Benedykt Jerzy Dorys
Benedykt Jerzy Dorys właśc. Rotenberg (ur. 25 maja 1901 w Kaliszu, zm. 19 września 1990 w Warszawie) – polski fotografik, współzałożyciel Związku Polskich Artystów Fotografików (legitymacja nr 10). Członek honorowy ZPAF[1]. W 1968 otrzymał tytuł Honoraire Excellence FIAP (HonEFIAP)[2].
| Imię i nazwisko urodzenia |
Benedykt Jerzy Rotenberg |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 maja 1901 |
| Data i miejsce śmierci |
19 września 1990 |
| Zawód, zajęcie |
fotograf |
| Narodowość | |
| Małżeństwo |
żona Halina |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys
edytujJedyny syn Maurycego Rotenberga i Anny z domu Wajchselfisz. Rodzice mieszkali w Kaliszu, gdzie ojciec prowadził zakład zegarmistrzowski, a matka zajmowała się domem[3].
Amatorsko fotografował od 1914. W latach 1918–1922 uczęszczał do średniej szkoły muzycznej w Kaliszu. Tam poznał swoją przyszłą żonę, Halinę[4]. W 1920 uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej.
W 1928 zadebiutował na pierwszym Międzynarodowym Salonie Fotografii Artystycznej w Warszawie. Rok później zdecydował się zostać zawodowym fotografem i otworzył atelier fotografii artystycznej „Studio Dorys”[3], najpopularniejsze atelier portretowe w stolicy[potrzebny przypis], odwiedzane przez wiele wybitnych osobistości tamtych czasów, wykonał też wiele zdjęć dla potrzeb reklamy oraz aktów[5]. Znany ze stosowania techniki wielobarwnych przetłoków. Serię zdjęć jego autorstwa, przedstawiających przedwojenne życie Kazimierza nad Wisłą, uznaje się[potrzebny przypis] za pierwszy polski reportaż fotograficzny.
Swój zakład fotograficzny w Alejach Jerozolimskich 41 w Warszawie prowadził do 1939. W następnym roku trafił do getta, gdzie objął zakład przy ul. Chłodnej 16, a po zmianie granic getta – przy Elektoralnej. Z getta uciekł w 1942 i wspólnie z przedwojenną służącą do wybuchu powstania warszawskiego ukrywał się w Warszawie – najpierw w domu przedwojennego pracownika przy ul. Promenada, następnie m.in. u Boguckich, Kazimierza Wiłkomirskiego oraz Czesława Olszewskiego[6][7].
W 1946 otworzył zakład fotograficzny przy ul. Nowy Świat 29 w Warszawie, działający do połowy lat 80. Pracując w nim stworzył kolekcję portretów wybitnych przedstawicieli kultury i nauki polskiej. Był członkiem założycielem Związku Polskich Artystów Fotografików w 1947 (legitymacja nr 10)[8].
Działał m.in. w Polskim Towarzystwie Miłośników Fotografii, Warszawskim Towarzystwie Fotograficznym, Sekcji Fotograficznej ZAiKS.
Jest pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym przy ul. Żytniej w Warszawie (kwatera 12-3-9)[9].
Wystawy indywidualne (wybór)
edytuj- „Fotografia” – Polskie Towarzystwo Fotograficzne, Warszawa (1929)
- „Benedykt Jerzy Dorys” – Galeria Kordegarda, Warszawa, a następnie inne miasta w Polsce (1960)
- „Retrospektywna wystawa fotografii Benedykta Jerzego Dorysa 1926–1960” – BWA Lublin (1961)
- „Retrospektywna wystawa fotografii Benedykta Jerzego Dorysa 1926–1960” – Galeria ZPAF, Warszawa, a następnie inne miasta w Polsce (1974)
- „Twórcy kultury i sztuki” – Galeria ZPAF-PSP, Warszawa (1974)
- „Aktorzy i moda lat trzydziestych” – Stara Galeria ZPAF, Warszawa (1974)
- „Kazimierz nad Wisłą” – Stara Galeria ZPAF, Warszawa (1977)
- „Kazimierz nad Wisłą w latach 1931–1932” – Muzeum w Kazimierzu Dolnym (1983)
- „Benedykt Jerzy Dorys” – Stara Galeria Fotografii ZPAF, Warszawa (1994)
Wystawy zbiorowe (wybór)
edytujBenedykt Jerzy Dorys od 1926 roku uczestniczył w ponad 100 wystawach zbiorowych w kraju i za granicą, m.in.:
- „Polska fotografia artystyczna od 1939 r.” – Muzeum Narodowe, Wrocław (1977)
- „Polski portret 1840–1939” – Galeria UPAP, Warszawa (1978)
- „Polska Fotografia 1839–1979” – International Center of Photography, Nowy Jork, USA (1979)
- „Polska Fotografia 1839–1979” – Galeria Zachęta, Warszawa; Muzeum Sztuki, Łódź; Londyn, Anglia; Centre Georges Pompidou, Paryż, Francja (1980)
- „Sztuka reportażu” – Muzeum Narodowe, Wrocław; Muzeum Sztuki, Łódź (1980)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1980)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
- Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955)[10]
- Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[11]
- Medal Roku Jana Bułhaka (1976)
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1978)
- Złoty Medal ZPAF w 50 rocznicę pracy twórczej (1974)
- Medal Pamiątkowy ZAiKS (1978)
Nagrody
edytuj- „Srebrny Ryngraf” ZPAF z okazji 35-lecia pracy artystycznej (1960)
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1960, 1973, 1975)
Przypisy
edytuj- ↑ Członkowie honorowi ZPAF – Związek Polskich Artystów Fotografików [online], zpaf.pl [dostęp 2022-08-17].
- ↑ Benedykt Jerzy Dorys (1901–1990) - Foto-info - Wystawy fotograficzne - Konkursy fotograficzne - Warsztaty fotografii - Historia fotografii [online], 4 listopada 2011 [dostęp 2018-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2011-11-04].
- ↑ a b Fotograf elit - Benedykt Jerzy Dorys | Forum Żydów Polskich [online], 3 października 2017 [dostęp 2018-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03].
- ↑ Benedykt Jerzy Dorys, fotografia [online], 3 października 2017 [dostęp 2018-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-03].
- ↑ Benedykt Jerzy Dorys - Życie i twórczość | Twórca | Culture.pl [online], 4 grudnia 2017 [dostęp 2018-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-04].
- ↑ Fotograf elity Warszawy. Rusza wystawa jego zdjęć, „archive.li”, 16 listopada 2018 [dostęp 2018-11-16].
- ↑ Stefan Chaskielewicz, Ukrywałem się w Warszawie, Kraków 1988
- ↑ Członkowie założyciele ZPAF w 1947 [dostęp 2023-12-29].
- ↑ śp. Benedykt Jerzy Dorys
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 89, poz. 1123 „za zasługi w dziedzinie fotografii artystycznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
Bibliografia
edytuj- Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 238.
- Kazimierz nad Wisłą w 1931 roku • 18 fotogramów (wybór), Warszawa 1979.
- Fotografowie 1946–2006 • Słownik biograficzny fotografów polskich, ISBN 83-916405-8-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Galeria fotografii Benedykta Jerzego Dorysa. foto-info.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-21)].
- Kolekcja fotografii Dorysa w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl