Aristotelia

*Aristotelia*
	; Aristotelia chilensis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	szczawikowce
Rodzina	eleokarpowate
Rodzaj	Aristotelia
	Nazwa systematyczna
	Aristotelia L’Hér.; Stirp. Novae 31. Dec 1785 (sero)-Jan 1786 (nom. cons.).
	Typ nomenklatoryczny
	A. macqui L’Hér.
Synonimy
	Aristotela J.F. Gmel.; Aristotelea Spreng.; Aristotelesa Cothen.; Beaumaria Deless. ex Steud.; Friesea Rchb.; Friesia DC.; Triphalia Banks & Sol. ex Hook. f.;
	Aristotela J.F. Gmel.; Aristotelea Spreng.; Aristotelesa Cothen.; Beaumaria Deless. ex Steud.; Friesea Rchb.; Friesia DC.; Triphalia Banks & Sol. ex Hook. f.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aristotelia L’Hér. – rodzaj roślin z rodziny eleokarpowatych (Elaeocarpaceae). Obejmuje co najmniej 7 gatunków^[5] występujących naturalnie w Chile, Argentynie, Nowej Zelandii oraz Australii (wraz z Tasmanią)^[6]. Są to rośliny drzewiaste występujące w zaroślach, niektóre gatunki pojawiają się masowo na porębach^[7].

Historia i etymologia

Charles Louis L’Héritier de Brutelle po raz pierwszy opisał ten rodzaj w 1784. Nadał mu nazwę na cześć Arystotelesa^[8].

Morfologia

Pokrój: Krzewy i drzewa osiągające do 10 m wysokości^[7].
Liście: Zimozielone lub zrzucane przed zimą, zazwyczaj naprzeciwległe, pojedyncze lub pierzasto złożone, o blaszce na brzegu ząbkowanej^[7].
Kwiaty: Drobne i jednopłciowe, u niektórych gatunków kwiaty żeńskie i męskie rozwijają się na tych samych roślinach (jednopienność), u innych na różnych (dwupienność). Okwiat składa się 4 lub 5 wolnych działek kielicha oraz 4 lub 5 płatków, na brzegach ząbkowanych, klapowanych lub frędzlowatych. Płatki mają barwę zieloną, białą, różową do czerwonawej. W kwiatach męskich pręcików jest od 4 do wielu. W kwiatach żeńskich zalążnia jest dwu- do czterokomorowej i w każdej komorze zawiera po dwa zalążki. Szyjki słupka zwykle są silnie odgięte^[7].
Owoce: Jagody^[8], zwykle czerwone do czarnych po dojrzeniu. Nasiona kanciaste^[7].

Zastosowanie

W medycynie niekonwencjonalnej suche owoce rodzaju Aristotelia stosuje się na niestrawność oraz dziecięce biegunki. Skruszone świeże korzenie mają zastosowanie jako środek zapobiegający lub łagodzący gorączkę, ponieważ obniża temperaturę ciała. Żucie skruszonych korzeni może także oczyszczać oraz goić rany jamy ustnej^[9]. Ponadto liście gatunku Aristotelia serrata pomagają przy oparzeniach, reumatyźmie, czyrakach, czy bólu oczu. Natomiast kora tego gatunku zanurzona w zimnej wodzie może pomagać przy problemach z oczami^[10].

Systematyka

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Przedstawiciel rodziny eleokarpowatych (Elaeocarpaceae) należącej do rzędu szczawikowców (Oxalidales) reprezentującego dwuliścienne właściwe^[2].

Wykaz gatunków^[5]

Aristotelia australasica F.Muell.
Aristotelia braithwaitei F.Muell.
Aristotelia chilensis (Molina) Stuntz
Aristotelia fruticosa Hook.f.
Arystotelia gaultheria F.Muell.
Aristotelia peduncularis (Labill.) Hook.f.
Aristotelia serrata (J.R.Forst. & G.Forst.) Oliv.

Mieszańce międzygatunkowe^[5]

Aristotelia × colensoi Hook.f.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-10-10] (ang.).
↑ ^a ^b Aristotelia. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2014-09-06]. (ang.).
↑ Aristotelia L’Hér.. Tropicos. [dostęp 2014-09-06]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Aristotelia. The Plant List. [dostęp 2014-09-06]. (ang.).
↑ Klaus Kubitzki: Flowering Plants. Dicotyledons: Celastrales, Oxalidales, Rosales, Cornales, Ericales. Springer Science & Business Media, 2004, s. 138. ISBN 978-3-662-07257-8. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 143. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b Aristotelia. gallica.bnf.fr. [dostęp 2014-09-06]. (łac.).
↑ 5 Volume Set. W: Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. CRC Press, 2012, s. 397. ISBN 978-1-4200-8044-5. (ang.).
↑ 5 Volume Set. W: Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. CRC Press, 2012, s. 398. ISBN 978-1-4200-8044-5. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-10-10] (ang.).

[ing-3] Aristotelia. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2014-09-06]. (ang.).

[4] Aristotelia L’Hér.. Tropicos. [dostęp 2014-09-06]. (ang.).

[tpl-5] Aristotelia. The Plant List. [dostęp 2014-09-06]. (ang.).

[6] Klaus Kubitzki: Flowering Plants. Dicotyledons: Celastrales, Oxalidales, Rosales, Cornales, Ericales. Springer Science & Business Media, 2004, s. 138. ISBN 978-3-662-07257-8. (ang.).

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 143. ISBN 0-333-73003-8.

[gallica-8] Aristotelia. gallica.bnf.fr. [dostęp 2014-09-06]. (łac.).

[9] 5 Volume Set. W: Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. CRC Press, 2012, s. 397. ISBN 978-1-4200-8044-5. (ang.).

[10] 5 Volume Set. W: Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. CRC Press, 2012, s. 398. ISBN 978-1-4200-8044-5. (ang.).

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[8]

[9]

[10]