Amitryptylina
Amitryptylina (łac. amitriptylinum) – organiczny związek chemiczny, pochodna dibenzocykloheptadienu z łańcuchem bocznym zakończonym grupą dimetyloaminową. Stosowana jako lek psychotropowy należący do trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, wywierający poza tym działanie uspokajające i przeciwlękowe[4].
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C20H23N | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
277,40 g/mol | |||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Mechanizm działania
edytujMechanizm działania amitryptyliny polega na niewybiórczym i w równym stopniu hamowaniu zwrotnego wychwytu noradrenaliny i serotoniny[5] przez neurony ośrodkowego układu nerwowego i zahamowania ich inaktywacji w zakończeniach neuronów – skutkiem jest zwiększenie stężenia serotoniny i noradrenaliny w szczelinie między synapsami. W 2009 roku odkryto, iż amitryptylina działa podobnie jak czynnik wzrostu nerwów (NGF). Pobudza tym samym rozwój neurytów, zwiększając ilość połączeń pomiędzy neuronami. Wykazuje działanie neuroprotekcyjne (chroni neurony przed uszkodzeniami spowodowanymi wystawieniem na działanie wolnych rodników tlenowych, nadmiernej ilości glukozy oraz kwasu kainowego). Wśród przebadanych leków przeciwdepresyjnych mechanizm działania amitryptyliny jest unikatowy[6].
Farmakokinetyka i metabolizm
edytujMetabolizm leku ma miejsce głównie w wątrobie przy udziale izoenzymów cytochromu P450: CYP2C19, CYP2D6, CYP1A2 i CYP3A4. Amitryptylina metabolizowana jest do aktywnego metabolitu, nortryptyliny, wyraźnie mocniej hamującej wychwyt zwrotny noradrenaliny.
Wskazania
edytujZaburzenia depresyjne. Niektóre stany z pobudzeniem psychoruchowym i lękiem. Jako leczenie wspomagające bólu neuropatycznego. W profilaktyce migreny przy częstych napadach[7].
Działania niepożądane
edytujGłównie występują na początku leczenia i przy stosowaniu wysokich dawek leku.
Spośród dostępnych w Polsce trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych amitryptylina charakteryzuje się najsilniejszym działaniem cholinolitycznym i kardiotoksycznym.
Niektóre ważniejsze działania niepożądane:
- hipotonia ortostatyczna
- niedociśnienie
- tachykardia
- niedokrwienie mięśnia sercowego
- zaburzenia rytmu serca i przewodzenia
- ze strony układu nerwowego: nadmierna senność, splątanie, dezorientacja, halucynacje, zaburzenia koncentracji, niepokój, pobudzenie, bezsenność, koszmary senne, stan maniakalny, ataksja, drżenie mięśniowe, uogólnione napady drgawkowe, śpiączka, ruchy mimowolne, dyskinezy, drętwienie i parestezje kończyn, neuropatia obwodowa
- zaburzenia widzenia (wtórne do zaburzeń akomodacji), szumy uszne, zaburzenia mowy, zawroty głowy, bóle głowy, uczucie zmęczenia i osłabienia
- zaburzenia akomodacji
- zaburzenia oddawania moczu (najczęściej zatrzymanie)
- odczyny alergiczne
- supresja szpiku kostnego
- nudności, wymioty, zaburzenia łaknienia, bóle brzucha
- suchość jamy ustnej, czarny język
- zaparcia
- zaburzenia ze strony gruczołów wydzielania wewnętrznego[8].
Silne działanie cholinolityczne.
Przeciwwskazania
edytujNadwrażliwość na amityptylinę lub składniki masy tabletkowej. Świeży zawał mięśnia sercowego, zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego, inne zaburzenia rytmu serca. Stany maniakalne. Ciężka niewydolność wątroby. Porfiria. Przeciwwskazana podczas podawanie inhibitorów MAO i 2 tygodnie po zakończeniu leczenia nimi. Lek można stosować powyżej 16 r.ż.[8]
Ciąża i laktacja: kategoria C. Nie podawać w okresie karmienia piersią.
Dawkowanie
edytujW Polsce dostępny pod nazwą handlową Amitriptylinum VP (tabletki 10 i 25 mg).
Zakres dawek w leczeniu depresji 100–300 mg na dobę.
Przypisy
edytuj- ↑ Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3.
- ↑ a b c d Amitriptyline, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00321 [dostęp 2021-11-02] (ang.).
- ↑ Amitriptyline hydrochloride [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, numer katalogowy: 284629 [dostęp 2021-11-02]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Amitryptylina, [w:] Indeks Leków MP, opis substancji, Medycyna Praktyczna [dostęp 2013-11-30].
- ↑ L. Bendtsen, R. Jensen, J. Olesen, A non-selective (amitriptyline), but not a selective (citalopram), serotonin reuptake inhibitor is effective in the prophylactic treatment of chronic tension-type headache, „Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry”, 61 (3), 1996, s. 285–290, PMID: 8795600, PMCID: PMC486552.
- ↑ Sung-Wuk Jang i inni, Amitriptyline is a TrkA and TrkB receptor agonist that promotes TrkA/TrkB heterodimerization and has potent neurotrophic activity, „Chemistry & Biology”, 16 (6), 2009, s. 644–656, DOI: 10.1016/j.chembiol.2009.05.010, PMID: 19549602, PMCID: PMC2844702.
- ↑ D.K. Ziegler i inni, Migraine prophylaxis. A comparison of propranolol and amitriptyline, „Archives of Neurology”, 44 (5), 1987, s. 486–489, DOI: 10.1001/archneur.1987.00520170016015, PMID: 3579659.
- ↑ a b Pharmindex 2007. Neurologia i psychiatria. Wydawnictwo CMP Medica Poland.
Bibliografia
edytuj- Małgorzata Rzewuska, Leczenie zaburzeń psychicznych, wyd. 3, Warszawa: PZWL, 2006, ISBN 83-200-3354-3.
