Barwy broni i służb Wojska Polskiego II RP

Barwy broni i służb Wojska Polskiego II RP – opis patek, wypustek, proporczyków i otoków broni i służb Wojska Polskiego II RP.

Powołana w grudniu 1918 roku Komisja Ubiorcza opracowała projekt jednolitego polskiego munduru wojskowego. Celem odróżnienia rodzajów wojsk i służb zastosowano kolorowe patki i wypustki na kołnierzach^[1]. Barwy te powtórzono w formie poziomych pasków w odwrotnym układzie barw na rogach kołnierza płaszcza. Podwójne barwy przyznano rodzajom broni, do których w 1919 roku zaliczano piechotę, jazdę, artylerię i wojska techniczne^[a], lotnictwo, straż graniczną, żandarmerię, wojska taborowe i lekarzy wojskowych. Służby otrzymały patki barwy munduru z kolorowymi wypustkami i emblematami służby^[b].

Przy ustalaniu koloru patek i wypustek uwzględniano tradycje wojskowego ubioru narodowego. Karmazynowe wypustki przy granatowych patkach generałów i oficerów Sztabu Generalnego nawiązywały do barw wyłogów i kołnierzy mundurów generalskich od czasów Sejmu Czteroletniego^[1]. Granatowe patki piechoty z żółtą wypustką symbolicznie nawiązywały do munduru i wyłogów regimentów piechoty powstania kościuszkowskiego i listopadowego. Karmazynowe patki ułanów, karmazynowe z ciemnozieloną wypustką strzelców konnych i ciemnozielone patki z czarną wypustką artylerii oraz czarne z pasową wypustką saperów nawiązywały do barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831 rok^[1].

W 1921 roku przywrócono oficjalnie barwne proporczyki w broniach jezdnych^[2]

