Wikipedia

Ardea (ptaki)

rodzaj ptaków
Ten artykuł dotyczy rodzaju ptaków. Zobacz też: Ardea (ujednoznacznienie).

Ardea – rodzaj ptaków z podrodziny czapli (Ardeinae) w obrębie rodziny czaplowatych (Ardeidae).

Ardea
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Czapla modra (A. herodias)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

pelikanowe

Podrząd

czaplowce

Rodzina

czaplowate

Podrodzina

czaple

Rodzaj

Ardea

Typ nomenklatoryczny

Ardea cinerea Linnaeus, 1758

Gatunki

15 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na wszystkich kontynentach poza obszarami antarktycznymi[12].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 56–150 cm, rozpiętość skrzydeł 105–230 cm; masa ciała 400–4468 g[12].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu Systema Naturae – publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt i roślin[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[13] czapla siwa (A. cinerea).

Etymologia

edytuj
  • Ardea: łac. ardea ‘czapla’. W rzymskiej mitologii miasto Ardea, stolica Rutuli, zostało zrównane z ziemią, i wzrosło z popiołów chudego, bladego ptaka, który strząsnął popioły ze swoich skrzydeł, wydając przy tym żałobne okrzyki[14].
  • Casmerodius: gr. κοσμος kosmos ‘ozdoba’ (por. χασιος khasios ‘skarb, bogactwo’); ερωδιος erōdios ‘czapla’[15]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)[16]: Ardea egretta[c] J.F. Gmelin, 1789.
  • Typhon: epitet gatunkowy Ardea typhon Temminck, 1824[d]; w mitologii greckiej Tyfon (Τυφων Typhōn, Τυφωευς Typhōeus, Τυφαων Typhaōn lub Τυφως Typhōs) był potwornym gigantem, który przerażał bogów, ale ostatecznie został zniszczony i zmiażdżony przez górę Etnę rzuconą przez Zeusa[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ardea typhon Temminck, 1824 (= Ardea sumatrana Raffles, 1822).
  • Ardeomega: łac. ardea ‘czapla’; gr. μεγας megas ‘wielki’[18]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)[19]: Ardea goliath Cretzschmar, 1829.
  • Bubulcus: epitet gatunkowy Ardea bubulcus Audouin, 1823[e]; średniowiecznołac. bubulcus ‘pasterz’, od łac. bubulus ‘bydlęcy’, od bos, bovis ‘krowa’[20]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Ardea bubulcus Audouin, 1826 (= Ardea ibis Linnaeus, 1758).
  • Audubonia: John James Laforest Audubon (1785–1851), francusko-amerykański pionier nauk przyrodniczych, artysta[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ardea occidentalis[f] Audubon, 1835.
  • Megerodius: gr. μεγας megas ‘wielki’; ερωδιος erōdios lub ρωδιος rōdios ‘czapla’[22].
  • Pyrrherodia: gr. πυρρος purrhos ‘czerwony’ (tutaj w znaczeniu fioletowy), od πυρ pur, πυρος puros ‘ogień’; ερωδιος erōdios ‘czapla’[23]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ardea purpurea Linnaeus, 1766.
  • Phoyx: gr. φωυξ phōux ‘czapla’[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ardea purpurea Linnaeus, 1766.
  • Mesophoyx: gr. μεσος mesos ‘środkowy, pośredni’; rodzaj Phoyx Stejneger, 1887[25]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ardea intermedia Wagler, 1829.
  • Myola: według Mathewsa „Myola” to aborygeńska nazwa[26]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Ardea pacifica Latham, 1801.
  • Afrardea: łac. Afer, Afra ‘Afrykanin, afrykański’, od Africa „Afryka”; rodzaj Ardea Linnaeus, 1758[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ardea melanocephala Children & Vigors, 1826.

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki[28]:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nomen nudum.
  2. ↑ Nowa nazwa dla Ardeomega Bonaparte, 1855 ze względu na puryzm.
  3. ↑ Podgatunek A. alba.
  4. ↑ Synonim A. sumatrana.
  5. ↑ Synonim Ardea ibis.
  6. ↑ Podgatunek A. herodias.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 141. (łac.).
  2. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 412. (niem.).
  3. ↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. xvi. (niem.).
  4. ↑ Ch.-L. Bonaparte. Conspectus systematis ornithologiæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrième série. 1, s. 141, 1854. (fr.). 
  5. ↑ a b Ch.-L. Bonaparte. Tableaux synoptiques de l’ordre des Hérons. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 40, s. 722, 1855. (fr.). 
  6. ↑ F. Heine. Catalogue of Birds collected on the rivers Camma and Ogobai, Western Africa, by Mr. P.B. du Chailluin 1858, with notes and descriptions of new species by John Cassin. „Journal für Ornithologie”. 8, s. 200, 1860. (niem.). 
  7. ↑ O. Finsch & G. Hartlaub: Ordo VII. Grallae, L.. W: K.K. von der Decken: Baron Carl Claus von der Deckens reisen in Ost-Afrika in den jahren 1859 bis 1865. Cz. 4: Die Vogel Ost-Afrikas. Heidelburg: C.F. Winter’sche Verlagshandlung, 1870, s. 676. (niem.).
  8. ↑ L.H. Stejneger. Review of Japanese Birds: V. Ibises, Storks, and Herons (with Plate X). „Proceedings of the United States National Museum”. 10, s. 311, 1887. (ang.). 
  9. ↑ R.B. Sharpe. w genera of Ardeidæ. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 3 (17), s. xxxviii, 1894. (ang.). 
  10. ↑ G.M. Mathews. New genera. „Austral Avian Record”. 1, s. 195, 1912–1913. (ang.). 
  11. ↑ A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 203, 1922. (ang.). 
  12. ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Herons, Egrets, and Bitterns (Ardeidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Ardea, DOI: 10.2173/bow.ardeid1.01 [dostęp 2024-11-11] (ang.).  
  13. ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 60. (ang.).
  14. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Ardea [dostęp 2023-04-21].
  15. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Casmerodius [dostęp 2023-04-21].
  16. ↑ T. Salvadori: Ornitologia della Papuasia e delle Molucche. Cz. 3. Torino: G.B. Paravia, 1882, s. 349. (wł.).
  17. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Typhon [dostęp 2023-04-21].
  18. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Ardeomega [dostęp 2023-04-21].
  19. ↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Plataleæ, Herodiones, Steganopodes, Pygopodes, Alcæ, and Impennes in the Collection of the British Museum. Cz. 28. London: Printed by order of the Trustees, 1898, s. 66, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
  20. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Bubulcus [dostęp 2023-04-21].
  21. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Audubonia [dostęp 2023-04-21].
  22. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Megerodius [dostęp 2023-04-21].
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pyrrherodia [dostęp 2023-04-21].
  24. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Phyox [dostęp 2023-04-21].
  25. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Mesophoyx [dostęp 2023-04-21].
  26. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Myola [dostęp 2023-04-21].
  27. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Afrardea [dostęp 2023-04-21].
  28. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ardeinae Leach, 1820 – czaple (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-11].

Bibliografia

edytuj
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ardea_(ptaki)&oldid=75516670”