Anna Engelking

Anna Albertyna Engelking, także Engelking-Szafrańska (ur. 13 kwietnia 1959 w Warszawie) – polska etnolożka, doktor habilitowana nauk humanistycznych w dyscyplinie etnologia (ze specjalnością antropologia białorutenistyczna, historia polskiej etnologii, etnolingwistyka), profesorka w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (PAN).

Anna Albertyna Engelking

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	13 kwietnia 1959 Warszawa
Doktor habilitowana nauk humanistycznych
Specjalność: antropologia białorutenistyczna, historia polskiej etnologii, etnolingwistyka
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1998 Uniwersytet Warszawski; Wydział Polonistyki UW
Habilitacja	2013 Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Polska Akademia Nauk
Status	wiceprzewodnicząca Komitetu Nauk Etnologicznych
Badaczka
instytut	Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
Stanowisko	profesor instytutu; dyrektorka Instytutu Slawistyki (2011–2015)
Stanowisko	wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego
Odznaczenia

Życiorys

Ukończyła filologię polską (1983) oraz etnografię (1986) na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Pracę doktorską napisaną pod kierunkiem Renaty Grzegorczykowej Magia ludowych rytuałów słownych na przykładzie klątwy w dyscyplinie językoznawstwo obroniła na Wydziale Polonistyki UW (1998). Habilitowała się na podstawie dorobku naukowego i książki Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN (2013).

Pracowała w Instytucie Języka Polskiego Wydziału Polonistyki UW (lata 1983–1994), w Katedrze Etnologii i Antropologii Kulturowej UW (lata 1994–1998), Katedrze Kultury Białoruskiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku (lata 1997–2004), Ośrodku Badań nad Tradycją Antyczną w Europie Środkowo-Wschodniej UW (lata 2005–2007). Zastępczyni dyrektora ds. ogólnych Instytutu Slawistyki PAN w latach 2007–2011, dyrektorka Instytutu Slawistyki PAN w latach 2011–2015.

Członkini Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL) w kadencji 2015–2019.

Rodzina

Siostrą Anny Engelking jest Barbara Engelking, psycholożka i socjolożka, profesorka i kierowniczka Centrum Badań nad Zagładą Żydów w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Ojciec to Ryszard Engelking, profesor nauk matematycznych, związany z PAN i UW matematyk specjalizujący się w topologii, oraz tłumacz literatury francuskiej. Bratem stryjecznym Anny Engelking jest Leszek Engelking, polski filolog, literaturoznawca, poeta, nowelista, tłumacz i krytyk literacki, związany z Uniwersytetem Łódzkim (UŁ).

Pełnione funkcje

• wiceprzewodnicząca Rady Naukowej Instytutu Slawistyki PAN (kadencja 2019–2022)
• wiceprzewodnicząca Komitetu Nauk Etnologicznych PAN (kadencja 2020–2023)
• wiceprezeska PTL (kadencja 2019–2023)
• prezeska Oddziału Warszawskiego PTL (kadencja 2013–2017, 2017–2021)
• członkini Rady Towarzystw Naukowych PAN z ramienia PTL (kadencja 2019–2022)
• przewodnicząca Kapituły Nagrody Fundacji Slawistycznej (od 2017)

Zainteresowania badawcze

Historia polskiej etnologii (szczególnie w dwudziestoleciu międzywojennym) i slawistyki; antropologia i pamięć kulturowa wsi białoruskiej; problematyka pograniczy kulturowych (polsko-białorusko-litewskiego oraz białorusko-ukraińskiego).

Prowadzi badania terenowe na Białorusi. Opracowuje spuściznę i biografię naukową Józefa Obrębskiego, redaktorka poświęconej mu witryny internetowej.

