Alfred Chłapowski
Alfred Stefan Franciszek Chłapowski h. Dryja (ur. 5 października 1874 w Bonikowie[1], zm. 19 lutego 1940 w Kościanie) – polski ziemianin, ekonomista, polityk, minister i dyplomata II Rzeczypospolitej. W latach 1904–1908 poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego, w latach 1922–1924 poseł I kadencji Sejmu II RP, w 1923 minister rolnictwa i dóbr państwowych w drugim rządzie Wincentego Witosa, w latach 1924–1936 ambasador RP we Francji.
 Alfred Chłapowski | |
| Data i miejsce urodzenia |
5 października 1874 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 lutego 1940 |
| Poseł I kadencji Sejmu (II RP) | |
| Okres |
od 5 listopada 1922 |
| Przynależność polityczna |
Klub Chrześcijańsko-Narodowy (ChNSR) |
| Minister rolnictwa i dóbr państwowych | |
| Przynależność polityczna | |
| Okres |
od 27 października 1923 |
| Okres |
od 15 grudnia 1923 (p.o) |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Ambasador RP we Francji | |
| Okres |
od 27 listopada 1924 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
        
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinnym pałacu w Bonikowie. Był synem Stefana Euzebiusza(1835–1884) i Marii z hrabiów Ponińskich h. Łodzia (1842–1899)[1][2]. Początkowo pobierał naukę w domu. Następnie, począwszy od 1888 r., był uczniem Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, które ukończył 1895 r. W czasie nauki należał do tajnego kółka samokształceniowego, którego członkowie spotykali się w mieszkaniu Bogumiły Mańkowskiej, córki gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Jako najstarszym z pięciorga rodzeństwa (miał brata i trzy siostry), to jemu miał przypaść w większości majątek rodzinny, postanowił rozpocząć studia rolnicze. W latach 1895–1896 studiował na uniwersytecie w Berlinie, przez kolejne dwa semestry, kontynuował naukę w Instytucie Rolniczym Uniwersytetu w Halle (1896–1897). W kolejnym roku akademickim 1897/1898 studiował nauki polityczne na Wydziale Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium[1]. W latach 1898–1899 Chłapowski pogłębiał wiedzę w Paryżu i ponownie w Berlinie. 21 listopada 1900 r. uzyskał stopień doktora ekonomii politycznej na uniwersytecie w Monachium[3]. Jako student Chłapowski udzielał się w polskim niezależnym ruchu młodzieżowym. Po zakończeniu nauki powrócił do rodzinnego Bonikowa, gdzie zajął się prowadzeniem majątku, który z czasem należał do wybijających się w całej Wielkopolsce. Dodatkowo uległ on powiększeniu dzięki posagowi, jaki wniosła żona Helena. Chłapowski zaangażował się społecznie w Kościanie. W 1901 r. został prezesem Kółka Rolniczego, angażował Banku Parcelacyjnego i Towarzystwa Gostyńskiego, będącego filią Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. Przyszłą karierę polityczną ułatwiła mu rozpoznawalność oraz opowiedzenie się po stronie tzw. „szlachty postępowej”. W czasie kampanii w 1903 r., kiedy to poparł reprezentantów nurtu politycznego wielkopolskiego ziemiaństwa w wyborach do Reichstagu i pruskiego parlamentu krajowego Landtagu. Chłapowski sam został posłem w wyborach uzupełniających z 15 listopada 1904 r., które zostały rozpisane po śmierci Józefa Głębockiego[3]. Pokonał z dużą przewagą kandydata niemieckiego i stając się najmłodszym posłem Koła Polskiego w Reichstagu. Mandat odnowił w czasie przedterminowych wyborów w 1907 r. Zrzekł się go jednak 20 listopada 1908 r. Po odejściu z polityki ograniczył swoją aktywność społeczną. Zaangażował się za to w działalność wydawniczą. Odegrał bardzo dużą rolę w kreowaniu linii programowej powołanej do życia w 1896 r. „Gazety Kościańskiej”.
I wojna światowa
edytujPrawdopodobnie ze względu na wiek (w chwili wybuchu wojny miał 40 lat) i braku wcześniejszego przeszkolenia wojskowego, nie został zmobilizowany. Aby uniknąć ewentualnego wcielenie do wojska niemieckiego w 1915 r. wstąpił do Zakonu Kawalerów Maltańskich[3]. Jako delegat Związku Śląskich Kawalerów Maltańskich przy Niemieckim Czerwonym Krzyżu wspomagał wojskowe szpitale Armii Niemieckiej i wraz z żoną wspierał także Polaków zmobilizowanych do wojska, przesyłając im paczki z pomocą. W chwili wybuchu rewolucji w Niemczech w listopadzie 1918 r. włączył się jako jedyny ziemianin do działającej w Kościanie Rady Robotniczo-Żołnierskiej, w której Polacy zdobyli przewagę[4].
