Bahia (1909)
Bahia – brazylijski krążownik pancernopokładowy z okresu obu wojen światowych, zbudowany w Wielkiej Brytanii, główny okręt składającego się z dwóch jednostek typu Bahia. Służył w Marynarce Brazylii od 1910 roku. Zatonął na skutek przypadkowego wybuchu 4 lipca 1945 roku.
 „Bahia” po 1926 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
19 sierpnia 1907 |
| Wodowanie |
20 stycznia 1909 |
 Marinha do Brasil
| |
| Nazwa |
Bahia |
| Wejście do służby |
2 marca 1910 |
| Zatonął |
4 lipca 1945 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
2885 t standardowa |
| Długość |
122,37 m |
| Szerokość |
11,88 m |
| Zanurzenie |
4,15 m |
| Napęd | |
| • stan na 1939: 6 kotłów 3 turbiny parowe o mocy 22 000 HP 3 śruby | |
| Prędkość |
27 węzłów |
| Zasięg |
1440 Mm przy 7,5 w |
| Uzbrojenie | |
| • stan na 1939: 10 dział 120 mm (10×I) 4 działa 76 mm plot. (4×I) 4 działa 47 mm (4×I) 4 wt 533 mm (2×II) | |
| Załoga |
350 |
Wyporność normalna okrętu wynosiła około 3100 ton. Był uzbrojony w dziesięć pojedynczych dział kalibru 120 mm i lżejszą artylerię oraz wyrzutnie torpedowe. Napędzały go turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 27–28 węzłów.
Projekt i budowa
edytuj.jpg)
Dwa szybkie krążowniki typu Bahia, nazwanego tak od pierwszego okrętu, zostały zamówione przez Brazylię w ramach programu rozbudowy floty z 1904 roku w maju 1907 roku w znanej brytyjskiej stoczni Armstrong w Elswick (dzielnicy Newcastle upon Tyne)[1]. Projekt był wzorowany na brytyjskich niewielkich krążownikach zwiadowczych tego okresu[2]. Zastosowano w nich najnowsze rozwiązania techniczne, jak napęd turbinami parowymi, pozwalający na rozwijanie wysokiej prędkości[2]. W efekcie, w chwili wejścia do służby okręty te były najszybszymi krążownikami na świecie[2].
Stępkę pod budowę pierwszego okrętu położono 19 sierpnia 1907 roku, a wodowano go 20 stycznia 1909 roku[2]. Okręt wszedł do służby 2 marca 1910 roku[2]. Otrzymał nazwę od brazylijskiego stanu Bahia. Cena wynosiła 328 500 funtów szterlingów[2].
Początkowo oba okręty były dwukominowe, lecz w latach 1925–26 przeszły modernizację w Rio de Janeiro z pomocą brytyjskiej stoczni Thornycroft, podczas które wymieniono całkowicie siłownię z kotłów opalanych węglem na opalane paliwem płynnym, co pociągnęło też zmianę sylwetki na trzykominową[3]. W tym czasie powiększono też nadbudówkę dziobową[1].
Opis
edytujSkrócony opis ogólny
edytujWyporność normalna okrętów typu Bahia była początkowo określona na 3100 ts (ton angielskich)[1][4]. W 1939 roku wyporność standardowa wynosiła 2885 ton, a pełna 3150 ton[5]. Długość całkowita wynosiła 122,37 m[1]. Szerokość wynosiła 11,88 m[5]. Zanurzenie średnie wynosiło 4,4 m; w publikacjach podawane są także wartości zanurzenia 4,15 m i 4,75 m[a].
Załoga liczyła 320–357 osób[b].
Uzbrojenie
edytujUzbrojenie główne stanowiło 10 pojedynczych szybkostrzelnych dział kalibru 120 mm Armstronga o długości lufy L/50 (50 kalibrów)[1][2]. Rozmieszczone były symetrycznie po obu burtach, w tym dwa obok siebie na pokładzie dziobowym i rufowym oraz po trzy na każdej z burt na pokładzie górnym na śródokręciu[1]. Strzelały one pociskami o masie 20,43 kg[1].
Uzbrojenie uzupełniało początkowo sześć armat kalibru 47 mm (według różnych publikacji, Hotchkiss lub Vickers)[c]. Po modernizacji w latach 1925-26 zdjęto dwie z nich, natomiast dodano cztery armaty przeciwlotnicze kalibru 76 mm L/40[3]. Podczas II wojny światowej część lżejszych dział zdjęto i dodano 6–8 pojedynczych działek automatycznych 20 mm Oerlikon[5].
Okręty były ponadto uzbrojone w dwie pojedyncze obrotowe wyrzutnie torpedowe kalibru 450 mm umieszczone na pokładzie na śródokręciu na każdej z burt[1]. Po modernizacji w latach 1925-26 zastąpiono je przez cztery wyrzutnie kalibru 533 mm w dwóch podwójnych aparatach[3]. Podczas II wojny światowej okręty otrzymały na rufie dwa miotacze bomb głębinowych dla bomb o masie 120 kg[5].
Opancerzenie
edytujZasadniczym elementem był wewnętrzny pokład pancerny o grubości jedynie 19 mm w płaskiej części[2]. Grubszy pancerz do 31 mm lub według innych publikacji 51 mm był w niektórych miejscach na bocznych skosach, głównie w rejonie maszynowni[d]. Ponadto wieża dowodzenia miała pancerz 76 mm[2].
