Arypiprazol

Arypiprazol – organiczny związek chemiczny, lek neuroleptyczny drugiej generacji stosowany w leczeniu schizofrenii i epizodów maniakalnych w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej typu I oraz w zapobieganiu nowym epizodom maniakalnym u pacjentów, u których występują głównie epizody maniakalne i którzy odpowiadają na leczenie arypiprazolem. Lek został wynaleziony w roku 1995 przez Otsuka Pharmaceutical Co., a dystrybutorem leku w Stanach Zjednoczonych i Europie jest Bristol-Myers Squibb.

Arypiprazol

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 7-[4-[4-(2,3-dichlorofenylo)piperazyn-1-ylo]butoksy]-3,4-dihydro-1H-chinolin-2-on Inne nazwy i oznaczenia farm. Aripiprazolum
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C23H27Cl2N3O2
Masa molowa	448,39 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	129722-12-9
PubChem	60795
DrugBank	DB01238
SMILES C1CC(=O)NC2=C1C=CC(=C2)OCCCCN3CCN(CC3)C4=C(C(=CC=C4)Cl)Cl
InChI InChI=1S/C23H27Cl2N3O2/c24-19-4-3-5-21(23(19)25)28-13-11-27(12-14-28)10-1-2-15-30-18-8-6-17-7-9-22(29)26-20(17)16-18/h3-6,8,16H,1-2,7,9-15H2,(H,26,29) InChIKey CEUORZQYGODEFX-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 1,263 g/cm³ (20 °C); ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 0,001 g/l Temperatura topnienia 139,0−139,5 °C logP 4,5 Zasadowość (pKb) 7,29
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2020-02-03] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Uwaga Zwroty H H302, H413 Zwroty P P301+P312+P330
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N05 AX12
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Działanie przeciwpsychotyczne, przeciwmaniakalne Biodostępność 87% (doustnie), 100% (domięśniowo) Okres półtrwania 75–145h Wiązanie z białkami osocza i tkanek >99% Metabolizm wątrobowy Wydalanie 27% z moczem, 60% z kałem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, domięśniowo Objętość dystrybucji 4,9 l/kg

Mechanizm działania

Arypiprazol działa jako częściowy agonista receptorów dopaminergicznych D₂ i serotoninergicznych 5-HT_1A. Jest również antagonistą receptora serotoninergicznego 5-HT_2A oraz receptora dopaminergicznego D₃.

Wskazania do stosowania

Lek znajduje zastosowanie w leczeniu objawów schizofrenii u dorosłych i młodzieży powyżej 15. roku życia, leczeniu epizodów maniakalnych w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej typu 1 i w leczeniu podtrzymującym (zapobieganie nowym epizodom maniakalnym) u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową, u których występują głównie epizody manii.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem jest stwierdzona nadwrażliwość na arypiprazol.

Środki ostrożności

1. Preparatu zarejestrowanego do obrotu na terenie Polski, przeznaczonego do podania domięśniowego nie wolno podawać dożylnie lub podskórnie.
2. Ze względu na ryzyko zachowań samobójczych, szczególnie ostrożnie stosować u pacjentów z grup dużego ryzyka.
3. Ostrożnie stosować u pacjentów z:

• • zawałem serca lub chorobą niedokrwienną w wywiadzie
  • niewydolnością serca lub zaburzeniami przewodzenia
  • chorobą naczyń mózgu,
  • stanami predysponującymi do niedociśnienia (odwodnienie, zmniejszenie objętości krwi krążącej i leczenie lekami przeciwnadciśnieniowymi)
  • nadciśnieniem
  • wydłużeniem odstępu QT w wywiadzie rodzinnym
  • ryzykiem wystąpienia zachłystowego zapalenia płuc
  • ciężką niewydolnością wątroby
  • napadami drgawek
  • cukrzycą lub czynnikami jej wystąpienia.

4. Jeśli wystąpią objawy świadczące o złośliwym zespole neuroleptycznym należy przerwać leczenie wszystkimi przeciwpsychotycznymi produktami leczniczymi.
5. Arypiprazol należy stosować z zachowaniem ostrożności u pacjentów, u których w przeszłości występowały napady drgawek.
6. Z powodu zwiększonej śmiertelności oraz ryzyka występowania niepożądanych zdarzeń mózgowonaczyniowych arypiprazol nie jest wskazany w leczeniu pacjentów w podeszłym wieku z psychozą związaną z demencją.
7. Jedyny preparat doustny zarejestrowany w Polsce zawiera laktozę i nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadką, wrodzoną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (czyli nietolerancją laktozy) lub zaburzeniami wchłaniania glukozy–galaktozy.
8. Arypiprazol nie może być stosowany w ciąży, chyba że spodziewane korzyści wyraźnie przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Pacjentki nie powinny karmić piersią podczas jego stosowania.
9. Pacjenci powinni zachować szczególną ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i obsługiwania urządzeń mechanicznych do czasu oceny indywidualnej reakcji na lek.