Barwy patek, wypustek, proporczyków, otoków, spodni i lampasów na spodniach


Grafika	Opis
	Generałowie Łapka granatowa, wypustka karmazynowa^[3]. Karmazynowe wypustki przy granatowych łapkach generałów i oficerów Sztabu Generalnego nawiązywały do barw wyłogów i kołnierzy wszystkich mundurów generalskich od czasów Sejmu Wielkiego^[1].
	Piechota, Strzelcy podhalańscy Łapka granatowa, wypustka żółta (słonecznikowa)^[3]. W granatowej barwie łapek piechoty z żółtą wypustką utrwalone zostały symbolicznie dawne barwy munduru i wyłogów najdzielniejszych regimentów i pułków piechoty od powstania kościuszkowskiego po obronę Warszawy w 1831^[1] Otok jasnogranatowy^[4] Spodnie ciemnogranatowe, lampasy żółte (słonecznikowe), wypustki żółte (słonecznikowe)
	Piechota Korpusu Ochrony Pogranicza Łapka granatowa, wypustka ciemnozielona^[5]. Otok granatowy^[6]
	Bataliony strzelców i manewrowe Łapka granatowa, wypustka seledynowa^[3]
	Bataliony ciężkich karabinów maszynowych Łapka granatowa, wypustka amarantowa^[3]
	Ułani Łapka karmazynowa^[c]. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[1]. Zobacz więcej w artykule Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego, w sekcji Barwy pułków ułanów.
	Szwoleżerowie Łapka karmazynowa, wypustka biała^[c] Zobacz więcej w artykule Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego, w sekcji Barwy pułków szwoleżerów II RP.
	Strzelcy konni Łapka karmazynowa, wypustka ciemnozielona. Karmazynowe patki (zamiast proporczyków) z ciemnozieloną wypustką strzelców konnych nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[1]^[c]. Zobacz więcej w artykule Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego, w sekcji Barwy pułków strzelców konnych.
	Jazda tatarska Łapka karmazynowa, wypustka jasnoniebieska^[c]. Na patce godło w formie półksiężyca z wpisaną gwiazdką^[7].
	Artyleria Łapka ciemnozielona, wypustka czarna. Ciemnozielone łapki z czarną wypustką artylerii nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831 ^[1]. Otok ciemnozielony^[4] Spodnie ciemnozielone, lampasy szkarłatne, wypustka szkarłatna
	Artyleria lekka Łapka ciemnozielona, wypustka czarna^[8]
	Artyleria ciężka W 1919 roku łapka ciemnozielona, wypustka czarna^[7] Łapka ciemnozielona, wypustka czerwona^[8](wypustka szkarłatna^[3])
	Artyleria przeciwlotnicza Łapka ciemnozielona, wypustka żółta^[8] (wypustka ciemnożółta^[3])
	Artyleria najcięższa Łapka ciemnozielona, wypustka malinowa^[3]
	Artyleria górska Łapka ciemnozielona, wypustka czarna
	Artyleria pomiarowa (1 i 2 Dywizjon Pomiarów Artylerii) Łapka ciemnozielona, wypustka biała^[8]
	Artyleria konna W 1919 łapka ciemnozielona, wypustka karmazynowa^[7]. W 1920 proporczyk czarno-amarantowy^[9]. W 1927 roku proporczyk czarno-szkarłatny^[8]. Otok czarny^[10].
	Artyleria zmotoryzowana Proporczyk czarno-pomarańczowy^[8]
	Saperzy (bataliony maszynowe i mostowe) W 1919 roku łapka czarna, wypustka pąsowa. Czarne łapki z pąsową wypustką saperów nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[1]. Otok czarny^[4] Spodnie ciemnozielone, lampasy malinowe, wypustka malinowa
	Pułki saperów (bataliony mostowe, elektr.) Łapka czarna, wypustka szkarłatna^[3]
	Pułki saperów kolejowych Łapka czarna, wypustka wiśniowa^[3]
	Łączność (bataliony łączności i pułki radiotechniczne) W 1919 łapka czarna, wypustka jasnoniebieska^[7]^[d]. Łapka czarna, wypustka chabrowa^[3]. Otok czarny^[4]. Spodnie ciemnozielone, lampasy chabrowe, wypustka chabrowa.
	Lotnictwo W 1919 łapka żółta^[7]. Łapka ciemnożółta^[3]. Otok ciemnożółty^[4]. Spodnie niebieskie, lampasy ciemnożółte, wypustka ciemnożółta.
	Służba uzbrojenia Łapka szmaragdowa, wypustka czarna^[3]
	Służba intendentury W 1919 patka barwy kurtki, wypustka jasnoniebieska. W 1920 patka barwy kurtki, wypustka karmazynowa. Łapka szafirowa, wypustka wiśniowa^[3].
	Lekarze Łapka wiśniowa, wypustka granatowa^[3]
	Aptekarze Łapka wiśniowa, wypustka chabrowa^[3]
	Dentyści Łapka wiśniowa, wypustka błękitna^[3]
	Lekarze weterynarii Łapka wiśniowa, wypustka ciemnozielona^[3]
	Żandarmeria W 1919 łapka pąsowa (jaskrawo-jasna), wypustka żółta. Sznury naramienne żółte^[7]. W 1927 łapka turkusowa, wypustka amarantowa^[3]. Zmienione Dz.Rozk. 29/27 na łapki szkarłatne i wypustki żółte. Otok szkarłatny^[4]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy szkarłatne, wypustka żółta.
	Służba sprawiedliwości Łapka malinowa, wypustka czarna^[3]
	Korpus kontroli Łapka czarna, wypustka szkarłatna^[3]
	Korpus oświatowy Łapka różowa, wypustka błękitna^[3]
	Korpus geografów W 1919 łapka w barwie kurtki, wypustka pąsowa Łapka czarna, wypustka biała^[3]
	Kapelani wojskowi W 1919 łapka barwy kurtki, wypustka fioletowa^[11]. Łapka fioletowa^[5]
	Kapelmistrzowie Łapka granatowa^[3]
	Tabory W 1919 łapka czekoladowo-brązowa, wypustka jasnoniebieska^[7]. Łapka błękitna, wypustka brunatna^[3]. Od 1930 proporczyk błękitny (kawaleryjski). Otok błękitny^[4]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy błękitne, wypustka amarantowa.
	Pociągi pancerne w 1919 roku łapka czarna bez wypustki^[7]. Od 1927 roku łapka ciemnozielona, wypustka wiśniowa^[3]. Od 1930 roku proporczyki trójkątne, czarne z pomarańczowym paskiem^[12]. Otok czarny^[4].
	Czołgi Łapka ciemnozielona, wypustka czarna Od 1927 roku łapka granatowa, wypustka czarna^[3]. Od 1930 proporczyki trójkątne, czarno - pomarańczowe^[12]. Otok pomarańczowy^[4]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy pomarańczowe, wypustka pomarańczowa.
	Samochody pancerne W 1919 roku łapka czarna, wypustka żółta^[7]. Od 1927 roku proporczyki typu kawaleryjskiego, czarno - pomarańczowe^[12]. Otok czarny^[4]^[10]. Spodnie ciemnogranatowe, lampasy pomarańczowe, wypustka pomarańczowa.
przykłady:	Oficerowie administracyjni Łapka brunatna, wypustka przypisana do rodzaju wojsk^[3]: piechota - granatowa kawaleria - amarantowa artyleria - ciemnozielona inżynieria - czarna lotnictwo - ciemnożółta uzbrojenie - szmaragdowa intendentura - szafirowa służba zdrowia - wiśniowa żandarmeria - turkusowa. Zmienione Dz.Rozk. 29/27 na szkarłatną. służba sprawiedliwości - malinowa grupa kontroli - szkarłatna

