Andrzej Bolewski
Andrzej Adolf Stanisław Bolewski (ur. 17 lipca 1906 w Małogoszczu[1], zm. 29 listopada 2002 w Krakowie)[2] – mineralog i petrograf.
| Data i miejsce urodzenia |
17 lipca 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 listopada 2002 |
| Profesor nauk technicznych | |
| Specjalność: geologia, mineralogia, petrografia | |
| Alma Mater | |
| Profesura |
1946 |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
członek rzeczywisty |
| Status PAU |
członek krajowy czynny |
| Doktor honoris causa Akademia Górniczo-Hutnicza – 1984 Politechnika Śląska – 1984 | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Akademia Górniczo-Hutnicza |
| Prorektor | |
| Uczelnia |
Akademia Górniczo-Hutnicza |
| Okres spraw. |
1951–1952 i 1960–1962 |
| Dyrektor | |
| Instytucja |
Centralny Urząd Geologii |
| Okres spraw. |
1952–1957 |
| Odznaczenia | |
        
| |
Okres przed II wojną światową
edytujSyn Jana, farmaceuty, i Anny z Szymańskich. Na początku I wojny światowej został wysiedlony wraz z rodzicami w głąb Rosji (Ukraina, Kaukaz). Po powrocie do kraju zamieszkał wraz z rodziną w Radomiu, gdzie w 1924 ukończył szkołę średnią i zdobył świadectwo dojrzałości. Po odbyciu praktyki w kopalni soli w Wieliczce, zdał egzamin na Wydział Górniczy Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, który ukończył w 1930. Pracę na tej uczelni zaczął w roku 1928 jako młodszy asystent Zakładu Mineralogii i Petrografii[3].
Należał do Polskiej Korporacji Akademickiej Montana, której był prezesem w 1930. Przewodził Krakowskiemu Kołu Międzykorporacyjnemu.
W 1930 pracował w kopalni ropy naftowej w Moreni (Rumunia). Następnie odbył podróż naukową do Włoch (sycylijskie kopalnie siarki), Grecji (kopalnie rud cynku i ołowiu Laurion), Austrii i Czechosłowacji. W 1933 odbył uzupełniające studia mineralogiczne na uniwersytecie w Liège, Gandawie i Lowanium. Na Sorbonie studiował problemy struktury kryształu oraz mikroskopię światła odbitego. W Lille zapoznał się z petrografią węgla kamiennego, a w szkole handlowej w Antwerpii z ekonomiką surowców mineralnych. W tym samym roku studiował w Hiszpanii złoża rtęci, siarki i pirytu. Doktoryzował się na AGH w 1935, a habilitował w 1939. Od 1936 pełnił obowiązki kierownika Zakładu Mineralogii i Petrografii AGH[3].
Lata okupacji
edytujBolewski brał udział w kampanii wrześniowej 1939 jako podporucznik Wojska Polskiego, szczęśliwie uniknął niewoli niemieckiej. Został aresztowany 6 listopada 1939 w ramach akcji – „Sonderaktion Krakau”. Przebywał w więzieniu we Wrocławiu, następnie został zesłany najpierw do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, a potem do Dachau. Zwolniony na skutek interwencji hiszpańskich i włoskich naukowców, powrócił do Krakowa, gdzie wraz z prof. Walerym Goetlem prowadził działalność konspiracyjną oraz tajne nauczanie, wykorzystując do tego Techniczną Szkołę Górniczo-Hutniczo-Mierniczą, utworzoną za zgodą okupanta. Przygotowywał skrypty i podręczniki akademickie[3], w czym pomagał mu Zbigniew Werner.
W porozumieniu z Walerym Goetlem zbierał materiały na temat przyszłych Ziem Odzyskanych, a zwłaszcza dane dotyczące surowców mineralnych i szlaków komunikacyjnych, głównie drogi wodnej Odry. Pomagał mu w tym Hubert Gruszczyk. Był także uczestnikiem i doradcą polskiej delegacji na konferencji w Poczdamie w 1945, gdzie brał udział w negocjacjach Wielkiej Trójki (Truman, Churchill, Stalin), w komisji badającej sprawę wytyczenia przyszłych zachodnich granic Polski.
