Aleksandretta zielona
Aleksandretta zielona[4], papuga zielona[5] (Psittacula sumatrana) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae), występujący w wyspiarskiej części Azji Południowo-Wschodniej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Psittacula sumatrana[1] | |||
| (Raffles, 1822) | |||
 Samica w niewoli | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
aleksandretta zielona | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Taksonomia
edytujGatunek został opisany w 1822 r. na łamach czasopisma „Transactions of the Linnean Society of London” przez angielskiego przyrodnika Thomasa Rafflesa, który nadał mu nazwę Psittacus sumatranus[6][7]. Później gatunek był zaliczany do rodzaju Tanygnathus, ale w 2022 r. Smith et al. przenieśli aleksandrettę zieloną do rodzaju Psittacula, choć zmiana ta została na razie uwzględniona tylko przez autorów Kompletnej listy ptaków świata[4].
W tradycyjnym ujęciu systematycznym wyróżnia się 6 podgatunków: duponti, freeri, everetti, burbidgii, sumatrana i sangirensis[8][9]. Dawniej były także proponowane podgatunki: mulleri (obecnie traktowany jako synonim P. s. sumatrana) oraz incognitus zamieszkujący Wyspy Banggai. Na podstawie nietypowo ubarwionego osobnika z wyspy Sulawesi został też zasugerowany osobny gatunek heterurus[6]. W 2019 r. zostało zasugerowane, żeby podgatunki everetti, freeri oraz burbidgii przenieść do oddzielnego gatunku – P. everetti (aleksandretta filipińska), zaś podgatunek duponti uznać za synonim P. everetti everetti[10]; to ujęcie systematyczne zostało zaakceptowane w 2020 r. przez IUCN[11], a w 2021 r. podział na dwa osobne gatunki uwzględnił Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), natomiast w 2023 roku autorzy Kompletnej listy ptaków świata[4]. Jednak autorzy Birds of the World na razie nie zaakceptowali tego podziału i wciąż traktują te taksony jako jeden gatunek[9]. Ponadto IOC i Birds of the World nadal uznają ważność podgatunku duponti[8][9].
Podgatunki i zasięg występowania
edytujW ujęciu systematycznym uznawanym przez autorów Kompletnej listy ptaków świata oraz IOC wyróżnia się następujące podgatunki aleksandretty zielonej[4][8]:
Morfologia
edytuj
Aleksandretty zielone osiągają średnio 32 cm długości oraz ważą 230–330 g[12] (inne źródło: 173–344 g[6]). Rozpiętość skrzydeł formy nominalnej wynosi 200–222 mm[13]. W ubarwieniu dominuje kolor zielony. Podgatunek nominatywny dolną część grzbietu oraz kuper ma niebieski[12]. Małe pokrywy skrzydłowe posiadają niebieskawe obrzeżenia, a pozostałe pokrywy skrzydłowe – żółtawe lub zielonkawe. Spodnia część ogona jest żółta. Samce mają czerwony dziób, a samice jasnokremowy. Tęczówka jest żółta, a nogi szare[6].
Młode osobniki upierzenie mają podobne do dorosłych[12].
Ekologia i zachowanie
edytujAleksandretty zielone zamieszkują tereny do 500 m n.p.m.[3] Ich środowisko stanowią lasy, czasami pojawiają się na obszarach uprawnych[13]. Żyją pojedynczo, w parach lub małych stadach liczących do 15 osobników[12]. Papugi zielone często aktywne są w nocy[6]. W skład ich diety wchodzą orzechy, owoce i nasiona[12] roślin z rodzajów leptospermum (Leptospermum), figowiec (Ficus) i innych[6]. Czasami powoduje szkody na polach uprawnych[12]. Prowadzi osiadły tryb życia[3].
Sezon lęgowy papug zielonych trwa od października do listopada[12]. Ptaki te zakładają gniazda w dziuplach położonych na dużej wysokości w drzewach. Samica składa tam 2–4 jaja, które są wysiadywane przez około 25 dni[6]. Młode opuszczają gniazdo w wieku 9 tygodni[12], ale przez kolejne 3 tygodnie są jeszcze pod opieką rodziców[6].
Status
edytujAleksandretta zielona uznawana jest przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Ptak ten opisywany jest jako szeroko rozpowszechniony i pospolity do bardzo pospolitego; liczebność populacji może znacznie przekraczać 10 tysięcy osobników; trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy. Takson ten w niewielkim stopniu narażony jest na utratę siedlisk wskutek wylesiania. Dorosłe osobniki i pisklęta są chwytane w pułapki w celu sprzedaży jako ptak klatkowy[3][14].
Przypisy
edytuj- ↑ Psittacula sumatrana, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b D. Lepage: Azure-rumped Parrot Tanygnathus sumatranus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c d BirdLife International, Tanygnathus sumatranus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-05-08] (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Psittaculini Vigors, 1825 (Wersja: 2022-09-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-08].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 109, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b c d e f g h Tomasz Doroń. Papugi z rodzaju Tanygnathus. „Nowa Exota”. XIV (5). s. 7–9. ISSN 1214-8962.
- ↑ T.S. Raffles. Second Part of the Descriptive Catalogue of a Zoological Collection made in the Island of Sumatra and its vicinity. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13 (2), s. 281, 1822. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-08]. (ang.).
- ↑ a b c N. Collar & P.F.D. Boesman: Azure-rumped Parrot (Tanygnathus sumatranus), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-05-08]. (ang.).
- ↑ T. Arndt, N.J. Collar, M. Wink, The taxonomy of Tanygnathus sumatranus, „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”, 139 (4), 2019, s. 346–354, DOI: 10.25226/bboc.v139i4.2019.a8, ISSN 0007-1595 [dostęp 2020-09-07].
- ↑ BirdLife International, Tanygnathus everetti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-05-08] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Blue-backed Parrot (Tanygnathus sumatranus). [w:] Parrot Encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2020-09-07]. (ang.).
- ↑ a b Blue-backed Parrots aka Müller's (or Mueller's) Parrots, or Azure Rumped Parrots. Beauty of Birds. [dostęp 2020-09-07]. (ang.).
- ↑ Species factsheet: Tanygnathus sumatranus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-03-19]. (ang.).
- ↑ Tanygnathus sumatranus. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2021-03-19]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).