Anser

	Anser
	Brisson, 1760
	; Gęś tybetańska (A. indicus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	gęsi
Plemię	Anserini
Rodzaj	Anser
	Typ nomenklatoryczny
	Anser domesticus Brisson, 1760 (= Anas anser Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Sarcopogon Rafinesque, 1815; Chen Boie, 1822; Cygnopsis Brandt, 1836; Eulabeia Reichenbach, 1852; Chionochen Reichenbach, 1852; Marilochen Reichenbach, 1852; Exanthemops Elliot, 1868; Philacte Bannister, 1870; Melanonyx Buturlin, 1901;
	Sarcopogon Rafinesque, 1815; Chen Boie, 1822; Cygnopsis Brandt, 1836; Eulabeia Reichenbach, 1852; Chionochen Reichenbach, 1852; Marilochen Reichenbach, 1852; Exanthemops Elliot, 1868; Philacte Bannister, 1870; Melanonyx Buturlin, 1901;
Gatunki
	11 gatunków – zobacz opis w tekście
	11 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Anser – rodzaj ptaków z podrodziny gęsi (Anserinae) w obrębie rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej i Eurazji^[9].

Morfologia

Długość ciała 53–94 cm, rozpiętość skrzydeł 115–185 cm; masa ciała 1224–4560 g (samce są większe i cięższe od samic)^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) gęgawa (A. anser).

Etymologia

Anser: łac. anser, anseris ‘gęś’^[11].
Sarcopogon: autor nie wyjaśnił etymologii; gr. σαρξ sarx, σαρκος sarkos ‘ciało’; πωγων pōgōn, πωγωνος pōgōnos ‘zarost’^[12].
Chen: gr. χην khēn, χηνος khēnos ‘gęś’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anser hyperboreus Pallas, 1769 (= Anas caerulescens Linnaeus, 1758).
Cygnopsis: rodzaj Cygnus Bechstein, 1803 (łabędź); gr. οψις opsis ‘wygląd’^[14]. Gatunek typowy: Brandt wymienił dwa gatunki – Anser cygnoid Linnaeus, 1758 i Anser canadensis Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Anas Cygnoid Linnaeus, 1758^[15].
Eulabeia: gr. ευλαβης eulabēs ‘ostrożny, dyskretny’, od ευ eu ‘dobry’; λαβειν labein ‘wziąć’^[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas indica Latham, 1790.
Chionochen: gr. χιων khiōn, χιονος khionos ‘śnieg’; χην khēn, χηνος khēnos ‘gęś’^[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anser hyperboreus Pallas, 1769 (= Anas caerulescens Linnaeus, 1758).
Marilochen: gr. μαριλη marilē ‘pył węglowy, węgiel drzewny’; χην khēn, χηνος khēnos ‘gęś’^[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anser brevirostris Thienemann, 1838 (= Anas erythropus Linnaeus, 1758).
Exanthemops: gr. εξανθημα exanthēma ‘pryszcz, krosta’, od εξανθεω exantheō ‘wybuchnąć’; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘twarz’^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anser rossii Cassin, 1861.
Philacte: gr. φιλος philos ‘kochający’, od φιλεω phileō ‘kochać’; ακτη aktē ‘wybrzeże’^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas canagicus Sewastianoff, 1802.
Melanonyx: gr. μελας melas, μελανος melanos ‘czarny’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas segetum J.F. Gmelin, 1789.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[22]:

Anser indicus (Latham, 1790) – gęś tybetańska
Anser canagicus (Sevastianov, 1802) – śnieżyca cesarska
Anser caerulescens (Linnaeus, 1758) – śnieżyca duża
Anser rossii Cassin, 1861 – śnieżyca mała
Anser anser (Linnaeus, 1758) – gęgawa
Anser cygnoides (Linnaeus, 1758) – gęś łabędzionosa
Anser serrirostris Gould, 1852 – gęś tundrowa
Anser brachyrhynchus Baillon, 1834 – gęś krótkodzioba
Anser fabalis (Latham, 1787) – gęś zbożowa
Anser albifrons (Scopoli, 1769) – gęś białoczelna
Anser erythropus (Linnaeus, 1758) – gęś mała

Fragment kladogramu z uwzględnieniem gatunków z rodzaju Anser^[23]:

Anser

A. indicus

A. canagicus

	A. caerulescens

	A. rossii

A. anser

A. cygnoides

	A. erythropus

	A. albifrons

A. fabalis

	A. brachyrhynchus

	A. serrirostris

	?A. middendorffii

Uwagi

↑ Nomen nudum.