Po II wojnie światowej
edytujNa początku 1945 kierował odbudową wypalonego gmachu głównego AGH. W marcu tego roku brał udział w przejmowaniu Wrocławia i obiektów górniczych Dolnego Śląska. Został też kierownikiem Zakładu Mineralogii i Petrografii AGH, którym kierował do 1969, gdy pozbawiono go tej funkcji[3].
W roku 1946 został profesorem nadzwyczajnym, a zwyczajnym w 1950, był także organizatorem Wydziału Górniczego Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W latach 1951–1952 był prorektorem AGH. W 1952 powołany został na stanowisko prezesa Centralnego Urzędu Geologii. W roku 1952 został także członkiem korespondentem, a w 1976 członkiem rzeczywistym PAN[4]. Jako prezes CUG zreorganizował państwową służbę geologiczną. Po ustąpieniu w 1957 z urzędu prezesa CUG poświęcił się pracy na AGH. W latach 1960–1962 był ponownie prorektorem tej uczelni. W 1969, w ramach szeroko zakrojonej „reorganizacji” szkolnictwa wyższego został pozbawiony kierownictwa katedry. Przez pewien czas był też pracownikiem Instytutu Geologicznego oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego[5]. W 1976 przeszedł na emeryturę[3].
W roku 1984 otrzymał tytuł Doktora honoris causa Akademii Górniczo-Hutniczej[6], a następnie także Politechniki Śląskiej w Gliwicach[7]. W 1990 został członkiem PAU. Był członkiem honorowym i wieloletnim prezesem Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego, członkiem Brytyjskiego Towarzystwa Mineralogicznego i Francuskiego Towarzystwa Mineralogicznego i Krystalograficznego. Był autorem i współautorem wielkiej liczby artykułów naukowych, monografii, podręczników akademickich i encyklopedii, a także książek z historii nauki i wspomnień.
Został pochowany na Cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera XCII-zach-1 po prawej Wejtanków)[8].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1996)[9][10]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 sierpnia 1945)[11]
- Złoty Krzyż Zasługi (15 listopada 1946)[12]
- Krzyż Oświęcimski
- Medal Rodła (1985)[3]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)[13]
- Medal im. Mikołaja Kopernika
- Odznaka Grunwaldzka
Publikacje
edytujSą to głównie prace dotyczące skał magmowych, złóż siarki, fosforytów, węgla. Najbardziej znane podręczniki:
- Rozpoznawanie minerałów (1955)
- Mineralogia szczegółowa (1965, wyd. 3 1982)
- Petrografia (1974, wyd. 2 1982)
- Mineralogia szczegółowa (1993)
Przypisy
edytuj- ↑ Bolewski Andrzej Adolf, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 34, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-01-25].
- ↑ Bolewski Andrzej, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-07-11].
- ↑ a b c d e f Bolewski Andrzej [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2023-01-29].
- ↑ BOLEWSKI, Andrzej [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01] (pol.).
- ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971.
- ↑ Doktoraty honoris causa nadane przez AGH. agh.edu.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Doktorzy honoris causa PŚ. polsl.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Andrzej Bolewski. rakowice.eu. [dostęp 2018-08-16].
- ↑ Lista osób odznaczonych Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski w latach 1991–2006. prezydent.pl. [dostęp 2010-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-09)]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 14, poz. 124 „za wybitne zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
- ↑ M.P. z 1945 r. nr 39, poz. 93 „za ofiarną i owocną pracę na konferencji poczdamskiej”.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 256 „za zasługi położone przy zabezpieczeniu mienia państwowego”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia
edytuj- Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 111.
- Andrzej Manecki, 2003, Andrzej Bolewski 1906–2002, Przegląd Geologiczny, vol. 51, nr 2, s. 112–114, Warszawa.
Linki zewnętrzne
edytuj- Prof. zw. dr hab. in Andrzej Bolewski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-05-12].