Autoportret z doktorem Arrietą
Autoportret z doktorem Arrietą[1] (hiszp. Goya atendido por el doctor Arrieta) – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi znajdujący się w zbiorach Minneapolis Institute of Art[2].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania | |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
117 × 79 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Podczas swojego długiego życia Goya wykonał wiele autoportretów – przynajmniej piętnaście jest uznawanych za autorskie[3], w sumie jest ich ponad trzydzieści. Używał różnych technik: malarstwa, grawerstwa i rysunku. Przedstawiał się także na różne sposoby, np. klasycznie przed sztalugami z atrybutami malarza: Autoportret w pracowni i na wzór Velázqueza i jego Panien dworskich ze swoimi ważnymi klientami: Rodzina Karola IV, Rodzina infanta don Luisa czy Hrabia Floridablanca. Pojawia się także w scenie religijnej Kazanie świętego Bernardyna ze Sieny przed Alfonsem Aragońskim, rodzajowej La novillada (Walka młodych byków), na rysunku ze swoją muzą księżną Albą czy na Autoportrecie z doktorem Arrietą namalowanym jako wotum dziękczynne[4]. Istnieje również kilka podobizn Goi wykonanych przez innych artystów, m.in. przez Vicentego Lópeza (Portret Goi w wieku osiemdziesięciu lat)[5].
Okoliczności powstania
edytujTo dzieło pochodzi z późnego okresu w malarstwie Goi, jest ostatnim znanym autoportretem artysty. Obraz powstał w 1820 roku, krótko po tym jak Goya przeprowadził się do posiadłości nazywanej Domem Głuchego znajdującej się na obrzeżach Madrytu. W tym czasie Goya miał już 74 lata, był schorowany, niedowidział i niemal kompletnie ogłuchł. Przebyte choroby, które zagrażały jego życiu wywołały u niego zainteresowanie starością i własną śmiertelnością. Goya cierpiał również duchowo – przeżywał głębokie rozgoryczenie związane z polityczną sytuacją kraju, która wywołała bratobójczą walkę pomiędzy Hiszpanami[6].
W listopadzie 1819 roku przeżył atak ciężkiej choroby, która raczej nie była nawrotem dolegliwości z 1792 roku. Stan chorego nie pozostawiał złudzeń; Goya był bliski śmierci. W tym czasie opiekował się nim jego przyjaciel, lekarz Eugenio García Arrieta, specjalista od chorób zakaźnych[7]. Najprawdopodobniej w dowód wdzięczności za opiekę i uratowanie mu życia, Goya uwiecznił Arrietę na wspólnym portrecie, który następnie podarował lekarzowi. Wielu krytyków uważa, że pod wpływem przebytej choroby Goya rozpoczął pracę nad cyklem czternastu mrocznych czarnych obrazów[8].
Analiza
edytujNa obrazie doktor Arrieta podtrzymuje chorego, niemal umierającego Goyę podając mu do wypicia lekarstwo. W tle widać trzy kobiece twarze. W dolnej części obrazu widnieje uważana za autograf Goi długa inskrypcja: Goya z podziękowaniem dla swojego przyjaciela Arriety za jego umiejętności i wielką troskę, jaką okazał ratując mu życie podczas ostrej i niebezpiecznej choroby, na którą zapadł pod koniec 1819 roku w wieku siedemdziesięciu trzech lat. Namalował ten obraz w 1820 roku. Podobne napisy umieszczano przy wotach dziękczynnych dla Najświętszej Marii Panny[7].
Obraz można również interpretować jako laicką pietę: na miejscu Jezusa znajduje się konający Goya, a lekarz jest jego aniołem stróżem. Znajdujące się w tle trzy postacie są interpretowane na wiele sposobów. Uważane są za Parki, które decydują o losie artysty. Jedną z nich interpretuje się także jako Leokadię Weiss[9] – kochankę Goi, która mieszkała z artystą w Domu Głuchego. Ponieważ jedna z postaci trzyma kielich, jest uważana za duchownego, a w tym wypadku pozostałe dwie postacie to pomocnicy lub ministranci. Te postacie mogą również reprezentować śmierć – w tym wypadku doktor Arrieta osłania Goyę od śmierci wyciągając go z ciemności ku światłu[8].
