Alpy Graickie[1] (wł. Alpi Graie[1], fr. Alpes grées, Alpes graies[1]) – część Alp Zachodnich na granicy Francji (region Owernia-Rodan-Alpy) i Włoch (Dolina Aosty i Piemont). Zachodnia część Alp Graickich jest dorzeczem rzeki Isère i jej dopływu rzeki Arc, natomiast wschodnia część leży w dorzeczu Padu (rzeki: Dora Baltea, Orco i Stura di Lanzo). Najwyższym szczytem pasma jest Mont Blanc (4810 m) w Masywie Mont Blanc. Szczyt ten jest też najwyższym szczytem całych Alp.

Alpy Graickie
Ilustracja
Widok ponad lodowcem Glacier du Géant
Kontynent

Europa

Państwo

 Włochy
 Francja
 Szwajcaria[a]

Najwyższy szczyt

Mont Blanc
(4810 m n.p.m.)

Jednostka dominująca

Alpy Zachodnie

Mapa pasma górskiego
Położenie na mapie Alp;
granice pasma wg SOIUSA
[b]
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, na dole nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Alpy Graickie”
45°30′00,0000″N 7°10′00,0000″E/45,500000 7,166667
Mont Blanc
Aiguille du Midi
Mont Maudit
Dente del Gigante
Mont Dolent
Grandes Jorasses
Grivola
Aiguille du Dru

Topografia

edytuj
 
Alpi Graie (22) na mapie Alp z podziałem Partizione delle Alpi
Tradycyjny francusko-włoski podział Alp, Partizione delle Alpi, z 1924 (wprowadzony 1926) wymienia Alpy Graickie, jako      Alpi Graie (nr 22)[2].
Alpy Graickie w tej klasyfikacji mają takie same granice, jak wg SOIUSA[2].
Najwyższym szczytem grupy w granicach pasma wg tego podziału jest Mont Blanc.

Przełęcz Col des Montets oddziela Alpy Graickie od Préalpes de Savoie, przełęcz Col du Grand Ferret i rzeka Dora Baltea oddziela je od Alp Pennińskich, przełęcz Colle del Moncenisio oddziela je od Alp Kotyjskich, a rzeka Arc oddziela je od Alp Delfinackich[2].

 
Alpi Graie (7) są grupą (sezione) jednostki dominującej (grande settore) Alpi Nord-occidentali
Podział Alp SOIUSA podaje nazwę grupy (sezione)      Alpi Graie (Alpes Grées; kod SOIUSA = I/B-7), które są częścią (grande settore)      Alpi Nord-occidentali (kod SOIUSA = I/B)[2].
Alpy Graickie według tego podziału mają taki sam zasięg, jak w Partizione delle Alpi[2].
Najwyższym szczytem grupy w tej klasyfikacji jest Mont Blanc.
 
Przybliżony zasięg Alp Graickich wg PWN
Encyklopedia PWN umieszcza Alpy Graickie między dolinami rzek Isère, Dora Riparia i Dora Baltea, pomiędzy Małą Przełęczą Św. Bernarda na północy a przełęczą Fréjus na południu[3].
Najwyższym szczytem grupy w tych granicach jest Gran Paradiso (4061 m n.p.m.)[3].

W porównaniu z zasięgiem podawanym przez Partizione delle Alpi i SOIUSA granice grupy wg PWN nie obejmują na północy Masywu Mont Blanc i Massif du Beaufortain, zaś na południu rozszerzają obszar Alp Graickich o część głównego grzbietu wododziałowego Alp Zachodnich między przełęczami Fréjus i Mont-Cenis[3].

Podgrupy

edytuj

Alpy Graickie zwykle dzieli się na:

Podgrupy:

Najwyższe szczyty:

Najwyżej położone przełęcze:

  • Col de la Brenva (4333 m),
  • Col de Triolet (3691 m),
  • Col d’Argentière (3516 m),
  • Col de la Grande Rousse (3500 m),
  • Col de Talefre (3484 m),
  • Col de Gebroulaz (3470 m),
  • Col de Monel (3428 m),
  • Col de Miage (3376 m),
  • Col du Géant (3371 m),
  • Col du Grand Paradis (3349 m),
  • Col du Charforon (3331 m),
  • Col de Teleccio (3326 m),
  • Col du Chardonnet (3325 m),
  • Col de Lauzon (3301 m),
  • Col du Bouquetin (3300 m),
  • Col St-Grat (3300 m),
  • Col du Tour (3280 m),
  • Fenêtre de Saleinaz (3264 m),
  • Col de l'Herbetet (3257 m),
  • Col du Collerin (3202 m),
  • Col du Grand Etret (3158 m),
  • Col de Bassac (3153 m),
  • Col du Carro (3140 m),
  • Col d'Arbole (3137 m),
  • Col de la Goletta (3120 m),
  • Col de Rhêmes (3101 m),
  • Col de la Grande Casse (3100 m),
  • Col de Sea (3083 m),
  • Col de l'Autaret (3070 m),
  • Col de Girard (3044 m),
  • Col Rosset (3024 m),
  • Col d’Arnas (3014 m).

