Balsaminka
Balsaminka (spolszczona[1] z Besaminka[2][3] z hebr. הבשמים besamim – kadzidła, zioła) – liturgiczne naczynie żydowskie służące do przechowywania wonnych ziół, zwłaszcza goździków, imbiru, muszkatu, ziela angielskiego z mirtem, czy płatków róży[4].
Wykorzystywane jest w trakcie hawdali – modlitwy kończącej szabat. Balsaminki budowano w różnych kształtach, jednak najbardziej rozpowszechnione były balsaminki wieżyczkowe, o kształcie nawiązującym do twierdzy – Wieży Warownej będącej biblijnym symbolem Boga. Rzadziej, od XIX wieku, wykonywane były balsaminki w kształcie ryb (głowy rybie spożywano w wieczór szabasowy)[4].
Za najwcześniejszą informację o naczyniach na wonności uważa się notatkę Dawida Reubeniego z 1530, z której wynika, że za wzór dla balsaminki posłużyła katolicka monstrancja wieżyczkowa (późnogotycka, występująca przed wprowadzoną w okresie baroku monstrancją promienistą). Wśród balsaminek wieżyczkowych spotykane są m.in. wzorowane na wieżach konkretnych kościołów (Czechy), czy zamków[4].
Najstarsza znana balsaminka polska wykonana była w Gdańsku na początku XVII wieku w formie owocu granatu z długą łodyżką z liśćmi (obecnie w Tel-Avivie w zbiorach Józefa Stieglitza)[4].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Słowniczek terminów religii i kultury żydowskiej. [dostęp 2021-08-01].
- ↑ Słownik Języka Polskiego PWN. [dostęp 2021-08-01].
- ↑ MUZEUM W PUDEŁKU Miasteczko Malki MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELI I NAUCZYCIELEK. Muzeum Żydów Polskich POLIN. [dostęp 2021-08-01].
- ↑ a b c d Izabella Rejduch-Samkowa, Balsaminki, w: Spotkania z Zabytkami, nr 1/1988, s.57, ISSN 0137-222X
Linki zewnętrzne
edytuj- Balsaminki w Silver Dictionary(ang.)
- Balsaminki w zbiorach Muzeum Warszawy