Aram Chaczaturian

Aram Chaczaturian
	; Chaczaturian w 1971
Data i miejsce urodzenia	6 czerwca 1903 ; Tyflis
Pochodzenie	Armenia
Data i miejsce śmierci	1 maja 1978 ; Moskwa
Instrumenty	wiolonczela
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, dyrygent, pedagog
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Aram Chaczaturian (orm. Արամ Խաչատրյան, ur. 24 maja^?/6 czerwca 1903 w Tyflisie, zm. 1 maja 1978 w Moskwie) – ormiański kompozytor muzyki poważnej, dyrygent i pedagog.

Aram Chaczaturian na znaczku pocztowym Armenii

Życiorys

Urodził się w Tbilisi (ówcześnie Tyflis), stolicy Gruzji. W 1921 r. przeniósł się do Moskwy. Początkowo studiował biologię na Uniwersytecie w Moskwie, następnie rozpoczął naukę w Szkole Muzycznej im. Gniesinych w Moskwie: wiolonczelę u S.F. Byczkowa, a kompozycję u M.F. Gniesina. W 1929 wstąpił do Konserwatorium Moskiewskiego, gdzie studiował kompozycję u Nikołaja Miaskowskiego. Od 1950 był profesorem kompozycji w konserwatorium w Moskwie. Uważany za jednego z największych radzieckich kompozytorów i dyrygentów.

Po śmierci jego mózg badał Institut Mozga.

Twórczość

Stosował w swej muzyce oryginalne motywy ormiańskie; materiał folklorystyczny przenika wszystkie jej warstwy, wpływa na melodykę, harmonikę (o specyficznej, lecz zawsze tonalnej strukturze), żywą rytmikę (częstokroć motoryczną) i jaskrawą instrumentację.

Taniec z szablami z baletu Gajane oraz Adagio z baletu Spartakus należą do jego najbardziej znanych utworów. Adagio z Gajane posłużyło jako muzyka do początku trzeciej części filmu Stanleya Kubricka 2001: Odyseja kosmiczna.

Innymi bardziej znanymi utworami Chaczaturiana są: muzyka do sztuki Michaiła Lermontowa Maskarada (wykorzystana także w ekranizacji epopei Wojna i pokój), trzy symfonie i koncerty: skrzypcowy, wiolonczelowy i fortepianowy.

Ważniejsze kompozycje

1932 – Toccata na fortepian
1933 – Suita taneczna na orkiestrę
1934, 1943, 1947 – 3 symfonie
1936 – Koncert fortepianowy
1938 – Kantata na chór i orkiestrę
1940 – Koncert skrzypcowy
1939 – balet Sczastie
1942 – balet Gajane (I wersja 1942, II wersja 1952)
1946 – Koncert wiolonczelowy
1954 – balet Spartakus
1961 – Sonata fortepianowa
1961 – rapsodia na skrzypce i orkiestrę
1963 – rapsodia na wiolonczelę i orkiestrę
1965 – rapsodia na fortepian i orkiestrę
1966 – utwór jazzowy na klarnet dla Benny Goodmana

Nagrody i odznaczenia

Medal Sierp i Młot Bohatera Pracy Socjalistycznej (5 czerwca 1973)
Order Lenina (trzykrotnie, 4 listopada 1939, 5 czerwca 1963 i 5 czerwca 1973)
Order Rewolucji Październikowej (2 lipca 1971)
Order Czerwonego Sztandaru Pracy (dwukrotnie, 24 listopada 1945 i 14 października 1966)
Nagroda Leninowska (1959)
Nagroda Stalinowska (czterokrotnie, 1941, 1943, 1946 i 1950)
Nagroda Państwowa ZSRR (1971)
Nagroda Państwowa Armeńskiej SRR (1965)
Ludowy Artysta ZSRR (1954)
Ludowy Artysta RFSRR (1947)
Ludowy Artysta Armeńskiej SRR (1955)
Ludowy Artysta Gruzińskiej SRR (1963)
Ludowy Artysta Azerbejdżańskiej SRR (1973)
Zasłużony Działacz Sztuk Armeńskiej SRR (1938)
Zasłużony Działacz Sztuk RFSRR (1944)
Medal „Za obronę Moskwy” (1944)
Medal „Za obronę Kaukazu” (1944)
Medal „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (1945)
Medal „W upamiętnieniu 800-lecia Moskwy” (1947)
Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” (1970)
Order Cyryla i Metodego I klasy (Bułgaria, 1971)
Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja, 1974)

I inne.

Bibliografia

G.M. Szniejerson: A. Chaczaturian, Moskwa 1958
V. Juzefovich: A. Khatchaturyan, New York 1985.
http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=10971 (ros.)