Wybrane projekty badawcze

• „Јузеф Обрембски – „Македонија”. Научна обработка и публикација на етнографската документација и монографските трудови на Јузеф Обрембски поврзани со македонскиот регион Порече”, realizowany w Фондација „Трифун Костовски“ (2018–2020); kierowniczka;
• „Slawistyczny dorobek przedwojennej etnologii polskiej online. Weryfikacja, opracowanie naukowe i upowszechnienie w otwartym dostępie nieznanej dokumentacji Józefa Obrębskiego z Macedonii sporządzonej w latach 1930.”, realizowany w Fundacji Slawistycznej (2018–2019); kierowniczka;
• „Macedońskie Porecze w 80 lat po badaniach Józefa Obrębskiego. Antropologiczne studium ciągłości i zmiany” (2011–2015); projekt NCN nr 2011/01/D/HS3/03583; wykonawczyni;
• „Granice i pogranicza w świadomości i działaniach społeczności lokalnych wschodniego pogranicza Polski” (2003–2005); projekt KBN nr 2H02E02023; wykonawczyni;
• „Analiza krytyczna i opracowanie etnograficznych materiałów poleskich Józefa Obrębskiego” (1995–1998); projekt nr 1P10805007; kierowniczka.

Wybrane publikacje

Książki

• 2000 Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej (1. wyd).
• 2010 Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Warszawa: Oficyna Naukowa (2. wyd).
• 2017 The Curse. On Folk Magic of the Word. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
• 2012 Kołchoźnicy: Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Prace pod redakcją

• 2004 Nina Łuszczyk-Ilienkowa, Pińsk, Elektrownia. Mam dziesięć lat. Warszawa: Świat Literacki.
• 2007 Józef Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne. T. 1. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• 2013 Czesław Pietkiewicz, Kultura społeczna Polesia Rzeczyckiego. Toruń: Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej – seria „Etnografia Ocalona”.
• 2020 Józef Obrębski, The Giaours of Macedonia. Selected writings. Warszawa: Oficyna Naukowa (translated from Polish by Helena Teleżyńska).

Artykuły

• 2021 „Our own traitor” as the Focal Point of Belarusian Folk Narrative on Local Perpetrators of the Holocaust. In: Places, Spaces, and Voids in the Holocaust. Vol. 3. Eds. Natalia Aleksiun and Hana Kubátová, München: Wallstein Verlag, p. 219–258.
• 2019 Nauka na usługach polityki? Przypadek Józefa Obrębskiego. „Sprawy Narodowościowe. Seria nowa” 51, DOI: 10.11649/sn.1863.
• 2018 Macedońskie Trobriandy. Józef Obrębski i pierwsze badania wsi europejskiej w paradygmacie funkcjonalizmu. „Lud”, t. 102, s. 185–210
• 2018 Сказ полесского села, или о фольклоризации памяти о Второй мировой войне. „Славяноведение” nr 6, s. 27–46, DOI: 10.31857/S0869544X0001763-2.
• 2017 „Poleszuk” nieoswojony. Wokół funkcji chłopskości w konstruowaniu polskości, „Teksty Drugie” 6, s. 68–94, DOI: 10.18318/td.2017.6.5.
• 2015 The myth of the Tower of Babel and its consequences: The indigenous grammars of the mixed world. A contribution to the anthropology of borderlands (based on research in Belarusian-Lithuanian borderlands), „Český lid: Etnologický časopis” nr 1 (102), s. 1–26
• 2014 Z dziejów wileńskiego ośrodka etnograficznego w dwudziestoleciu międzywojennym. W stronę profesjonalnych badań terenowych pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego. [W:] W krainie wielu tradycji. Badania etnograficzne na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim w XX i początkach XX wieku. Red. Krzysztof Snarski, Adam Żulpa, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, s. 9–38.
• 2013 Simple Hardworking Christian Folks, or the Self-Image of Contemporary Belarusian Kolkhozniks: An Anthropologist’s Assessment of a Two-Decade Research Study. „East European Politics and Societies and Cultures”, vol. 27, no 2, p. 260–279, DOI: 10.1177/0888325412469663.
• 2012 Wokół pierwszej polskiej systematyki zamówień. O zapomnianej propozycji Józefa Obrębskiego. „Poznańskie Studia Slawistyczne” nr 3, s. 61–74
• 1999 The natsyas of the Grodno region of Belarus: a field study. „Nations and Nationalism”, no 2(5), p. 175–206.

Nagrody

Za książkę Kołchoźnicy: Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku wyróżniona nagrodą Międzynarodowego Kongresu Badaczy Białorusi w kategorii „Najlepsza polska monografia dotycząca Białorusi w latach 2011–2015” (2016) oraz nagrodą „Przeglądu Wschodniego” 2012 w kategorii „Dzieła Krajowe”. W 2024 została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi.