Aleksandria (obwód kirowohradzki)
Aleksandria (ukr. Олександрія, trb. Ołeksandrija) – miasto na Ukrainie (obwód kirowohradzki) nad rzeką Ingulec (prawy dopływ Dniepru).
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
28000 | ||||
Położenie na mapie obwodu kirowohradzkiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 48°40′N 33°07′E/48,666667 33,116667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Miasto położone jest we wschodniej części obwodu, 75 km od Kropywnickiego.
Historia
edytuj
.jpg)
W XVI – I połowie XVIII w. ziemie współczesnego miasta i tereny przyległe były w posiadaniu Siczy Zaporoskiej. Pierwsza wzmianka o osadzie Usiwki na terenie miasta pochodzi z 1746 roku. Według wersji na wpół legendarnej osada powstała jako obóz zimowy kozaków, założony przez kozaka zaporoskiego Usyka (Wusa)[2]. Według danych z XVIII w. na początku lat czterdziestych XVIII w. na terenie miasta osiedlili się Kozacy Stu Krzemieńczuków z Pułku Myrorodskiego „Gryhorij Usyk z bratem Sydorem, Pylypem Usykiem i jego bratem Cyrylem”. Choć nie byli oni pierwszymi osadnikami na tych terenach[3].
Za datę założenia osady można zatem przyjąć rok 1739, kiedy to zaczęli tu mieszkać pobliscy sąsiedzi Mychajło Owramenko, Kozak Setki Krzemieńczuckiej: Stepan Tereszczenko i Roman Kasjan[4].
Od 1784 r. przydzielony do Aleksandrijska. Później nazwę miasta zmieniono na Aleksandria. W 1793 r. mieszkało tu 738 osób.
14 marca 1806 roku utworzono powiat aleksandryjski, będący częścią gubernii chersońskiej.
W 1858 r. w Aleksandrii żyło 7800 mieszkańców[5].
Na początku XX wieku w Aleksandrii mieszkało 14 007 osób[6].
Podczas wojny radziecko-ukraińskiej w 1917 roku na terenie Aleksandrii pojawiły się oddziały Ukraińskich Wolnych Kozaków. 26 marca 1919 roku zaczęto wydawać gazetę[7]. W maju 1919 r. w Oleksandrii doszło do powstania antybolszewickiego pod wodzą Otamana Hryhorjewa[8]. 23 maja 1919 roku powstanie zostało brutalnie stłumione przez siły Armii Czerwonej.
W czasie Wielkiego Głodu zorganizowanego przez władze sowieckie w latach 1932–1933 zginęło co najmniej 1729 mieszkańców miasta[9].
Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 700 osób. W marcu 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali w okolicy Iwanogrodu[10].
W 1989 liczyło 102 611 mieszkańców[11].
W 2013 liczyło 82 819 mieszkańców[12].
W czasie wojny na wschodzie Ukrainy zginęło 24 mieszkańców Aleksandrii, na cześć czego w 2017 roku w Święto Niepodległości odsłonięto pomnik w kształcie krzyża z trójzębem[13][14]
Podczas inwazji Rosji na Ukrainę 15 kwietnia 2022 r. o godzinie 22:26 Rosjanie dwoma rakietami uderzyli w infrastrukturę miasta i lotnisko[15]. Później szef Obwodowej Administracji Państwowej Kirowogradu Andrij Rajkowicz i burmistrz Oleksandrii Serhij Kuzmenko przekazali, że w wyniku ataku zginęli i zostali ranni[16][17].
W 2023 roku w Święto Niepodległości odsłonięto Aleję Pamięci Poległych w wojnie wojny rosyjsko-ukraińskiej[18].
Gospodarka
edytujW Aleksandrii rozwinął się przemysł metalowy, spożywczy oraz materiałów budowlanych[19]. W mieście odbywa się eksploatacja i brykietowanie węgla brunatnego[19].
Miasta partnerskie
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. Державна служба статистики України. Київ, 2022.
- ↑ Дещо про «козака Вуса» – Олександрійське козацтво.
- ↑ До історії заснування поселення Усівка Н. Жахалова. Блог Олександрійського краєзнавчого музею.
- ↑ «До історії заснування поселення Усівка». 28 січня 2015. Блог Надії Жахалової.
- ↑ «Одесский вестник» № 42, 1856 Повна стаття в перекладі українською.
- ↑ Географія рідного краю. Ф. Н. Спектор, С. М. Рубін. Київ – 1996. ISBN 966-557-004-8.
- ↑ № 2852. Ленинское знамя // Летопись периодических и продолжающихся изданий СССР 1986 – 1990. Часть 2. Газеты. М., «Книжная палата», 1994. стр.374.
- ↑ Михайличенко Д. Ю. Травнева військово-політична криза в УСРР, 1919 р. // Вісник Харківського національного університету ім. В. Н. Каразіна. – Сер. Історія України. – Вип. 5. – Харків, 2002. – С. 137.
- ↑ Олександрійці вшанували пам’ять жертв Голодомору.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1619.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим в АТО воїнам [online] [dostęp 2020-12-24].
- ↑ В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим за Україну (ФОТО).
- ↑ Кіровоградщина: росіяни вдарили ракетами по аеродрому в Олександрії, „Українська правда” [dostęp 2022-04-16] (ukr.).
- ↑ Андрій Райкович – Доброго ранку всій Україні!... [online] [dostęp 2022-04-16] (ukr.).
- ↑ Сергій Кузьменко – офіційна сторінка [online] [dostęp 2022-04-16] (ukr.).
- ↑ В Олександрії відкрили Алею пам’яті захисників (ФОТО).
- ↑ a b Aleksandria, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-11-28].
Linki zewnętrzne
edytuj- Aleksandrya, miasto powiatowe guberni chersońskiej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 29.