Antoni Józef Żmuda
Antoni Józef Żmuda (ur. 15 maja 1889 w Lidwinowie, zm. 15 grudnia 1916 w Medgyes) – polski botanik-fizjograf.
 zdjęcie z 1913 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor nauk przyrodniczych | |
| Specjalność: botanika | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
| |
Po zdaniu 24 czerwca 1907 egzaminu dojrzałości w CK Gimnazjum w Podgórzu rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na drugim roku studiów zgłosił się jako wolontariusz w Muzeum Przyrodniczym Komisji Fizjograficznej Akademii Umiejętności, gdzie pod okiem Władysława Kulczyńskiego zajmował się porządkowaniem zbiorów. W 1909 roku uzyskał tam stypendium dla ubogich studentów, które pobierał do 1911 roku. Pismem z dnia 28 grudnia 1910 zostaje mianowany asystentem przy katedrze botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od pierwszych lat studiów prowadził badania roślin kwiatowych i mchów w okolicach Krakowa. Po ukończeniu studiów w badał mchy, grzyby pasożytnicze i rośliny wyższe. Prace przez niego opublikowane dotyczyły fizjografii, oraz jest autorem zbiorów mszaków Bryotheca Polonica[1]. Wiosną 1912 został asystentem profesora Mariana Raciborskiego.
Zajmował się badaniami flory jaskiniowej. Badaniami objął 12 jaskiń tatrzańskich (z których 2 znajdują się obecnie po stronie słowackiej). W wydanej w 1915 roku rozprawie pt. O roślinności jaskiń tatrzańskich[2] opisał 80 gatunków roślin kwiatowych, 4 gatunki paproci, 116 gatunków mchów, 4 gatunki wątrobowców i 3 gatunki porostów[3]. Opublikowana w 1915 rozprawa Fossile Flora des Krakauer Diluviums stała się pozycją klasyczną, na której oparł się dalszy rozwój paleobotaniki plejstocenu w Polsce. Rozprawa została zaliczona do najwybitniejszych dysertacji doktorskich, na podstawie której 20 stycznia 1916 jej autor otrzymał tytuł doktora filozofii.
Od 6 sierpnia 1915 pełnił służbę w pułku stacjonującym w Nowym Sączu, a wolny czas poświęcał na obserwacje nad roślinnością nadbrzeżną okolicznych potoków: Kamienicy, Łubinki oraz Dunajca. W dniach 20–28 sierpnia przebywał w szkole oficerskiej w Opawie, 5 września wrócił do Krakowa. Dzięki Instytutowi profesora Odona Bujwida, przyjęcie do służby bakteriologicznej obroniło jego i innych przyrodników od służby frontowej w armii austriackiej, ale od wiosny 1916 pełnił już służbę w polowym laboratorium bakteriologicznym na froncie siedmiogrodzkim. W ostatniej kartce do żony z datą 14 grudnia pisze: „U mnie nic nowego. Jestem już spakowany. Święta spędzę zdaje się już nie tu.” Kilkanaście godzin później, być może w związku z przenosinami laboratorium, ulega nieszczęśliwemu, śmiertelnemu wypadkowi w Medgyes. Jako przyczynę zgonu podano zatrzymanie akcji serca na skutek kauteryzacji tkanek kwasem karbolowym. 17 grudnia został pochowany na miejscowym cmentarzu wojskowym, po 4 miesiącach dokonano ekshumacji i przywieziono zaplombowaną metalową trumnę do Krakowa, gdzie 21 kwietnia spoczęła na cmentarzu Rakowickim (pas 33b, rząd płd, grób 22). 26 kwietnia 1917 został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Kawalerskim orderu Franciszka Józefa z odznaką wojenną[4].
Na jego cześć nazwano gatunek przywrotnik Żmudy (Alchemilla zmudae Pawł.), endemit tatrzański[5][6].
Przypisy
edytuj- ↑ Zielnik Wydziału Biologii UW.
- ↑ A. Żmuda: „O roślinności jaskiń tatrzańskich, [w:] Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejętności. Dział B”, t. 55, 1915
- ↑ Anna Maria Ociepa. Lampenflora Jaskini Mroźnej. „Tatry”, s. 56-59, jesień 2024. Tatrzański Park Narodowy. ISSN 0867-4531. (pol.).
- ↑ Janusz Guzik Antoni Józef Żmuda (1889–1916) – życie i dokonania. W 120 rocznicę urodzin
- ↑ Bogumił Pawłowski, Flora Tatr. Rośliny naczyniowe, Tom I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, s. 672.
- ↑ Alchemilla zmudae | International Plant Names Index [online], www.ipni.org [dostęp 2024-11-16].
Bibliografia
edytuj- Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna. Kraków: Gutenberg, 1932, s. 322.
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Antoniego Józefa Żmudy w bibliotece Polona