Aratos z Sykionu

Aratos z Sykionu, Arat z Sykionu (ur. 271 p.n.e., zm. 213 p.n.e.) – grecki polityk, wieloletni strateg Związku Achajskiego.

Położenie Sykionu

Dzieciństwo

Jako siedmiolatek, syn rządzącego Sykionem Kleiniasa, musiał uciekać z miasta. Jego ojciec został zamordowany przez Abantidasa. Uratowała go ciotka Soso, siostra Abantidasa, która ukryła go u rodziny w Argos.

Po tym wydarzeniu nabrał odrazy do tyranii i na wygnaniu szukał dróg do wyzwolenia swojego miasta spod władzy kolejnych tyranów. Szukał pomocy u królów Macedonii i Egiptu. Ostatecznie jednak uznał, że wygnańcy muszą sami wyzwolić Sykion.

Wyzwolenie Sykionu

W roku 251 p.n.e. Aratos dojrzał okazję do wyzwolenia miasta spod władzy kolejnego tyrana, Nikoklesa, protegowanego Macedończyków. Dowiedziawszy się o słabszym miejscu w murach miasta, używając drabin, znalazł się w mieście pod osłoną nocy. Towarzyszyło mu kilkudziesięciu innych wygnańców. Wraz z nastaniem dnia zaczęto rozsyłać gońców po mieście, by ludzie zebrali się w teatrze. Tam zgromadzonemu tłumowi herold obwieścił, że Aratos, syn Kleiniasa prosi lud o wyzwolenia swojego miasta. Tłum pobiegł do domu tyrana i podpalił go, a zdezorientowana straż tyrana nie reagowała. Nikokles uciekł podziemnym przejściem. W czasie wyzwalania Sykionu nikt nie odniósł ran, ani nie został zabity. Aratos ogłosił zwrot skonfiskowanych ziem i zaprosił osiemdziesięciu wygnanych za czasów Nikoklesa i pięciuset innych do powrotu. Ogłosił również polityczną równość wszystkich obywateli. Uformował komitet złożony z 16 obywateli (z nim samym w składzie), który sądził sprawy związane z mieniem wygnańców. Zwracał on ziemię wygnańcom, ale wywłaszczenie nowych właścicieli odbywało się za pieniężną rekompensatą. Pieniądze na ten cel otrzymał od zaprzyjaźnionego Egiptu.

Na czele Związku Achajskiego

Natomiast Macedonia była przeciwnikiem Aratosa. Przyłączył on Sykion do Związku Achajskiego. Było to pierwsze nie-achajskie polis w związku. Dowodził nim wielokrotnie jako strateg. Związek prowadził politykę prodemokratyczną, co kolidowało z interesami Macedonii. W roku 243 p.n.e. zdobył Akrokorynt, wyzwalając tym samym Korynt spod władzy Macedończyków. Zdobył ją z zaskoczenia pod osłoną nocy. W roku 239 p.n.e. zdobył sąsiednie polis Pellene. W sojuszu z Etolami zaatakował Argos. Pomimo zwycięstwa w bitwie pod Kleonaj (Cleonae, Argolis) w 235 p.n.e. (pokonani stracili 1500 żołnierzy, a dowodzący nimi Aristoppos poniósł śmierć), próby zdobycia miasta zakończyły się sukcesem dopiero w roku 229 p.n.e. W tym samym roku Aratos wyzwolił Pireus od garnizonu macedońskiego.

Wojna ze Spartą

Dzięki jego zwycięstwom wszystkie państwa Peloponezu poza Spartą i Elidą stały się demokracjami. Jednak w międzyczasie znalazł się nowy przeciwnik. Był nim król Sparty Kleomenes III, który dzięki reformom socjalnym przywrócił temu państwu świetność. Wkrótce Aratos zaczął ponosić klęski w walce ze Spartanami. Związek Achajski stracił większość Arkadii, Argos, Korynt i Argolidę. Dawni jego sojusznicy, Etolowie, sprzymierzyli się ze Spartą. Aratos został pobity pod Dyme, gdy wojska Związku prowadzące działania wojenne przeciw sprzymierzonej ze Spartą Elidzie zostały w nocy zaskoczone w drodze przez Spartan. Aratos ledwo uszedł z życiem. Coraz więcej miast związku było zdobywanych przez Spartan i Etolów.

Sojusz z Macedonią

W tej sytuacji Aratos postanowił sprzymierzyć się z odwiecznym wrogiem, Macedonią pod władzą Antygona Dosona. Ceną za sojusz było wydanie Macedonii Koryntu, który bronił dostępu do Peloponezu. Spartanie bronili się na ufortyfikowanym Istmie Korynckim, ale po zdradzie Argos i jego powrocie do Związku Achajskiego musieli się wycofać. Aratos i Macedończycy odbili większość Arkadii, ale Związek Achajski stracił Megalopolis zniszczone przez Kleomenesa III. Ostatecznie Spartanie zostali pobici przez Antygona Dosona w roku 222 p.n.e. w bitwie pod Selazją. Kleomenes został wygnany, a reformy socjalne cofnięte.

Ostatnie lata życia

Aratos kontynuował wojnę z Etolami aż do roku 217 p.n.e. Po śmierci Antygona Dosona w roku 222 p.n.e. Aratos, który stracił wiele poparcia wśród miast Peloponezu przez sojusz z Macedończykami, pozostawał w sporze z jego następcą, Filipem V, który chciał uzależnić Związek Achajski od Macedonii. Prawdopodobnie został przez niego otruty w roku 213 p.n.e. Inną przyczyną śmierci mogła być gruźlica.

Ocena działalności

Jego ciało zostało spalone z najwyższymi honorami wewnątrz murów Sykionu. Miasto ustanowiło dwa święta ku jego czci, jedno w dniu jego urodzin, a drugie w dniu wyzwolenia Sykionu od tyranii. Jednak ocena Aratosa przez potomnych była różnorodna. Z jednej strony, uwolnił Peloponez od tyranii i wygnał z niego Macedończyków. Zjednoczył go także pod demokratycznym przywództwem. Z drugiej strony, jest również odpowiedzialny za powrót Macedończyków na Peloponez.

Aratos był autorem najstarszej znanej autobiografii (zaginionej); głównymi źródłami do poznania jego życia jest dzieło Polibiusza, który korzystał z tej autobiografii, oraz Żywot Aratosa napisany przez Plutarcha.