Astron (satelita)
Astron (ros. Астро́н) – radziecki teleskop kosmiczny przeznaczony do obserwacji obiektów kosmicznych w zakresie promieniowania ultrafioletowego[2][3], rentgenowskiego oraz innych rodzajów promieniowania, wystrzelony w przestrzeń kosmiczną na pokładzie rakiety Proton K[4] 23 marca 1983 roku[5]. Zadaniem satelity było m.in. badanie i obserwacja procesów narodzin i śmierci gwiazd[6]. Urządzenie zostało zaprojektowane przy współudziale naukowców z Krymskiego Obserwatorium Astrofizycznego[5], a także Marsylskiego Obserwatorium Astronomicznego[3] i Stowarzyszenia naukowego im. Ławoczkina, było oparte w głównej mierze o projekty sond kosmicznych Wenera. Z próbnika międzyplanetarnego Wenera usunięto antenę łączności dalekosiężnej, silnik korekcyjny i zbiorniki paliwa, a w zamian zainstalowano butle ze sprężonym powietrzem do kierowania aparaturą obserwacyjną[7]. Posiadał też aparaturę umożliwiającą wykrywanie ciężkich pierwiastków, między innymi rtęci i platyny, a również pierwiastków promieniotwórczych, co ma duże znaczenie dla zrozumienia mechanizmu przemieszczania się materii w gwiazdach i zachodzących tam procesów[6]. Satelita zarejestrował występowanie w atmosferze niektórych gwiazd znacznej ilości ołowiu (gwiazda Kappa Cancri w gwiazdozbiorze Raka wykazała w swojej atmosferze około 100 razy więcej ołowiu niż Słońce. Astron stwierdził, że gwiazda Ro Leonis z gwiazdozbioru Lwa wysyła stale ze swego wnętrza strumień rozżarzonej materii z prędkością 500 km/s.[6]
 Schemat budowy teleskopu Astron | |
| Indeks COSPAR |
1983-020A |
|---|---|
| Państwo | |
| Rakieta nośna | |
| Miejsce startu | |
| Orbita (docelowa, początkowa) | |
| Perygeum |
2000 km[1] |
| Apogeum |
200 000 km[1] |
| Okres obiegu |
5880 min[1] |
| Nachylenie |
51,5°[1] |
| Mimośród |
0,92193[1] |
| Czas trwania | |
| Początek misji |
23 marca 1983 12:45:06 UTC |
| Koniec misji |
czerwiec 1989 |
| Wymiary | |
| Masa całkowita |
3250 kg[1] |
Od chwili jego wystrzelenia aż do momentu końca jego misji, czyli przez około 6 lat, był to największy tego rodzaju teleskop wystrzelony na orbitę okołoziemską[5][3].
Ładunek znajdujący się na pokładzie sondy Astron składał się z 80 centymetrowego[5] teleskopu ultrafioletowego, który został zaprojektowany wspólnie przez ZSRR i Francję[2], oraz ze spektrometru rentgenowskiego[2]. Przed lotem teleskop przeszedł szereg testów wytrzymałościowych, znacznie przekraczających to, czego wymaga się zazwyczaj od delikatnych urządzeń tego typu.
Pojazd kosmiczny wraz z ładunkiem został umieszczony na orbicie okołoziemskiej o apogeum wynoszącym około 200 tys. km[3], oraz perygeum w odległości około 2000 km od Ziemi[2]. Dzięki temu sonda mogła prowadzić dokładne obserwacje, gdyż pozycja jej orbity znajdowała w głównej mierze poza tzw. pasem Van Allena, oraz cieniem rzucanym przez kulę ziemską[5]. Do najważniejszych obiektów obserwowanych przez satelitę, należy zaliczyć supernową SN 1987A, obserwowaną w okresie od 4 do 12 marca 1987 roku[8]. W grudniu 1985 roku sonda wykonała zdjęcia komety Halleya, które pozwoliły radzieckim naukowcom opracować model jej komy[9].
Teleskop działał do czerwca 1989 – wielokrotnie dłużej niż wynosił jego zakładany czas pracy, czyli 1 rok[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Astron. [w:] NSSDC Master Catalog [on-line]. NASA. [dostęp 2013-09-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e NASA: Astron. [dostęp 2012-01-23]. (ang.).
- ↑ a b c d epizodsspace.airbase.ru: III. КОСМОС – НАУКЕ, ТЕХНИКЕ И НАРОДНОМУ ХОЗЯЙСТВУ, «АСТРОН» – ОКНО В УЛЬТРАФИОЛЕТОВЫЙ КОСМОС. [dostęp 2012-01-23]. (ros.).
- ↑ Jonathan McDowell: Jonathan McDowell's launchlog. [dostęp 2012-01-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e epizodsspace.airbase.ru: КОСМИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ, ВЫПОЛНЕННЫЕ В СОВЕТСКОМ СОЮЗЕ в 1983, Астрон. [dostęp 2012-01-23]. (ros.).
- ↑ a b c Władysław Geisler. Co nowego w kosmosie. „Astronautyka”. 133 (3), s. 24, 1984. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISSN 0004-623X.
- ↑ „Astronautyka”. 130 (6), s. 4, 1983. Wrocław: Ossolineum. ISSN 0004-623X.
- ↑ Observations on Astron: Supernova 1987A in the Large Magellanic Cloud. [dostęp 2012-01-23]. (ang.).
- ↑ A.A. Boyarchuk et al.. A model for the coma of Comet Halley, based on the Astron ultraviolet spectrophotometry. „Письма в Астрономический журнал (Soviet Astronomy Letters)”. 12, s. 696-706, październik 1986. (ang.).