Bałdowo (województwo pomorskie)

Bałdowo (1772-1920 Baldau) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, w gminie Tczew.

Bałdowo

wieś
Panorama wsi Bałdowo. Widok od strony północnej
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	tczewski
Gmina	Tczew
Liczba ludności (2011)	715
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	83-110
Tablice rejestracyjne	GTC
SIMC	0175573
Położenie na mapie gminy wiejskiej Tczew Bałdowo
Położenie na mapie Polski Bałdowo
Położenie na mapie województwa pomorskiego Bałdowo
Położenie na mapie powiatu tczewskiego Bałdowo
54°03′32″N 18°47′59″E

Wieś leży w pobliżu drogi krajowej nr 22 i w odległości 1 km od brzegów Wisły. Wieś jest siedzibą sołectwa Bałdowo, w którego skład wchodzi również miejscowość Knybawa.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.

Historia

Miejscowość położona jest w regionie etniczno-kulturowym określanym jako Kociewie. Zamieszkiwali ją Niemcy, Kociewiacy i podgrupa etniczna Górale. Pod koniec II wojny światowej miejsce ludności niemieckiej zajęła ludność napływowa (z przedwojenngo wschodu oraz południa Polski), która uległa integracji z ludnością autochtoniczną.

Jak podaje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z roku 1880, pierwotnie wieś prawdopodobnie nosiła nazwę Kaldeling. Wiadomo, że w roku 1335 wieś należała do Celowa i Nikuńca z Chyloni, którzy oddali ją w dzierżawę na kilkadziesiąt lat. W roku 1481 opat pelpliński Paweł de Zullen nabył 18 włók w Kaldeling z karczmą za 1448 marek od Szymona z Dalwina pod Tczewem. W roku 1490 pozostali tu jeszcze dawniejsi osadnicy, siedzący na starych przywilejach i wzbraniający się przed zapłatą czynszu dla klasztoru (cystersi z Pelplina). Pozwani przez oficjała gdańskiego Grzegorza Grewe, który powołał się na akt z roku 1335 i wprowadził zapis o niewywiązaniu się z zapłaty przez owych osadników oraz zagroził im klątwą, zapłacili żądaną sumę. W roku 1570 Andrzej Swarożyński, dworzanin królewski, doniósł królowi, że wieś Kaldeling bezprawnie utrzymuje konwent, ponieważ chociaż dawniej była to wieś szlachecka, w tamtych czasach nie pełniła służby wojennej. Król posłuchał Swarożyńskiego i oddał mu wieś w posiadanie cofając prawo kupna Kaldeling przez klasztor. W chwili gdy Swarożyński miał stać się właścicielem wsi, umarł nagłą śmiercią. Prawa do miejscowości przeszły na jego brata Mikołaja Swarożyńskiego, który sprzedał ją za 3000 talarów bratu opata w Pelplinie, Krysztofowi Rembowskiemu, który posiadał już Sumin i Sycymin pod Pogutkami. Plotka głosiła, że cała transakcja była tylko grą pozorów, a w rzeczywistości ksiądz opat wyznaczył Kaldeling jako posag dla Doroty - córki Alberta Rembowskiego (Krysztof Rembowski był jego stryjem) - która miała zostać żoną Michała Konarskiego. Michał Konarski był starostą czarnińskim (hamersztyńskim), a następnie kasztelanem gdańskim i województwa pomorskiego. Cała ta sprawa była potem powodem długiego procesu przed sądem wojewódzkim i przed trybunałem. W efekcie trafiła przed sejm, gdyż klasztor posiadał wieś szlachecką i kupując ją zobowiązał się pełnić służbę wojenną, ale się z tego nie wywiązał. Sejm sprawy nie rozstrzygnął i było to powodem późniejszych ugód. W roku 1619 klasztor zapłacił właścicielce Dorocie (wówczas już wdowie po Michale Konarskim) 14 tysięcy złotych. i odebrał majątek. Trzy lata później (nie wiadomo, dlaczego - być może ojcom cena ta wydała się zbyt wysoka) klasztor odstąpił jednak swoje prawa do Kaldeling Dorocie i jej synowi Stanisławowi, otrzymując 4 tysiące złotych. W tymże roku książę Albert Stanisław Radziwiłł nabył od Konarskich wieś Kaldeling, a konwent wydał mu wszystkie przywileje dotyczące wsi.

Przynależność administracyjna

Wieś należała do:

• 1440 – Bałdowo podlegało pod Związek Pruski.
• 1466 – po pokoju toruńskim Bałdowo wróciło do Polski.
• 1772 – po pierwszym rozbiorze Bałdowo znalazło się ponownie pod panowaniem pruskim.

W latach 1835–1939 na terenie wsi znajdował się cmentarz gminy żydowskiej. Dziś pozostały po nim lapidarium w języku polskim i hebrajskim oraz kilkadziesiąt macew.

W latach międzywojennych (1920-1939), miejscowość leżała na pograniczu Wolnego Miasta Gdańsk i Polski - przynależąc do Polski. We wsi funkcjonowało przejście graniczne na Moście Knybawskim.

W czasie II wojny światowej w miejscowości znajdowały się koszary wojskowe wojsk niemieckich. W ich miejscu pozostały dziś już tylko fragmenty fundamentów. Mieściły się tu również schrony wojskowe (do dziś zachowane bunkry przy nabrzeżu Wisły).

Mapa topograficzna z 1934r.

Bibliografia

• Kaldeling, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 675 .
• "Teki Kociewskie". zk-p.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)].