Turystyka

edytuj

W Alpach Graickich znajdują się znane ośrodki turystyczne:

Schroniska:

  • Rifugio del Goûter – 3817 m,
  • Rifugio des Cosmiques – 3613 m,
  • Rifugio Torino – 3375 m,
  • Rifugio Quintino Sella – 3363 m,
  • Rifugio del Trient – 3170 m,
  • Rifugio di Tête Rousse – 3167 m,
  • Rifugio Francesco Gonella – 3071 m,
  • Rifugio dei Grands Mulets – 3051 m,
  • Rifugio degli Angeli al Morion – 2916 m,
  • Rifugio Vittorio Raffaele Leonesi – 2909 m,
  • Rifugio Cà d’Asti – 2854 m,
  • Rifugio Gabriele Boccalatte e Mario Piolti – 2803 m,
  • Rifugio Federico Chabod – 2750 m,
  • Rifugio Vittorio Emanuele II – 2732 m,
  • Rifugio Bartolomeo Gastaldi – 2659 m,
  • Rifugio Ernesto Tazzetti – 2642 m,
  • Rifugio Luigi Cibrario – 2616 m,
  • Rifugio città di Chivasso – 2604 m,
  • Rifugio Cesare Dalmazzi al Triolet – 2590 m,
  • Rifugio des Evettes – 2590 m,
  • Rifugio Monzino – 2590 m,
  • Rifugio Vittorio Sella – 2584 m,
  • Rifugio des Conscrits – 2580 m,
  • Rifugio Sogno di Berdzé al Péradzà – 2526 m,
  • Rifugio Arbolle – 2507 m,
  • Rifugio Alberto Deffeyes – 2494 m,
  • Rifugio Pian della Ballotta – 2470 m,
  • Rifugio Gian Federico Benevolo – 2287 m,
  • Rifugio Paolo Daviso – 2280 m,
  • Rifugio Guglielmo Jervis – 2250 m,
  • Rifugio dell’Averole – 2210 m,
  • Rifugio Elisabetta Soldini Montanaro – 2195 m,
  • Rifugio Dondena – 2192 m,
  • Rifugio Città di Cirié – 1850 m.
  1. Część Alp Graickich, w zasięgu tego pasma według Partizione delle Alpi i SOIUSA, leży w szwajcarskim kantonie Valais.
  2. Także według Partizione delle Alpi z 1924.

Przypisy

edytuj
  1. a b c Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, s. 371; Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2013. [dostęp 2016-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-07)].
  2. a b c d e Sergio Marazzi: La “Suddivisione orografica internazionale unificata del Sistema Alpino” (SOIUSA). Fioridimontagna.it. [dostęp 2016-11-06]. (wł.).
  3. a b c Alpy Graickie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-11-06].
  4. a b c d e f Główny Urząd Geodezji i Kartografii nie podaje polskiego egzonimu: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, ss. 138 i 139; Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2013. [dostęp 2016-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-07)].
  5. a b c d e f g h Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, Przedmowa, s. XVIII; Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2013. [dostęp 2016-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-07)].

    Niewymienienie danego obiektu jest jednoznaczne ze stwierdzeniem, że Komisja nie zaleca dla niego polskiej nazwy, nawet jeżeli taka spotykana jest w niektórych publikacjach.

  6. Endonim francuski za Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 12. Europa, Część II, s. 69, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2010. [dostęp 2016-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-01)].
  7. a b c d Główny Urząd Geodezji i Kartografii nie podaje polskiego egzonimu: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, ss. 370–372; Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2013. [dostęp 2016-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-07)].
  8. Endonim włoski za Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 12. Europa, Część II, s. 254, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2010. [dostęp 2016-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-01)].
  9. a b Endonim francuski za Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 12. Europa, Część II, s. 68, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2010. [dostęp 2016-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-01)].

Bibliografia

edytuj
  • G. Berruto; L. Fornelli, Alpi Graie meridionali, Touring Club Italiano/Club Alpino Italiano, 1980.
  • Alessandro Giorgetta, Alpi Graie centrali, Touring Club Italiano/Club Alpino Italiano,
  • AA VV, Alpi Graie – Da rifugio a rifugio, Touring Club Italiano, 1952.