania imion tam, gdzie ich brak mógłby zaburzyć przekaz;
• przekładu idiomów i związków frazeologicznych;
• do miar i wag w miejscach, gdzie nie mają znaczenia symbolicznego.

Zagadnienia terminologiczne

Tłumacze odeszli także od powszechnie przyjętych określeń nowotestamentowych, na przykład:

• Opiekun zamiast Pocieszyciel (por. Paraklet);
• przełożony lub starszy zamiast biskup;
• opiekun lub przedstawiciel zamiast diakon;
• miejsce kary lub gęste mroki zamiast piekło.

Starano się jednak nie zmieniać tłumaczeń słów o znaczeniu teologicznym (np.: duch, dusza, grzech, odkupienie, potępienie, przebłaganie, ucisk, zbawienie itp).

Tetragram JHWH

Występujące powszechnie w Starym Przymierzu imię własne Boga, oddawano w formie PAN w miejsce JHWH.

Tam jednak, gdzie domagał się tego kontekst, użyto tetragramu JHWH, (hebr. יהוה), który zwokalizowany brzmi: Jahwe.

Tetragram zastosowano w zdaniach typu: „A Jego imię brzmi…”, w opisach kluczowych momentów objawienia, jak Wj 3 i 6, oraz w wyrażeniach o dużym nagromadzeniu określeń Boga.

Onomastykon

Co do imion i nazw własnych, w przekładzie literackim kierowano się zasadami podanymi w Onomastykonie Biblii Hebrajskiej i Nowego Testamentu autorstwa Krzysztofa Sielickiego (2010. Warszawa: Vocatio), jednak nie bez odstępstw uznanych za konieczne. Odstępstwa te dotyczą głównie:

1. Imion teoforycznych;
2. Imion i nazw własnych z ustaloną w języku polskim pisownią;
3. Imion i nazw własnych trudniejszych do odnalezienia, w podanej w Onomastykonie formie, w literaturze anglojęzycznej oraz na stronach internetowych;
4. Imion i nazw własnych, których podana w Onomastykonie forma rodzi w języku polskim na przykład humorystyczne skojarzenia.

Wokalizacja i idiomy

Pojawiające się w przypisach wyrażenia hebrajskie zostały zwokalizowane w sposób uproszczony z wyjątkiem miejsc, w których wokalizacja pokrywa się z brzmieniem polskiego odpowiednika. Wokalizacja ta nie uwzględnia znaków akcentowych. Wyrażenia greckie nie zostały zwokalizowane.

Do idiomów zaliczono słowa, zwroty i wyrażenia charakterystyczne tylko dla hebrajskiego i greckiego sposobu opisywania rzeczywistości, a także antropomorfizmy, personifikacje przedmiotów nieożywionych oraz zwroty możliwe do zaklasyfikowania w kategorii wyrażeń symbolicznych lub metafor. Umieszczano je w przypisach, tłumacząc w tekście głównym ich znaczenie, ale też umieszczano w tekście głównym, podając w przypisach ich znaczenie. O wyborze miejsca umieszczenia idiomu decydował w każdym przypadku kontekst lub względy poznawcze i estetyczne

Konfesyjność przekładu

Zamiarem autorów było, aby nowy przekład mógł być wykorzystywany przez całe społeczeństwo, dlatego starano się, aby nie był to przekład stricte wyznaniowy. Używany jest w ewangelizacji, w tym celu Liga Biblijna udostępnia tańsze lub darmowe edycje.

Tekst źródłowy Nowego Przymierza

W trakcie pracy nad przekładem początkowo przełożono tekst grecki na dosłowne tłumaczenie na język polski, powstał w ten sposób Przekład Dosłowny. Następnie tak przygotowany tekst przekształcono na Przekład Literacki.

Podstawą prac przekładowych ksiąg Nowego Przymierza był tekst i aparat krytyczny zawarty zarówno w dwudziestym siódmym, jak i w dwudziestym ósmym wydaniu Novum Testamentum Graece Nestlego-Alanda (NA27 i NA28, odpowiednio: 1993 i 2012, Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft).

