Allacma fusca
Allacma fusca – gatunek skoczogonka z rzędu zrosłopierścieniowych i rodziny podskoczkowatych. Osiąga 3–4 mm długości. Zamieszkuje Holarktykę.
| Allacma fusca | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Allacma s.str. | ||
| Gatunek |
Allacma (Allacma) fusca | ||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Taksonomia
edytujGatunek ten wprowadzony został do literatury po raz pierwszy w 1746 roku przez Karola Linneusza pod nazwą Podura globosa. Pod nazwą ważną naukowo, Podura fusca, opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez wspomnianego autora[1]. W 1906 roku umieszczony został przez Carla J.B. Börnera w nowym rodzaju Allacma jako jego gatunek typowy[2]. Klasyfikuje się go w podrodzaju nominatywnym (Allacma s.str.) wraz z 7 innymi gatunkami, w tym jednym jeszcze nienazwanym[1].
Wygląd
edytujSkoczogonek o dużym (w północnej części Europy największy przedstawiciel całego podrzędu), przysadzistym, połyskującym ciele, osiągający 3–4 mm długości, porośniętym długimi, chropowatymi szczecinkami o łuskopodobnej mikrostrukturze[2]. Ubarwienie ma ciemnobrunatne[3] lub ciemnobrązowe[4] z głową zwykle jaśniejszą[2], rzadko białawą[3], ale zdarzają się też osobniki o podstawowej barwie niebieskawofioletowej z brunatnym odcieniem w bocznych i tylnych częściach odwłoka[3][2]. Niekiedy obecne jest na ciele cętkowanie, przywodzące na myśl to lamparcie[2].
Czułki mają człon trzeci w dolnej połowie o szczecinkach wyraźnie dłuższych i tęższych niż na reszcie czułka[3], a człon czwarty podzielony wtórnie na 16 pierścieni rzekomych. Narząd pozaczułkowy jest niewielkich rozmiarów[4]. Między czułkami a polami ocznymi występują kikutowate szczecinki zaczułkowe[2]. Szczeciny na górnym brzegu głowy są kolcowate i tęgie[3]. Warga górna ma trzy serie szczecinek, z których na pierwszą składa się ich 5 lub 6, na drugą: 5, a na trzecią: 4. Występuje jedna para szczecinek zawargowych. Głaszczki wargowe dysponują siedmioma szczecinkami proksymalnymi. Szczęka ma: płat zewnętrzny z trzema włoskami podpłatowymi, bardzo dużą pierwszą lamellę z palisadą grabiastych wyrostków u szczytu i haczykowatym piłkowaniem szerokiego pólka nasadowego, lamellę drugą i piątą delikatnie ząbkowane, trzecią lamellę z delikatnym piłkowaniem, czwartą lamellę zaopatrzoną w grube ząbki tylko na krawędzi, a szóstą lamellę silnie ząbkowaną na większej powierzchni[2].
Odnóża mają ostro zwieńczone szczecinki wierzchołkowe na stopogoleniach. Krętarz tylnej pary dzierży spłaszczony kolec[2]. Pazurek ma rzucającą się w oczy tunikę, piłkowany zewnętrzny (górny) brzeg części nasadowej oraz ząbek na stronie wewnętrznej (brzusznej)[3][2]. Z unguiculusa wyrasta długa nić, sięgająca do wierzchołka pazurka[2].
Odwłok jest przyrośnięty do tułowia. Na spodzie pierwszego jego segmentu znajduje się cewka brzuszna[3] z czterema szczecinkami dystalnymi, ułożonymi w dwa rzędy po dwie sztuki[2]. Na spodzie trzeciego segmentu odwłoka znajduje się hamowidło[3], zaopatrzone w cztery szczecinki[2]. Grzbietowa powierzchnia czwartego segmentu odwłoka ma parę otworów gruczołowych o kolistym kształcie[3]. Na spodzie czwartego segmentu odwłoka leżą widełki skokowe o charakterystycznej chetotaksji ramion, obejmującej m.in. 9 szczecin na stronie brzusznej, a na stronie grzbietowej dwie lub trzy szczególnie długie szczecinki z pałeczkowato pogrubionymi wierzchołkami[3][2]. Wyrostki szczytowe widełek mają rynienkowaty kształt z gładką krawędzią zewnętrzną oraz tępo ząbkowaną krawędzią wewnętrzną[3][2][4]. Długość wyrostków kuprowych (subanalnych) wynosi ¾ długości wyrostków szczytowych widełek. Nasadowa część tych wyrostków jest w przekroju okrągła, podczas gdy wierzchołkowa jest cienko rozpłaszczona i ma poszarpane brzegi[3].
Ekologia i występowanie
edytujGatunek szeroko rozprzestrzeniony[4], holarktyczny[2]. W palearktycznej części zasięgu stwierdzony został w Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemczech, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwie, Litwie, Szwajcarii, Austrii, Włoszech, Polsce, Białorusi, Czechach, Słowacji, na Węgrzech, Ukrainie, w Chorwacji, Grecji i Afryce Północnej. W Europie jest to jeden z dwóch (obok A. gallica)[5], a w Polsce jedyny przedstawiciel rodzaju pchlinka (Allacma)[6][7].
Zamieszkuje wilgotne siedliska leśne[2], zwłaszcza położone blisko gruntu[4]. Bytuje m.in. na pniach drzew, w butwiejącym drewnie, na grzybach, na kamieniach[3], w ściółce[6] i na powierzchni gleby[4]. Żeruje na glonach[3].
Jako drobny gatunek przebywający na powierzchni gleby okresowo narażony jest na podwyższone stężenia CO2, niższe jednak niż w przypadku skoczogonków bytujących między cząsteczkami gleby na większych głębokościach. Eksperymentalnie wykazano, że A. fusca potrafi wytrzymać stężenie CO2 wynoszące 10% przez kilka godzin, podczas gdy żyjąca głębiej Folsomia candida przez ponad 6 tygodni[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Peter F. Bellinger, Kenneth A. Christiansen, Frans Janssens: Sminthurinae. [w:] Checklist of the Collembola of the World [on-line]. 1996-2019. [dostęp 2020-01-02].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Arne Fjellberg: The Collembola of Fennoscandia and Denmark, Part II: Entomobryomorpha and Symphypleona. Leiden, Boston: Brill, s. 167, seria: Fauna Entomologica Scandinavica.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część II Skoczogonki – Collembola. Warszawa: Polski Związek Entomologiczny, PWN, 1955.
- ↑ a b c d e f (409 ALfus) Allacma fusca (Linnaeus, 1758). [w:] Collembola [on-line]. University of Roehampton. [dostęp 2020-01-02].
- ↑ Allacma fusca (Linnaeus, 1758). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-01-02].
- ↑ a b M. Starzynska: Entognatha. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-09)].
- ↑ Allacma fusca – Pchlinka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-01-02].
- ↑ D. Zinkler, J. Platthaus. Tolerance of soil-dwelling Collembola to high carbon dioxide concentrations. „European Journal of Entomology”. 93, s. 443–450, 1996. ISSN 1210-5759.