Interakcje

Ze względu na antagonistyczne działanie na receptor adrenergiczny α₁, arypiprazol może nasilać działanie niektórych leków przeciwnadciśnieniowych. Ostrożnie stosować z lekami, które powodują wydłużenie odstępu QT lub zaburzenia elektrolitowe. Podczas jednoczesnego stosowania arypiprazolu i silnych inhibitorów CYP2D6 (chinidyna, fluoksetyna, paroksetyna) lub silnych inhibitorów CYP3A4 (ketokonazol, itrakonazol, inhibitory proteazy HIV) dawkę arypiprazolu należy zmniejszyć o około połowę. Dawkę arypiprazolu należy podwoić, gdy jednocześnie podaje się go z silnymi induktorami CYP3A4 (karbamazepina, ryfampicyna, ryfabutyna, fenytoina, fenobarbital, prymidon, efawirenz, newirapina i ziele dziurawca). Arypiprazol nie jest metabolizowany przez enzymy z grupy CYP1A, dlatego nie jest konieczne stosowanie specjalnych dawek u palaczy tytoniu.

Działania niepożądane

• bezsenność, niepokój, lęk, senność
• akatyzja, depresja
• nudności, wymioty, niestrawność, zaparcia
• ból głowy
• zaburzenia pozapiramidowe, drżenie
• nieostre widzenie
• zwiększone wydzielanie śliny, suchość w jamie ustnej
• tachykardia, ortostatyczne spadki ciśnienia
• złośliwy zespół neuroleptyczny
• późne dyskinezy
• zwiększona śmiertelność u pacjentów z otępieniem, hiperglikemią i cukrzycą w podeszłym wieku.

Dawkowanie

Maksymalna dawka dobowa arypiprazolu wynosi 30 mg (we wszystkich postaciach).

Tabletki arypiprazolu

Postać leku w formie tabletek

• Dorośli:

Schizofrenia: zalecana dawka początkowa to 10 lub 15 mg/dobę z dawką podtrzymującą 15 mg/dobę. Lek należy podawać raz na dobę o stałej porze, niezależnie od posiłków.

Epizody maniakalne: zalecaną dawką początkową jest 15 mg podawane w schemacie raz na dobę, niezależnie od posiłków jako monoterapia lub w leczeniu skojarzonym. U niektórych pacjentów może być korzystne zastosowanie większej dawki.

• Młodzież powyżej 15. roku życia:

Schizofrenia: 10 mg/dobę podawane w schemacie raz na dobę, niezależnie od posiłków. Leczenie powinno być rozpoczęte od dawki 2 mg przez 2 dni, stopniowo zwiększanej do 5 mg przez kolejne 2 dni, aż do osiągnięcia zalecanej dawki dobowej wynoszącej 10 mg. W przypadkach gdzie zwiększenie dawki jest właściwe, kolejne zwiększone dawki należy podawać, zwiększając jednorazowo o 5 mg.

Postać leku w formie iniekcji domięśniowej

Preparat stosuje się w mięsień naramienny lub głęboko w mięsień pośladkowy wielki z ominięciem obszarów otłuszczonych.

Dawka początkowa wynosi 9,75 mg w pojedynczym wstrzyknięciu. Skuteczna dawka wynosi 5,25–15 mg podana jako pojedyncze wstrzyknięcie. Nie należy podawać więcej niż 3 wstrzyknięcia na dobę.

Leczenie arypiprazolem w postaci roztworu do wstrzykiwań należy odstawić tak szybko, jak jest to klinicznie uzasadnione i należy rozpocząć stosowanie leku w postaci doustnej.

Preparaty

Preparaty arypiprazolu dopuszczone do obrotu w Polsce:

