Wikipedia

Biały przywilej

Nie mylić z: przywilej bieli.

Biały przywilej (ang. white privilege[1]) lub przywilej białej skóry[2] – społeczny przywilej(inne języki), który przynosi korzyść białym ludziom w stosunku do osób nie-białych, szczególnie jeśli znajdują się oni w tych samym otoczeniu społecznym, politycznym lub ekonomicznym[3][4]. Zakorzeniona w europejskim kolonializmie, imperializmie[5] i atlantyckim handlu niewolnikami, koncepcja białego przywileju rozwijała się[6] w imię ochrony pozycji białych osób[7].

Transparent odnoszący się do białego przywileju na proteście w USA

W szerszym ujęciu studiów nad białością koncepcji białego przywileju używa się do analizy, w jaki sposób rasizm i nierówności wynikające z koloru skóry wpływają na życie białych ludzi. Peggy McIntosh(inne języki) w swojej pracy określiła, że są to korzyści, którymi biali cieszą w różnych społeczeństwach, a których nie-biali nie są w stanie doświadczyć, jako że jest to „niewidzialny pakiet niezarobionych aktywów”[8].

Definicja

edytuj

Biały przywilej oznacza korzyści, których w codziennym życiu się nie dostrzega, co odróżnia je od jawnych uprzedzeń. Obejmują one kulturową afirmację własnej wartości, domniemany wyższy status społeczny oraz swobodę poruszania się, kupowania, pracy, zabawy i zabierania głosu[8]. Skutki można dostrzec w kontekstach zawodowych, edukacyjnych i osobistych[3]. Koncepcja białego przywileju obejmuje również prawo do zakładania o standardowości i uniwersalności własnych doświadczeń, piętnując jednocześnie osoby o innych tożsamościach jako odmienne, które muszą się do tego standardu dostosować[9][10].

Biały przywilej jest zjawiskiem społecznym związanym z rasą i rasizmem[4]. Amerykańskie Stowarzyszenie Antropologiczne(inne języki) stwierdza, że „światopogląd rasowy” został wymyślony, aby przypisać niektóre grupy do wiecznie niskiego statusu, podczas gdy inne miały dostęp do przywilejów, władzy i bogactwa[11]. Chociaż definicja „białego przywileju” jest płynna, ogólnie przyjmuje się, że odnosi się on do ukrytych lub systemowych korzyści, które ludzie uznawani za białych mają w stosunku do ludzi, którzy nie są uznawani za białych. Brak konieczności doświadczania podejrzliwości i innych negatywnych reakcji na swój kolor skóry jest również często określany jako rodzaj białego przywileju[4].

Termin ten jest używany w dyskusjach skupiających się na przeważnie ukrytych korzyściach, które biali ludzie posiadają w społeczeństwie, a nie na szkodach dla ludzi, którzy są obiektami rasizmu[12][13]. Większość definicji i dyskusji nad tym pojęciem używa jako punktu wyjścia metafory McIntosh o „niewidzialnym plecaku”, który biali ludzie nieświadomie noszą w społeczeństwie, w którym dominuje rasizm[14][15][16].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ What Is White Privilege, Really? [online], Learning for Justice, 15 sierpnia 2018 [dostęp 2023-02-06] (ang.).
  2. ↑ Paulina Zamęcka, Echa kolonializmu – fenomen chemicznego wybielania się kobiet z tzw. trzeciego świata, „Tematy z Szewskiej”, 4 (14), 2014, s. 54, ISSN 1898-3901.
  3. ↑ a b Paweł Cywiński, Kapitał białej skóry – czyli przybywam z lepszego świata [online], post-turysta.pl [dostęp 2023-01-04] (pol.).
  4. ↑ a b c H.A. Neville, R.L. Worthington, L.B. Spanierman, Race, power, and multicultural counseling psychology: Understanding white privilege and color-blind racial attitudes, [w:] J.G. Ponterotto i inni red., Handbook of multicultural counseling, Sage Publications, Inc., 2001, s. 257–288.
  5. ↑ James Stephen, The Slavery of the British West India Colonies Delineated, Cambridge University Press, 1824, s. 179.
  6. ↑ Eva Bischoff, Elisabeth Engel, Colonialism and Beyond: Race and Migration from a Postcolonial Perspective, LIT Verlag, 2013, s. 33, ISBN 978-3643902610.
  7. ↑ Henke Holger, Fred Reno (red.), Modern Political Culture in the Caribbean, University Press of the West Indies, 2003, s. 396, ISBN 978-9766401351.
  8. ↑ a b Peggy McIntosh, White Privilege: Unpacking the Invisible Knapsack, „Peace and Freedom” (July/August), 1989.
  9. ↑ Samantha Vice, “How Do I Live in This Strange Place?”: “How Do I Live in This Strange Place?”, „Journal of Social Philosophy”, 41 (3), 2010, s. 323–342, DOI: 10.1111/j.1467-9833.2010.01496.x [dostęp 2023-01-04] (ang.).
  10. ↑ Kristine Martin-McDonald, Alexandra McCarthy, ‘Marking’ the white terrain in indigenous health research: literature review, „Journal of Advanced Nursing”, 61 (2), 2008, s. 126–133, DOI: 10.1111/j.1365-2648.2007.04438.x [dostęp 2023-01-04] (ang.).
  11. ↑ AAA Statement on Race - Connect with AAA [online], www.americananthro.org [dostęp 2023-01-04].
  12. ↑ Laura Pulido, Rethinking Environmental Racism: White Privilege and Urban Development in Southern California, Routledge, 24 października 2017, s. 379–407 [dostęp 2023-01-04].
  13. ↑ Chris Andersen, Critical Indigenous Studies in the Classroom: Exploring 'the Local' using Primary Evidence, „International Journal of Critical Indigenous Studies”, 5 (1), 2012, s. 67–78, DOI: 10.5204/ijcis.v5i1.95, ISSN 1837-0144 [dostęp 2023-01-04].
  14. ↑ Structure of the Privilege – General Theory, Hart Publishing [dostęp 2023-01-04].
  15. ↑ James Banks, Encyclopedia of Diversity in Education, 2455 Teller Road, Thousand Oaks California 91320 United States: SAGE Publications, Inc., 2012, ISBN 978-1-4129-8152-1 [dostęp 2023-01-04].
  16. ↑ Carole L. Lund, The nature of white privilege in the teaching and training of adults, „New Directions for Adult and Continuing Education”, 2010 (125), 2010, s. 15–25, DOI: 10.1002/ace.359 [dostęp 2023-01-04] (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Biały_przywilej&oldid=74634533”