II Rzeczpospolita
edytujPo odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Chłapowski w grudniu 1918 r. został jednym z 17 delegatów swojego powiatu do Polskiego Sejmu Dzielnicowego, który obradował w Poznaniu[5]. Ponadto włączył się w organizację oddziałów Straży Ludowej podczas powstania w Wielkopolsce, a następnie zaangażował się w działalność na rzecz integracji Wielkopolski z systemem gospodarczym odrodzonego państwa polskiego. Zaangażował się w powołany w 1919 r. Wielkopolski Związek Producentów Rolnych, którego był prezesem w latach 1920–1923. Z kolei w latach 1921–1924 był prezesem Banku Cukrownictwa w Poznaniu[1]. W 1922 r. z ramienia Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego (ChNSR) został posłem. Został członkiem Klubu Chrześcijańsko-Narodowego, w którym pełnił funkcję wiceprzewodniczącego. Po poparciu drugiego rządu Wincentego Witosa przez Klub Chrześcijańsko-Narodowy, 27 października 1923 r. Chłapowskiego powołano na ministra rolnictwa i dóbr państwowych. Opowiadał się za modernizacją rolnictwa, popierał ograniczenie subwencjonowania przez państwo organizacji rolniczych[3]. Jego misja jako ministra zakończyła się z powodu konfliktów, w związku z projektowaną reformą rolną. Po upadku rządu, od 22 marca objął placówkę dyplomatyczną w Paryżu, rezygnując z mandatu poselskiego. 27 listopada 1924 r. przedstawicielstwo poselskie podniesiono do rangi ambasady, a tym samym Chłapowski, który został pierwszym w historii ambasadorem RP w stolicy Francji. Misję dyplomatyczną pełnił do 20 czerwca 1936 r.
II wojna światowa
edytujW chwili wybuchu wojny światowej Chłapowski wraz z żoną próbował przedostać się do Warszawy. Dotarł jednak jedynie do miejscowości Świesz, gdzie znalazł schronienie w majątku Stanisława Zaleskiego[4].
Kilkudniowa podróż negatywnie wpłynęła na zdrowie byłego ambasadora. 25 października 1939 r. został przetransportowany przez szefa Gestapo z Kościana do tamtejszego szpitala św. Zofii. Stan jego zdrowia się nie poprawiał.
Zmarł 19 lutego 1940 r. w szpitalu. Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu przy kościele pw. św. Mikołaja w Bonikowie (woj. wielkopolskie)[6], obok swojej matki i starszego syna.
Okres sprawowania urzędu ministra
edytuj- 27 października – 15 grudnia 1923[4]
- p.o. 15–19 grudnia 1923
Rodzina
edytujBył krewnym Dezyderego Chłapowskiego i bratem stryjecznym Tadeusza Chłapowskiego[7].
3 października 1907 r. ożenił się z Heleną hr. Mielżyńską h. Nowina (1887–1959), z którą miał córki: Marię Teresę (1910–1980), Krystynę (1911–1995) oraz synów: Jana Anzelma (1914–1923) i Alfreda (1917–1988)[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)[8]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)[9]
- Złoty Krzyż Zasługi
- Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja, 5 maja 1926)[10]
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Karola (Monako)[11][12]
- Order Grobu Świętego I klasy (Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie)[10]
- Order Grobu Świętego II klasy (Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie)[10]
- Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Kawalerów Maltańskich (1929)[13][14]
- Komandor Orderu Zasługi Rolniczej (Francja, 26 grudnia 1923)[15]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 97.
- ↑ a b Alfred Stefan Franciszek Chłapowski z Chłapowa h. Dryja [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-05-14].
- ↑ a b c d Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-09-17] (pol.).
- ↑ a b c Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-10-03] (pol.).
- ↑ Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, Poznań 1918, s. 108.
- ↑ Ambasador Alfred Chłapowski – Kultura u Podstaw [online], kulturaupodstaw.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ Śp. Tadeusz Chłapowski pionier przemysłu naftowego. „Wschód”. Nr 94, s. 24, 30 sierpnia 1938.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 291 „za wybitne zasługi, położone na polu dyplomatycznem”.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 433 „za zasługi około podniesienia rolnictwa polskiego”.
- ↑ a b c Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 97. [dostęp 2021-05-14].
- ↑ Antoni Czubiński, Bogusław Polak: Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich 1918–1919. Wydawnictwo Poznańskie, 2002, s. 51.
- ↑ Tadeusz Wojciech Lange: Zakon Maltański w Drugiej Rzeczypospolitej 1919–1939. Wydawnictwo Poznańskie, 2000, s. 255.
- ↑ Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 97.
- ↑ Władysław hr. Tarnowski Baliwem. „Biuletyn Związku Polskich Kawalerów Maltańskich”. 7, s. 5, 2002-11-01. [dostęp 2020-07-25].
- ↑ Wiadomości polityczne. Odznaczenia francuskie. „Kurjer Polski”. Nr 45, s. 4, 15 lutego 1924. Warszawa. [dostęp 2021-05-14].
Bibliografia
edytuj- Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej z 1994.
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje A. Chłapowskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej – wersja cyfrowa na Polona.pl