Bazyli Digenis Akritas

Bazyli Digenis Akritas (Διγενῆς Ἀκρίτης) – bizantyński epos bohaterski powstały w latach pięćdziesiątych XI wieku. Jest pierwszym w literaturze greckiej eposem powstałym po Iliadzie i Odysei Homera. Został osnuty na tle dziejów Bizancjum i prastarych tradycji ludowych sięgających świata starożytnego. Szybko urósł do roli narodowej epopei bizantyńskiej napisanej wierszem politycznym. O jego popularności świadczą różne zachowane wersje, zaginione ballady z tzw. cyklu akryckiego, późniejsze pieśni ludowe o epizodach z życia Digenisa oraz przekład na język staroruski z przełomu XII/XIII wieku.

Treść

Książę Syrii, emir arabski Musur porywa z bizantyńskiej Kapadocji córkę Dukasa - Irenę. Bracia dziewczyny dopadli w pościgu Musura i doszli z nim do porozumienia, że poślubi Irenę i przyjmie wiarę chrześcijańską. Po powrocie na ziemie bizantyńskie matka wydała na świat Bazylego, zwanego Digenisem (zrodzony z dwóch plemion) Akritasem (obrońca kresów państwa). Młody Bazyli walczy z dzikimi zwierzętami, zbójcami, wreszcie zaś uprowadza ukochaną Eudokię. Po ślubie udaje się wraz z żoną na wschodnie rubieże cesarstwa, aby wśród licznych przygód bronić pokoju. Jego sława powoduje, iż nad Eufrat przybywa sam cesarz z wyrazami podzięki i hołdu dla bohatera. Ostatecznie Digenis Akritas ciężko zaniemógł i umarł w obecności Eudokii, która padła martwa w czasie modłów nad umierającym mężem.

Przekłady na język polski

(fragmenty) Bazyli Digenis Akritas, księga pierwsza, przeł. Seweryn Hammer, „Meander” 4 (1949), z. 4, s. 191-198.
Dijenis Akritas. Opowieść z kresów bizantyńskich, przełożyła i opracowała Małgorzata Borowska, Warszawa: Wydawnictwo DIG - OBTA 1998.

Bibliografia

Seweryn Hammer, O epopei ludowej greckiego średniowiecza pt Bazyli Digenis, „Meander” 4 (1949), z. 1/2, s. 84-93; z. 3, s. 140-149.
Oktawiusz Jurewicz, Historia literatury bizantyńskiej, Warszawa - Wrocław: Ossolinemu 1984, s. 219-221.
Oktawiusz Jurewicz, Literatura bizantyńska [w:] Dzieje literatur europejskich, pod red. W. Floryana, Warszawa 1977, s. 157.
Małgorzata Borowska, Wstęp [w:] Dijenis Akritas. Opowieść z kresów bizantyńskich, przełożyła i opracowała Małgorzata Borowska, Warszawa: Wydawnictwo DIG - OBTA 1998, s. 5-66.