Bakr Sidki
Bakr Sidki (ur. 1885 w Askarze, zm. 11 sierpnia 1937 w Mosulu) – iracki wojskowy i polityk pochodzenia kurdyjskiego, współautor zamachu stanu w Iraku w 1936.
| |
 generał
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1885 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 sierpnia 1937 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1913–1937 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna bałkańska, |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujSłużba wojskowa
edytujBył z pochodzenia Kurdem. Ukończył szkołę wojskową w Stambule i podjął służbę w armii tureckiej w stopniu podporucznika. Walczył w wojnach bałkańskich, a następnie rozpoczął naukę w szkole sztabowej w Stambule, którą ukończył w 1915[1].
Był w grupie wojskowych, którzy razem z synem szarifa Mekki Fajsalem dążyli do utworzenia samodzielnego państwa arabskiego – Wielkiej Syrii. Rok po upadku tegoż kraju, w 1921, wstąpił do armii irackiej. Ukończył brytyjską szkołę sztabu generalnego i uważany był za jednego z najbardziej kompetentnych irackich wojskowych. Po uzyskaniu końcowego dyplomu sam zaczął wykładać w szkole sztabu w Bagdadzie. W 1928 otrzymał awans na pułkownika[1].
W 1933 krwawo stłumił powstanie Asyryjczyków, dopuszczając się zbrodni na ludności cywilnej (masakra w Simele)[1]. Masakra asyryjskich chłopów (ok. 315 ofiar[2]) odbyła się za zgodą rządu irackiego, który dał mu wolną rękę w zakresie środków represyjnych. Za stłumienie powstania Sidki otrzymał awans[3] na generała brygady[1] i odbył w Bagdadzie triumfalną paradę. Przez kilka kolejnych lat dowodził wojskami w południowej części Iraku[3]. W 1936 brutalnie stłumił bunt szyicki[1]. Również to wydarzenie podniosło jego prestiż w oczach elity władzy, której zależało na natychmiastowym wymuszaniu porządku w państwie[4].
Zamach stanu w 1936 i jego następstwa
edytujW październiku 1936 obalił rząd Jasina al-Haszimiego drogą wojskowego przewrotu. Sidki był wówczas p.o. głównodowodzącego sił zbrojnych. Uprzedziwszy o swoich działaniach tajną organizację antyrządową Al-Ahali i jej przywódcę Hikmata Sulajmana, wydał podległym sobie oddziałom rozkaz marszu na Bagdad i ogłosił, że staje na czele „narodowej siły reformatorskiej”[5]. Z samolotów zrzucone zostały ulotki, w których informowano, że armia prosi króla Ghaziego I o zdymisjonowanie rządu. Król, prawdopodobnie również uprzedzony o planach Sidkiego, zakazał oporu przeciwko zamachowcom i mianował nowym premierem Sulajmana. Za pośrednictwem ministra obrony Dżafara al-Askariego przekazał Sidkiemu prośbę o przerwanie marszu na Bagdad. Sidki uznał jednak, że al-Askari usiłuje pokrzyżować jego plany i nakazał zabicie go. Morderstwo polityczne dokonane w toku zamachu zniechęciło do Sidkiego zarówno bezpośrednich współpracowników zabitego, jak i oficerów, którzy zawdzięczali mu swoją karierę w armii[5].
Po zwycięstwie przewrotu Sidki nie wszedł do rządu, ale miał duży wpływ na jego działalność, przede wszystkim w sferze polityki zagranicznej. Zgadzał się z Sulajmanem co do konieczności oparcia się przez Irak na sojuszach z Iranem i Turcją[5] i podzielał jego wizję odgórnej modernizacji kraju, tak, jak stało się to w Turcji[4]. Został również głównodowodzącym armii irackiej[5].
W 1937 znaczenie Sidkiego jeszcze wzrosło. Chociaż Hikmat Sulajman obawiał się jego wpływów i w wymienionym roku doprowadził do usunięcia z wojska części wiernych mu oficerów, ostatecznie postanowił nadal oprzeć się na współpracy z nim niż pójść na ustępstwa wobec reformatorskiego Stowarzyszenia Reformy Ludowej. W 1937 Sidki publicznie zaatakował środowiska domagające się reform[6].
W tym samym roku Sulajman i Sidki, przekonani o tym, że szyiccy szajchowie z południa szykują nowe powstanie zbrojne, prewencyjnie aresztowali najważniejszych z nich. Powstanie wybuchło mimo wszystko i ciągnęło się przez kilka miesięcy. Pod wpływem sprawy szyitów rząd Sulajmana opuścili ministrowie popierający reformy. Zastąpili ich ludzie z otoczenia Sidkiego, a Sulajman zlikwidował Stowarzyszenie Reformy Ludowej, definitywnie zwracając się ku rządom autorytarnym i konserwatyzmowi[7].
Sidki nie miał pełnej kontroli nad armią i nie wykrył wymierzonego w swoją osobę spisku, który w tym samym roku zawiązali oficerowie Salah ad-Din as-Sabbagh, Husajn Fauzi, Amin al-Umari, Kamil Szabib, Mahmud Salman, Aziz Jamulki oraz Fahmi Sa’id. Wszyscy byli Arabami wyznania sunnickiego, zwolennikami panarabizmu, odrzucali założenia polityczne rządu Sulajmana i Sidkiego[7]. Niechętnie również patrzyli na kurdyjskie pochodzenie głównodowodzącego oraz faworyzowanie przez niego swoich rodaków w armii[8]. Spisek zakończył się w sierpniu 1937 zabójstwem Sidkiego, który został zastrzelony na lotnisku w Mosulu razem z dowodzącym lotnictwem Muhammadem Alim Dżawadem[7]. Po zamachu na Sidkiego armia wypowiedziała posłuszeństwo rządowi Sulajmana, który w połowie 1937 podał się do dymisji. Kierujący spiskiem oficerowie w kolejnych latach byli najważniejszymi postaciami na irackiej scenie politycznej[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Ghareeb E., Dougherty B.: Historical Dictionary of Iraq. Scarecrow Press, 2004, s. 224. ISBN 978-0-8108-6568-6.
- ↑ Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 76. ISBN 978-83-89899-82-8.
- ↑ a b Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 110. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ a b Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 77. ISBN 978-83-89899-82-8.
- ↑ a b c d Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 118-120. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 122-123. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ a b c d Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 124-125. ISBN 978-83-05-13567-2.
- ↑ Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 78. ISBN 978-83-89899-82-8.