Goya poświęcił wiele uwagi rysom twarzy przedstawionych postaci. Sportretował się z lekko otwartymi ustami, błędnym spojrzeniem, o aspekcie osłabionego, niemal umierającego człowieka. Rozgorączkowany chwyta się pościeli, która go okrywa. Przy użyciu światła zaznaczył różnice w wyglądzie chorego i lekarza – cera Goi jest blada i ziemista, podczas gdy twarz doktora ma więcej koloru, przez co wygląda na zdrową. Na pierwszy plan wychodzi również humanizm i oddanie lekarza. Podaje choremu lekarstwo, ale ważniejszy wydaje się sposób, w jaki go obejmuje roztaczając nad nim opiekę[10]. Biała koszula Goi (którą zakłada się zmarłemu) nadaje całej sytuacji dramatyzmu, użycie światła przypomina techniki malarskie Rembrandta.
Obraz odzwierciedla charakterystyczny dla XIX wieku i burżuazji motyw podziwu dla nauki. Nie ma w tym przypadku cudownej interwencji czy cudu, jak w religii chrześcijańskiej, lecz oparte na wiedzy i medycynie działania doktora Arriety. Goya porzuca popularną satyrę na nieudolnych lekarzy, którą sam praktykował w swoich rycinach. W ten sposób oddala się od konwencji malarstwa religijnego i akademickiego z XVIII wieku, inaugurując sztukę nowoczesną.
Istnieją dwie kopie tego obrazu wykonane przez ucznia Goi, Asensio Julià[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Ilaria Ciseri: Romantyzm: 1780–1860 narodziny nowej wrażliwości. Warszawa: Arkady, 2010, s. 15. ISBN 978-83-213-4599-4.
- ↑ Patricia Wright: Świadectwa sztuki: Goya. Wrocław: Wydawnictwo dolnośląskie, 1993, s. 46–47. ISBN 83-7023-300-7.
- ↑ Goya en tiempos de guerra. Manuela Mena (red.). Madrid: Museo del Prado, 2008, s. 442, kat. 160. ISBN 978-84-95241-55-9.
- ↑ Juan J. Luna, Margarita Moreno de las Heras: Goya. 250 aniversario. Madrid: Museo del Prado, 1996, s. 416, kat. 147. ISBN 84-8731-748-0.
- ↑ Alessandro Bettagno, Christopher Brown, Francisco Calvo Serraller, Francis Haskell, Alfonso E. Pérez Sánchez: Muzeum Prado. Arcydzieła malarstwa. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2011, s. 581, 583. ISBN 978-83-213-4421-8.
- ↑ Kazimierz Zawanowski: Francisco Goya y Lucientes. Warszawa: Arkady (W Kręgu Sztuki), 1975, s. 12.
- ↑ a b Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. WAB, 2006, s. 359-360. ISBN 83-7414-248-0. OCLC 569990350.
- ↑ a b Siri Hustvedt: Mysteries of the Rectangle: Essays on Painting. Nowy Jork: Princeton Architectural Press, 2006, s. 110–113. ISBN 15-689-8618-1.
- ↑ a b Marion Perrefort: Les signes dans tous leurs états: Hommages à Yves Gilli. Presses Univ. Franche-Comté, 2004, s. 336. ISBN 28-4867-0681.
- ↑ Fred Licht: Goya. Abbeville Press, 2001, s. 206–209. ISBN 07-8920-727-3.
Bibliografia
edytuj- Joan Sureda: Los mundos de Goya. Madryt: Susaeta Ediciones, 2008, s. 304. ISBN 978-84-9785-512-9.