Błękitna planeta
Błękitna planeta – powieść fantastycznonaukowa dla młodzieży autorstwa Marii Kann wydana po raz pierwszy w 1964 r. nakładem wydawnictwa Nasza Księgarnia.
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca | |
Wydania i tłumaczenia
edytujKsiążka wydana została po raz pierwszy w 1964 r. nakładem wydawnictwa Nasza Księgarnia. W 1965 r. ukazało się drugie wydanie, zaś w 1967 r. tłumaczenie na język ukraiński[1].
Fabuła
edytujNa Ziemię przybywa Jun, potomek uchodźców z Atlantydy, którzy znaleźli nowy dom w układzie Tau Ceti. Mądrzy, dobrzy i piękni Atlanci chcieli zobaczyć, jak wygląda życie na planecie, którą przed wiekami opuścili. Jun ląduje w okolicach obozu harcerskiego w Bieszczadach. Niestety, rzeczywistość nieprzyjemnie zaskakuje przybysza, choć młodzi Polacy starają się ukryć przed nim przykre okoliczności. Pijackie sceny z wiejskiej zabawy, żebrzący Cyganie, kradzież planów statku, a w skali międzynarodowej ustawiczne wojny napawają przybysza wstrętem. Rozczarowany Jun nie zgadza się na spotkanie z ziemskimi uczonymi ani na udostępnienie ludziom swej wiedzy i odlatuje[2][3].
Odbiór i analiza
edytujStanisław Frycie pisze, że powieść jest połączeniem fikcji naukowej (choć zaznacza, że ma niewiele wspólnego z naukowością) z realistyczną powieścią obyczajową. Autorka zderzając przybysza kosmosu z ziemską rzeczywistością „dokonuje konfrontacji marzeń o wspaniałym rozwoju cywilizacji z rzeczywistością dnia dzisiejszego”. Krytyk ocenia, że zachowanie przybysza jest moralnym protestem autorki przeciwko „ludzkiej podłości” i ostrzeżenie przed możliwym kataklizmem atomowym[2]. Frycie porównuje tu przeciwstawienie cywilizacji Atlantów i ziemskiej do powieści Astronauci Stanisława Lema, ale au-rebours: to Ziemianie są tymi złymi, zaś kosmici dobrymi. Zdaniem krytyka autorka „niedwuznacznie wskazała, jaki koniec może spotkać mieszkańców wojowniczej planety [...] Wybór zależy od człowieka – od morale ludzi, a zwłaszcza od morale ludzi młodych”. Autor recenzji konstatuje, że książka Kann nie dorównuje powieściom młodzieżowym Jerzego Broszkiewicza, ale zasługą autorki jest „poszerzenie tematyki dziecięcej fantastyki naukowej o nowe zagadnienia i umiejętne ich podanie w interesującej i zarazem intelektualnie pogłębionej formie”, gdyż jako jedyna zerwała ze „schematyzmem optymistycznej utopii przyszłości” (jak np. we współczesnych jej utworach Broszkiewicza czy Janusza A. Zajdla)[4].
Antoni Smuszkiewicz zauważa, że – podobnie jak w kilku innych powieściach SF dla młodzieży wydanych w latach 60. – autorka koncentruje się na funkcji wychowawczej utworu, technika stanowi tu tło wydarzeń i „wnosi niezbędny w literaturze dla dzieci element przygody”[5]. Krytyk zauważa ukazanie wyborów moralnych stojących przed młodymi bohaterami wobec posłańca obcych (szczerość czy wstydliwe przemilczanie)[5]. W Leksykonie polskiej literatury fantastycznonaukowej wraz z Andrzejem Niewiadowskim zwrócili też uwagę, że w powieści pojawiają się klasyczne motywy Atlantydy i kontaktu z obcymi[3].
Andrzej Niewiadowski w pracy Literatura fantastycznonaukowa (1992) dodaje, że powieść konfrontuje naiwność i prostoduszność młodzieńczych ideałów z lekceważeniem i obojętnością dorosłych, a przecież „czasem właśnie prostota wiary liczy się bardziej niż rzeczywistość i logika pseudopoprawnych dowodów”. Autor, omawiając różnice w realizacji klasycznych motywów SF w prozie dla dorosłych i dla młodzieży, konfrontuje też tekst z nowelą Stanisława Lema Inwazja z Aldebarana, zauważając, że o ile u Lema wizyta Obcych na Ziemi służy zaprezentowaniu „swoistego szoku kulturowego, ukazaniu [..] iluzoryczności antropocentrycznego objaśnienia świata”, o tyle w utworze Kann kontakt „służy odbudowaniu wiary w etyczne rozstrzygnięcia człowieka”[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 4: K. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.). 1996, s. 44-46.
- ↑ a b Frycie 1978 ↓, s. 159.
- ↑ a b Niewiadowski i Smuszkiewicz 1990 ↓, s. 100.
- ↑ Frycie 1978 ↓, s. 159-160.
- ↑ a b Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 295.
- ↑ Andrzej Niewiadowski: Literatura fantastycznonaukowa. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, 1992, s. 131-132. ISBN 83-01-10122-9.
Bibliografia
edytuj- Antoni Smuszkiewicz: Zaczarowana gra: zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1982. ISBN 83-210-0303-6.
- Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, seria: SF – Wydawnictwo Poznańskie. ISBN 83-210-0892-5.
- Stanisław Frycie: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945-1970: Proza. Wydawn. Szkolne i Pedagogiczne, 1978. (pol.).