Rajgras wyniosły

Rajgras wyniosły
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	wiechlinowate
Rodzaj	rajgras
Gatunek	rajgras wyniosły
	Nazwa systematyczna
	Arrhenatherum elatius (L.) P. Beauv. ex J. & C. Presl; Fl. Cech.: 17, 1819
Synonimy
	Avena elatior L.; Arrhenatherum asperum Opiz; Arrhenatherum avenaceum P. Beauv.; Arrhenatherum biaristatum Peterm.; Arrhenatherum cechicum Opiz; Arrhenatherum rupestre Dumort.;
	Avena elatior L.; Arrhenatherum asperum Opiz; Arrhenatherum avenaceum P. Beauv.; Arrhenatherum biaristatum Peterm.; Arrhenatherum cechicum Opiz; Arrhenatherum rupestre Dumort.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rajgras wyniosły, rajgras francuski, owsik wyniosły^[3] (Arrhenatherum elatius) – gatunek rośliny z rodziny wiechlinowatych (traw). Znany też jako żyźnica wyniosła, owies pastewny^[4]. Występuje w Europie, północnej Afryce i zachodniej Azji. Sprowadzona także przez człowieka do Ameryki Północnej i Australii. Wprowadzona do upraw łąkarskich we Francji (stąd nazwa) w XVIII wieku, na współczesnych ziemiach polskich uprawiana od końca tego samego wieku^[5]. Obecnie jest to trawa pospolita w całej Polsce, choć przed rozpowszechnieniem w uprawie była przynajmniej lokalnie gatunkiem rzadkim^[6].

Morfologia

Kwiatostan

Kwiat

Języczki liściowe

Pokrój: Trawa luźnokępowa o charakterystycznym wysokim i szybkim wzroście i sinawozielonym zabarwieniu. Tworzy liczne pędy generatywne i obficie ulistnione pędy wegetatywne.
Łodyga: Źdźbła do 100–160 cm wysokości, wzniesione, rzadko u dołu kolankowato zgięte, gładkie i lśniące.
Liście: Liczne – na pędach generatywnych 4–5 liści, na wegetatywnych 8–10. Liście jasnozielone, w pączku zwinięte. Pochwa liściowa otwarta, naga lub u młodych roślin delikatnie owłosiona. Języczek liściowy 2–4 mm długości, kołnierzykowaty, lekko ząbkowany na szczycie, białawy. Blaszki liściowe płaskie z wyraźnym nerwem głównym od spodu. Wzdłuż brzegów i od góry delikatnie orzęsione, długości do 30(40) cm i szerokości 3–7(10) mm.
Kwiaty: Zebrane w wiechowatym kwiatostanie o długości 10–25 cm, w czasie kwitnienia rozpierzchłym, poza tym skupionym. Podczas kwitnienia kwiatostan zielonkawobiały ze srebrzystym odcieniem. Na każdym piętrze kilka różnej długości gałązek. Kłoski 2-kwiatowe o długości 6–10 mm. Rzadko wykształca się więcej kwiatów, wówczas zredukowanych.

Biologia i ekologia

Świeża łąka z panującym rajgrasem

Bylina, hemikryptofit. Rośnie na łąkach i przydrożach. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Liczba chromosomów 2n = 28^[7]. Gatunek charakterystyczny łąk rajgrasowych ze związku Arrhenatherion elatioris i zespołu Arrhenatheretum elatioris^[8].

Zmienność

Gatunek z dużą liczbą odmian taksonomicznych. W Europie środkowej i zachodniej wyróżnia się trzy podgatunki^[9]:

subsp. bulbosum (Willd.) Schübler & Martens (1834, Fl. Würtemb.: 70), znany też jako var. tuberosum Asch., var. bulbosum Willd. Spenner i var. nodosum (Reichenb.) C.E. Hubbard. Ma pędy w dolnej części bulwkowato zgrubiałe. Występuje jako chwast na polach.
subsp. sardoum (E. Schmid) Gamisans (31.V.1974, Candollea, 29 (1): 46
subsp. elatius – podgatunek typowy (podział na odmiany według Falkowskiego 1982^[10]):
- var. atheromane Schröter et Elofson – dolna plewka z 2-4 ośćmi,
- var. biaristatum Peterm. – górny kwiat ościsty, ości równej długości, podobne,
- var. piliferum Beck – górny kwiat bez ości, plewki dolne słabo owłosione,
- var. subhirtum Asch. – brak ości w górnym kwiecie, pędy krótko, rzadko owłosione,
- var. pauciflorum – w kwiatostanie mało (4-5) kłosków.

Ozdobny kultywar `Albo variegatum`

Zastosowanie

Ceniona trawa pastewna. W stanie zielonym odznacza się gorzkawym smakiem, dlatego zaleca się spasanie go w mieszankach z innymi roślinami^[11].
Istnieją kultywary (odmiany) uprawiane jako rośliny ozdobne. Najczęściej uprawiane w tym celu są odmiany `Variegata` lub `Albo variegatum`, które rzadko kwitną, natomiast ich liście mają ozdobne, białe paski^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 596. ISBN 83-01-00129-1.
↑ Homann C. 1828, 1830, 1835: Flora von Pommern. I-III. Koslin.
↑ Rostkovius, F. W. G. u. E. L. W. Schmidt. Flora Sedinensis exhibens plantas phanerogamas spontaneas nec non plantas praecipuas agri Swinemundii. Stettin, Struck, 1824.
↑ Arrhenatherum elatius na Flora of China [dostęp 2014-01-23].
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ J.-P. Lonchamp: Index Synonymique de la Flore de France. 1999. [dostęp 2007-12-11]. (fr.).
↑ Marian (red.) Falkowski: Trawy polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 128. ISBN 83-09-00593-8.
↑ W. Miernicki: Wieloletnie trawy pastewne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1953, s. 153.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Bibliografia

Marian (red.) Falkowski: Trawy polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982. ISBN 83-09-00593-8.
W. Miernicki: Wieloletnie trawy pastewne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).

[checklist2002-3] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Mowszowicz79-4] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 596. ISBN 83-01-00129-1.

[5] Homann C. 1828, 1830, 1835: Flora von Pommern. I-III. Koslin.

[6] Rostkovius, F. W. G. u. E. L. W. Schmidt. Flora Sedinensis exhibens plantas phanerogamas spontaneas nec non plantas praecipuas agri Swinemundii. Stettin, Struck, 1824.

[7] Arrhenatherum elatius na Flora of China [dostęp 2014-01-23].

[8] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[9] J.-P. Lonchamp: Index Synonymique de la Flore de France. 1999. [dostęp 2007-12-11]. (fr.).

[10] Marian (red.) Falkowski: Trawy polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 128. ISBN 83-09-00593-8.

[miernicki-11] W. Miernicki: Wieloletnie trawy pastewne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1953, s. 153.

[E-12] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[3]

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]