Bałcyny
Bałcyny (niem. Balzen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Ostróda. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
| osada | |
 Bałcyny, DK15. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
310 osób |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
14-100[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NOS |
| SIMC |
0484877 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Ostróda  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego  | |
 53°35′46″N 19°51′19″E/53,596111 19,855278[1]
| |
Położona jest około 15 km na południowy zachód od Ostródy, przy drodze nr 15, na płaskim, niezalesionym terenie, otoczona polami uprawnymi. W miejscowości znajduje się Zakład Produkcyjno-Doświadczalny Bałcyny (uprawa zbóż i inne uprawy rolne).
Historia
edytujWieś lokowana w 1340 roku, kiedy Dietrich von Altenburg wielki mistrz zakonu krzyżackiego nadał rycerzowi Judocie 20 włók i 20 mórg ziemi, na prawie chełmińskim, z obowiązkiem służby zbrojnej. W 1347 r. wielki mistrz Henryk Dusemer nadał 3 włóki Mikołajowi z Reszek. W tym czasie w Bałcynach lennikiem zakonu krzyżackiego był Prus Satne. W 1367 r. wielki mistrz Winrych von Kniprode nadał Klausowi i Kiersztanowi 20 włók i 20 mórg wraz z prawem połowu ryb w rzece Drwęcy. Według dokumentów z 1500 roku częściowym właścicielem wsi był Krzysztof Kalkstein. W 1543 r. książę Albrecht nadał Krzysztofowi z Bałcyn i Krzysztofowi Kalksteinowi 11 włók. W 1584 r. Bałcyny były w posiadaniu Grzegorza i Krzysztofa z Bałcyn oraz spadkobierców Fabiana Kalksteina. W 1675 roku jako właściciele wymieniani byli Kalksteinowie i Christoph Finck. W 1684 r. Anna Rabiewska (szlachcianka polska z domu Finckenstein) sprzedała 7 włok Krzysztofowi R. Finckowi. W 1730 r. wdowa Finck von Fickenstein wydzierżawiła polskiemu szlachcicowi Janowi Kierskiemu na sześć lat majątki: Bałcyny, Idzbark, Lipowo. W 1789 r. w folwarku szlacheckim i wsi było 12 domów. Folwark i wieś należały do rodziny Zajączków.
Około 1820 roku szlachecki folwark liczył 35 mieszkańców i 6 budynków mieszkalnych. Prawdopodobnie już wtedy majątek wraz z Lipowem i Zajączkami był w posiadaniu rodziny Kramer, która pozostała jego właścicielem do 1945 roku. Bałcyny leżące w granicach III Rzeszy 22 stycznia 1945 roku zdobyły wojska 5 Armii Pancernej 2 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej[3].
Zabytki
edytuj- Folwark, na który składa się dwór i otaczającego go parku. Północną część parku przecina strumień, lewy dopływ Drwęcy. Założenie powstało około 1850 roku kiedy Bałcyny uniezależniły się od głównej posiadłości rodu Kramerów w Zajączkach. Z końca XIX wieku pochodzą dawna mleczarnia, chlewnia, kuźnia i obora. W 1900 roku zbudowano spichlerz. Na początku XX wieku powstały zabudowania ogrodnictwa - szklarnie i dom ogrodnika. Wtedy też zbudowano stajnię i wozownię. W 1910 r. w obwodzie dworskim, liczacym 472 ha, mieszkały 184 osoby, w tym 32 Polaków.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2192
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 11 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Dolata 1971 ↓, s. 348.
Bibliografia
edytuj
- Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
- Warto zobaczyć: Bałcyny, Lipowo, Zajączki, Ryszard Bogucki [1]
- Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.