Uwagi

↑ Wojska techniczne w owym czasie to saperzy, bataliony mostowe i maszynowe, łączność, wojska samochodowe, pancerne, kolejowe i pociągi pancerne
↑ do służb zaliczano lekarzy weterynarii, korpus sądowniczy, topografów i geodetów, intendenturę, prowianturę, oficerów rachunkowych i kancelaryjnych oraz duchowieństwo
↑ ^a ^b ^c ^d W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych
↑ Radiotelegraf, telefony polowe, telefony

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
↑ Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 118.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Dziennik rozkazów MSWojsk. nr 32 z 6 października 1930 roku
↑ ^a ^b S. Komornicki, A. Jońca Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń Interpress, Warszawa 1984 s. 131
↑ Muzeum Polskich Formacji Granicznych. [dostęp 2012-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-01)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. s. 153.
↑ Dz. Rozk. 27/20 poz. 636
↑ ^a ^b Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 6 z 24 lutego 1928 roku
↑ Przepis ubioru 1920 ↓, s. 16.
↑ ^a ^b ^c Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. s. 164 -167.

Bibliografia

Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971.
Zdzisław Żygulski (jun.), Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.
Przepis ubioru polowego wojsk polskich r. 1919. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1920.

[2] Wojska techniczne w owym czasie to saperzy, bataliony mostowe i maszynowe, łączność, wojska samochodowe, pancerne, kolejowe i pociągi pancerne

[3] służb zaliczano lekarzy weterynarii, korpus sądowniczy, topografów i geodetów, intendenturę, prowianturę, oficerów rachunkowych i kancelaryjnych oraz duchowieństwo

[niezgodność-9] W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych

[14] Radiotelegraf, telefony polowe, telefony

[CITEREFŻygulski_(jun.)Wielecki1988116-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.

[CITEREFŻygulski_(jun.)Wielecki1988118-4] Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 118.

[dr22-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku

[dr32-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Dziennik rozkazów MSWojsk. nr 32 z 6 października 1930 roku

[kom-7] S. Komornicki, A. Jońca Wojsko Polskie 1939–1945: barwa i broń Interpress, Warszawa 1984 s. 131

[8] Muzeum Polskich Formacji Granicznych. [dostęp 2012-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-01)].

[przepub19-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919

[Gal-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. s. 153.

[12] Dz. Rozk. 27/20 poz. 636

[autonazwa1-13] Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 6 z 24 lutego 1928 roku

[CITEREFPrzepis_ubioru192016-15] Przepis ubioru 1920 ↓, s. 16.

[zeb-16] Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. s. 164 -167.

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[c]

[7]

[8]

[9]

[10]

[d]

[11]

[12]