• Abilify (preparat oryginalny) – tabletki, 5/10/15/30 mg – Otsuka Pharmaceutical Netherlands B.V.
• Abilify – roztwór do wstrzykiwań, 7½ mg/ml – Otsuka Pharmaceutical Netherlands B.V.
• Abilify – roztwór doustny, 1 mg/ml – Otsuka Pharmaceutical Netherlands B.V.
• Abilify – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 10/15/30 mg/ml – Otsuka Pharmaceutical Netherlands B.V.
• Abilify Maintena – proszek i rozpuszczalnik do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań o przedłużonym uwalnianiu, 300/400 mg – Otsuka Pharmaceutical Netherlands B.V.
• Abilium – tabletki, 10/15 mg – Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa” S.A.
• Apiprax – tabletki, 15 mg – AXXON Sp. z o.o.
• Apra – tabletki, 5/10/15/30 mg – Adamed Pharma S.A.
• Apra-swift – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 10/15/30 mg – Adamed Pharma S.A.
• Aprizexen – tabletki, 15 mg – PharmaSwiss Česká republika s.r.o.
• Aprizexen – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 15 mg – PharmaSwiss Česká republika s.r.o.
• Aribit – tabletki, 5/10/15/30 mg – Medana Pharma S.A.
• Aribit ODT – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 10/15/30 mg – Medana Pharma S.A.
• Aricogan – tabletki, 5/10/15/30 mg – G.L. Pharma GmbH
• Aripilek – tabletki, 5/10/15/30 mg – Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne LEK-AM Sp. z o.o.
• Aripiprazole +pharma – tabletki, 15 mg – +pharma arzneimittel GmbH
• Aripiprazole Accord – tabletki, 5/10/15/30 mg – Accord Healthcare S.L.U.
• Aripiprazole Accord Healthcare – tabletki, 10/15 mg – Accord Healthcare Polska Sp. z o.o.
• Aripiprazole Accord Healthcare – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 10/15 mg – Accord Healthcare Polska Sp. z o.o.
• Aripiprazole Apotex – tabletki, 5/10/15/30 mg – Apotex Europe B.V.
• Aripiprazole Apotex – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 10/15 mg – Apotex Europe B.V.
• Aripiprazole Eignapharma – tabletki, 5/10/15/20/30 mg – neuraxpharm Arzneimittel GmbH
• Aripiprazole Mylan Pharma – tabletki, 5/10/15/30 mg – Mylan S.A.S.
• Aripiprazole NeuroPharma – tabletki, 5/10/15/30 mg – neuraxpharm Arzneimittel GmbH
• Aripiprazole Orion – tabletki, 5/10/15/30 mg – Orion Corporation
• Aripiprazole Sandoz – tabletki, 5/10/15/20/30 mg – Sandoz GmbH
• Aripiprazole Sandoz – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 10/15/30 mg – Sandoz GmbH
• Aripiprazole STADA – roztwór doustny, 1 mg/ml – STADA Arzneimittel AG
• Aripiprazole STADA – tabletki, 15 mg – STADA Arzneimittel AG
• Aripiprazole Symphar – tabletki, 5/10/15/30 mg – Symphar Sp. z o.o.
• Aripiprazole Zentiva – tabletki, 5/10/15/30 mg – Zentiva, k.s.
• Aripiprazole Zentiva – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 10/15/30 mg – Zentiva, k.s.
• Aripsan – tabletki, 5/10/15 mg – PRO.MED.CS Praha a.s.
• Arypiprazol Glenmark – tabletki, 5/10/15/30 mg – Glenmark Pharmaceuticals s.r.o.
• Aryzalera – tabletki, 5/10/15/20/30 mg – Krka d.d., Novo Mesto
• Aryzalera – tabletki, 15 mg – InPharm Sp. z o.o. / Delfarma Sp. z o.o.
• Asduter – tabletki, 10/15/30 mg – Vipharm S.A.
• Explemed – tabletki, 10/15/30 mg – Proterapia Sp. z o.o.
• Explemed Rapid – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, 5/10/15/30 mg – Proterapia Sp. z o.o.
• Ripizol – tabletki, 10/15 mg – Polfarmex S.A.

Synteza

Arypiprazol można otrzymać w wyniku trzech kolejnych reakcji alkilowania wychodząc z 2,3-dichloroaniliny:

Bibliografia

• Marek Jarema. Zalecenia w sprawie stosowania leków przeciwpsychotycznych II generacji. „Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii”. 3, s. 177–182, 2008. [dostęp 2018-04-02].  oraz idem, „Medycyna Praktyczna – Psychiatria”. 2008/1. s. 31–36. 
• S.J. Edwards, C.J. Smith. Tolerability of atypical antipsychotics in the treatment of adults with schizophrenia or bipolar disorder: a mixed treatment comparison of randomized controlled trials. „Clin Ther”. 31 cz. 1, s. 1345–1359, 2009. DOI: 10.1016/j.clinthera.2009.07.004. PMID: 19698898. 
• M.M. Greenaway M.M., D.D. Elbe D.D., Focus on Aripiprazole: A Review of its use in Child and Adolescent Psychiatry, „J Can Acad Child Adolesc Psychiatry”, 18 (3), 2009, s. 250–260, PMID: 19718428, PMCID: PMC2732733 .
• H.K. Yoo, S.H. Choi, S. Park, H.R. Wang i inni. An open-label study of the efficacy and tolerability of aripiprazole for children and adolescents with tic disorders. „J Clin Psychiatry”. 68 (7), s. 1088–1093, 2007. DOI: 10.4088/JCP.v68n0717. PMID: 17685747. 
• Pharmindex: kompendium leków. Warszawa: UBM Medica Polska, 2011, s. 1280. ISBN 978-83-62078-02-8.
• Małgorzata Rzewuska: Leczenie zaburzeń psychicznych. Wyd. 3. Warszawa: PZWL, 2006, s. 203. ISBN 83-200-3354-3.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.