Jednak dodatkowo włączono do tekstu następujące warianty tekstowe, które są powszechnie uznane w chrześcijaństwie ewangelicznym:

• Z Tekstu Większościowego – Mt 6,13b; Mt 17,21; Mt 18,11; Mt 18,15a; Mt 23,14; Mk 7,16; Mk 9,44; Mk 9,46; Mk 11,26; Mk 15,28; Łk 1,28; Łk 9,55-56; Łk 17,36; Łk 23,17; J 5,3b-4; 1 Kor 11,29;
• Z Tekstu Przyjętego – Dz 8,37; Dz 15,34;

Warianty tekstowe są oznaczone w przypisach.

Tekst Listów Powszechnych zweryfikowano w oparciu o NA28, jako że tylko w obrębie tych Listów wydawcy tekstu greckiego dokonali zmian w oparciu o nowo opracowaną wytyczną, tzw. metodę genealogii spójnych wariantów (ang. Coherence Based Genealogical Method, w skrócie CBGM). Zgodnie z tą nazwą opiera się ona na statystycznej spójności pomiędzy wariantami potencjalnego poprzednika danego świadectwa tekstowego a wariantami jego niekoniecznie bezpośredniego następnika. Metoda ta przywraca miejsce w tekście głównym NA28 tym wariantom tekstowym, które – jako późniejsze – w NA27 znajdowały się w aparacie krytycznym. W ten sposób tekst grecki najnowszego wydania Novum Testamentum Graece w obrębie Listów Powszechnych jest bardziej zbliżony do Tekstu większościowego. Ważniejsze warianty tekstowe zostały w przekładzie szczegółowo opisane. Sposób opisu jest w większości przypadków taki, jak w aparacie krytycznym NA27 lub, szczególnie w obrębie Listów Powszechnych, taki jak w NA28.

Tekst źródłowy Starego Przymierza

Tekstem źródłowym dla przekładu ksiąg Starego Przymierza były:

• Biblia Hebraica Stuttgartensia (BHS);

• Biblia Hebraica Quinta (BHQ) (w zakresie ksiąg opublikowanych, to jest Księgi Powtórzonego Prawa, Księgi Sędziów, Ksiąg Pięciu Megilot, Ksiąg Ezdrasza i Nehemiasza oraz Proroków Mniejszych);

• Pięcioksiąg Samarytański (PS);

• Zwoje znad Morza Martwego (ZMM);

• Septuaginta (LXX) (w zakresie hebrajskiego Tanach).

Tekst główny przekładu trzydziestu dziewięciu ksiąg Starego Przymierza nie jest konsekwentnym tłumaczeniem tekstu masoreckiego (MT) podanego w BHS. Znalazły w nim odzwierciedlenie również warianty tekstowe BHQ, PS, ZMM i LXX.

Dobór wariantów tekstu wyjściowego podporządkowany był koncepcji spójności logicznej tekstu Starego Przymierza, ale także spójności logicznej jego tekstu z pismami Nowego Przymierza. Tam, gdzie tekst główny odbiega od MT, zostało to wyraźnie zaznaczone i opatrzone uwagami krytycznymi.

W przekładzie uwzględniono tylko ważniejsze warianty tekstowe BHQ, PS, ZMM i LXX. Takie podejście uzasadniono trzema względami:

1. Odkrycie zwojów znad Morza Martwego rzuciło nowe światło na tekst masorecki, a przez to na Septuagintę, która dzięki temu zyskała na znaczeniu.
2. Sama Septuaginta, pojmowana w tych rozważaniach jako grecki przekład ksiąg Biblii hebrajskiej, nie jest konsekwentnym tłumaczeniem tekstu masoreckiego w takiej formie, w jakiej podaje go BHS.
3. Tekst Septuaginty jest w niektórych przypadkach bardziej zgodny z tekstem manuskryptów znad Morza Martwego, a w co najmniej dwóch przypadkach, z tekstem dokumentów dziś już nieznanych. Jest to o tyle ważne, że z Septuaginty korzystali autorzy Nowego Testamentu.