Napęd
edytujOkręty napędzały turbiny parowe, poruszające trzy śruby. Początkowo miały one trzy zespoły turbin systemu Parsonsa (publikacje różnią się w kwestii, czy z przekładniami), przy czym niektóre źródła wskazują pięć turbin, z dwoma dodatkowymi turbinami prędkości ekonomicznej na zewnętrznych wałach[e]. Parę dostarczało 10 kotłów typu Yarrow opalanych węglem[1]. Projektowa moc siłowni wynosiła 18 000 shp, a prędkość maksymalna 26,5 węzła[4]. Na próbach w lekkim stanie „Bahia” rozwinęła 27,02 węzła przy mocy 20 010 hp[1]. Normalny zapas węgla wynosił 150 ton, a maksymalny 650 ton[1]. Zasięg przy prędkości 10 węzłów wynosił 3500 mil morskich, a przy 23,5 w – 1400 Mm[2].
W latach 1925–26 w obu okrętach wymieniono siłownię na trzy zespoły turbin Brown-Curtiss z przekładniami i sześć kotłów Thornycroft opalanych paliwem płynnym[1]. Moc siłowni (projektowa) wzrosła do 22 000 hp, a „Bahai” na próbach rozwinęła prędkość maksymalną 28,6 węzła[1]. Zasięg wzrósł do 6600 Mm przy prędkości 10 w lub 2400 Mm przy 24 w[5].
Służba
edytuj
„Bahia” weszła do służby w Marynarce Brazylii 2 marca 1910 roku[2]. Po przystąpieniu Brazylii do I wojny światowej w październiku 1917 roku po stronie ententy oba krążowniki tego typu patrolowały na południowym Atlantyku i działały w ramach eskadry okrętów brazylijskich przez około trzy miesiące u wybrzeży północno-zachodniej Afryki[6]. W listopadzie 1918 roku „Bahia” działała na Morzu Śródziemnym[5].
Na przełomie 1925/26 roku okręt został zmodernizowany w stoczni Companhia Nacional de Navegacao Costeira w Rio de Janeiro. Wymiana siłowni na opalaną paliwem płynnym zamiast węglem spowodowała wzrost prędkości i zasięgu, a przy tym sylwetka zmieniła się z dwukominowej na trzykominową[3].
22 sierpnia 1942 roku Brazylia dołączyła do II wojny światowej po stronie aliantów[5]. Krążowniki brazylijskie ponownie były używane do patrolowania na południowym Atlantyku, w tym poszukiwania niemieckich statków, oraz do eskorty konwojów[5]. Okręty poddano w tym czasie modernizacji uzbrojenia i wyposażenia, między innymi otrzymały amerykańskie radary i stacje hydrolokacyjne[5]. Zmodyfikowano też uzbrojenie przez dodanie działek automatycznych 20 mm Oerlikon oraz miotaczy bomb głębinowych[5]. Latem 1944 roku oba krążowniki eskortowały konwoje Brazylijskiego Korpusu Ekspedycyjnego do Europy[5]. „Bahia” brała udział w eskorcie 64 konwojów i 11 innych operacjach podczas wojny[5].
Od końca 1944 roku okręty służyły między innymi do zabezpieczania na Atlantyku amerykańskiej transatlantyckiej komunikacji lotniczej[5]. Już po zakończeniu wojny w Europie, 4 lipca 1945 roku „Bahia” zatonęła na środkowym Atlantyku na skutek eksplozji bomb głębinowych na rufie po przypadkowym trafieniu z własnego działka 20 mm podczas strzelania ćwiczebnego[5][2]. Zginęło 340 członków załogi, uratowano tylko 36[5] (według innych źródeł, zginęło 294 członków załogi[6][2]. Początkowo przyczyna wybuchu nie była ustalona i powielano informację o storpedowaniu przez nieznany okręt podwodny[2]. Była to największa strata brazylijskiej marynarki podczas wojny.
Uwagi
edytuj- ↑ Zanurzenie średnie 4,4 m według Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405, zanurzenie 4,15 m wg Patianin 2007 ↓, s. 23, 4,75 m wg Lisycyn 2015 ↓, s. 27.
- ↑ Tak według Lisycyn 2015 ↓, s. 27. Podawane są liczby 340 Patianin 2007 ↓, s. 23 lub 350 osób (Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405).
- ↑ Patianin 2007 ↓, s. 22 podaje działa Hotchkiss (które były też produkowane przez zakłady Armstronga), Lisycyn 2015 ↓, s. 27 podaje działa Vickers.
- ↑ Patianin 2007 ↓, s. 22 podaje skosy o grubości 31 mm w rejonie komór amunicyjnych, kotłowni i maszynowni, a Lisycyn 2015 ↓, s. 27 skosy o grubości 51 mm, tylko w rejonie maszynowni.
- ↑ Patianin 2007 ↓, s. 22 podaje trzy turbiny Parsonsa z bezpośrednią przekładnią, Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405 trzy turbiny Parsonsa z przekładniami, Lisycyn 2015 ↓, s. 27 pięć turbin Parsonsa.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Patianin 2007 ↓, s. 22.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Lisycyn 2015 ↓, s. 27.
- ↑ a b c d Patianin 2007 ↓, s. 22-23.
- ↑ a b Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 405.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Patianin 2007 ↓, s. 23.
- ↑ a b Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 403.
Bibliografia
edytuj- Conway's All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Fiodor Lisycyn: Kriejsiera Pierwoj Mirowoj. Unikalnaja encykłopiedija. Moskwa: Jauza – Eksmo, 2015, seria: Arsenał Kollekcyja. ISBN 978-5-699-84344-2. (ros.).
- Siergiej Patianin, A. Daszjan, K. Bałakin, M. Barabanow, K. Jegorow: Kriejsiera Wtoroj mirowoj. Ochotniki i zaszczitniki [Крейсера Второй мировой. Охотники и защитники]. Moskwa: Kollekcyja, Jauza, EKSMO, 2007. ISBN 5-699-19130-5. (ros.).