Przypisy

↑ ^a ^b M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés : a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 58. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteu, 1815, s. 72. (fr.).
↑ H. Boie. Ueber Classification, insonderheit der europäischen Vögel. „Isis von Oken”. 10, s. kol. 563, 1822. (niem.).
↑ J.F. von Brandt: Descriptiones et icones animalium rossicorum novorum vel minus rite cognitorum. Cz. 1: Aves. Petropoli: Jussu et sumptibus Academiae Scientiarum, 1836, s. 5. (łac.).
↑ ^a ^b ^c H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipizg: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. ix. (niem.).
↑ D.G. Elliot: The New and Heretofore Unfigured Species of the Birds of North America. Cz. 2. New York: Published by the author, 1869, s. ryc. 44. (ang.).
↑ B.H. Bannister. A Sketch of the Classification of the American Anserinæ. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 22, s. 131, 1870. (ang.).
↑ S. Buturlin. Dikie gusi Rossiiskoi Imperii. „Psovaia i Rusheinaia Okhota”. 1901, s. 22, 1901. (ros.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 13.2. [dostęp 2024-02-08]. (ang.).
↑ D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Ducks, Geese, and Waterfowl (Anatidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2023, Anser, DOI: 10.2173/bow.anatid1.01 [dostęp 2022-01-25] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Anser [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Sarcopogon [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Chen [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Cygnopsis [dostęp 2021-12-25] .
↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 73. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Eulabeia [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Chionochen [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Marilochen [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Exanthemops [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Philacte [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Melanonyx [dostęp 2021-12-25] .
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (1815) (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-30].
↑ J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[2] Nomen nudum.

[Brisson-1] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés : a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 58. (łac.).

[Rafinesque-3] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteu, 1815, s. 72. (fr.).

[Boie-4] H. Boie. Ueber Classification, insonderheit der europäischen Vögel. „Isis von Oken”. 10, s. kol. 563, 1822. (niem.).

[Brandt-5] J.F. von Brandt: Descriptiones et icones animalium rossicorum novorum vel minus rite cognitorum. Cz. 1: Aves. Petropoli: Jussu et sumptibus Academiae Scientiarum, 1836, s. 5. (łac.).

[Reichenbach-6] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipizg: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. ix. (niem.).

[Elliot-7] D.G. Elliot: The New and Heretofore Unfigured Species of the Birds of North America. Cz. 2. New York: Published by the author, 1869, s. ryc. 44. (ang.).

[Bannister-8] B.H. Bannister. A Sketch of the Classification of the American Anserinæ. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 22, s. 131, 1870. (ang.).

[Buturlin-9] S. Buturlin. Dikie gusi Rossiiskoi Imperii. „Psovaia i Rusheinaia Okhota”. 1901, s. 22, 1901. (ros.).

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 13.2. [dostęp 2024-02-08]. (ang.).

[botw-11] D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Ducks, Geese, and Waterfowl (Anatidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2023, Anser, DOI: 10.2173/bow.anatid1.01 [dostęp 2022-01-25] (ang.).

[12] The Key to Scientific Names ↓, Anser [dostęp 2021-12-25] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Sarcopogon [dostęp 2021-12-25] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Chen [dostęp 2021-12-25] .

[15] The Key to Scientific Names ↓, Cygnopsis [dostęp 2021-12-25] .

[gray-16] G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 73. (ang.).

[17] The Key to Scientific Names ↓, Eulabeia [dostęp 2021-12-25] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, Chionochen [dostęp 2021-12-25] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Marilochen [dostęp 2021-12-25] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Exanthemops [dostęp 2021-12-25] .

[21] The Key to Scientific Names ↓, Philacte [dostęp 2021-12-25] .

[22] The Key to Scientific Names ↓, Melanonyx [dostęp 2021-12-25] .

[eko-23] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (1815) (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-30].

[tif-24] J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]