Zdanie autorów konsekwentne przekładanie tekstu masoreckiego czasem niepotrzebnie wprowadza do Pisma Świętego Starego i Nowego Przymierza rozbieżności znaczeniowe, co jest szczególnie ważne w przypadku starotestamentowych cytatów w Nowym Przymierzu.

Historia wydań

Wydanie pierwsze

Do 2006 na stronach internetowych Instytutu opublikowano (w postaci plików PDF) jedynie trzy ewangelie: Marka, Łukasza i Jana. Te same ewangelie wydane zostały jako broszurki przez Ligę Biblijną. W 2007 opublikowano także w formie PDF Ewangelię Mateusza oraz List do Galatów, zaś w listopadzie nakładem Ligi Biblijnej ukazał się cały Nowy Testament.

Wydanie drugie

W 2008 roku ukazało się wydanie drugie, zawierające korekty w tekście Nowego Testamentu względem wydania pierwszego. Dokonano także zmian stylistycznych (zmieniono układ na dwuszpaltowy, usunięto odsyłacze oraz opisy wariantów tekstowych), dzięki czemu te wydanie jest bardziej zwarte objętościowo.

Wydanie trzecie

W listopadzie 2012 ukazało się trzecie wydanie Nowego Przymierza i Psalmów, oddające w ręce czytelników także Księgę Psalmów. Cofnięto zmiany stylistyczne wprowadzone w drugim wydaniu (przywrócono układ jednoszpaltowy, odsyłacze i dodano przypisy).

To wydanie zostało także udostępnione jako e-book oraz audiobook. Jest także dostępne w Internecie na portalu BibleGateway.

Wydanie czwarte

Kolejne wydanie zostało udostępnione w listopadzie 2015 roku. Jest to pierwszy polski przekład opierający się na dwudziestym ósmym wydaniu Novum Testamentum Graece Nestlego-Alanda z 2012 roku.

Odbiór przekładu

Idea nowego przekładu została pozytywnie przyjęta w polskim środowisku chrześcijan ewangelicznych.

• Zdaniem prof. dr. hab. Andrzeja Zaborskiego z Instytutu Filologii Orientalnej UJ, przekład Biblii Ewangelicznej (przekład literacki) Anny Haning (Józak) i Piotra Zaremby to obok przekładu Popowskiego, najlepszy przekład Nowego Testamentu na współczesny język polski. Językoznawca, odnosząc się do polskich przekładów Pisma Świętego, wyraża opinię, że: ...lepiej byłoby, żeby w roli konsultantów występowali teolodzy, a przekładali dobrzy tłumacze, chyba że kiedyś znajdzie się ktoś dobrze łączący wszystkie konieczne dziedziny wiedzy oraz umiejętności, czego bardzo bliski okazał się ks. Popowski, a w jeszcze większym stopniu Anna Józak i Piotr Zaremba, których przekłady, niestety mało znane, uważam za najlepsze.
• Serwis psnt.pl – ANTOLOGIA POLSKICH PRZEKŁADÓW PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ zajmujący się analizą przekładów z greckiego na polski napisał o Przekładzie Literackim Osobiście uważam, że to jeden z najlepszych, jeśli nie najlepszy, polski przekład NT. W tym serwisie znajdują się opisy aż dwudziestu siedmiu polskich przekładów Biblii.

Zobacz też

• Biblia Ewangeliczna, Przekład dosłowny
• Ewangeliczny Instytut Biblijny

Linki zewnętrzne

• Fragmenty pierwszego wydania przekładu na stronach tłumaczy

• Wywiad z Piotrem Zarembą, tłumaczem Biblii Ewangelicznej
• Treść przekładu na stronie BibleGateway
• Wprowadzenie do pełnego wydania Starego i Nowego Testamentu (PDF)