Aleksander Waszkiewicz
Aleksander Waszkiewicz (ros. Александр Александрович Вашкевич; ur. 11?/24 sierpnia 1901[1] w Białowieży, zm. 22 kwietnia 1945 w pobliżu Stiftswiese (obecnie Thräna k. Hohendubrau)) – Białorusin[2], pułkownik Armii Czerwonej i generał brygady Wojska Polskiego (ludowego), Bohater Związku Radzieckiego.
| |
 generał brygady
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Александр Александрович Вашкевич |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
11?/24 sierpnia 1901 |
| Data i miejsce śmierci |
22 kwietnia 1945 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1919–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca 5 DP |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytuj
Urodził się na Stoczku w Białowieży w prawosławnej, chłopskiej rodzinie Aleksandra i Pelagii Waszkiewiczów. Wykształcenie ogólne – osiem klas szkoły podstawowej. W 1919 wstąpił do Armii Czerwonej. Wykształcenie wojskowe – dywizyjna szkoła ckm 27 DS (październik 1919 – kwiecień 1920). Uczestniczył w wojnie domowej w szeregach Armii Czerwonej, a w latach 1922–1924 kształcił się w szkole oficerskiej w Smoleńsku. Po ukończeniu szkoły w stopniu podporucznika dowodził plutonem, a w latach 1934–1936 pełnił obowiązki szefa sztabu pułku. W latach 1938–1942 pełnił obowiązki szefa oddziału szkolenia w Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego w Moskwie, równocześnie uczył się w niej i w 1942 ją ukończył.
Od 15 sierpnia 1942 do 2 lutego 1943 dowodził 793 pułkiem strzeleckim 213 Dywizji Strzeleckiej (II formowania). Od 2 do 15 lutego 1943 dowodził 182 pułkiem strzelców górskich 68 Dywizji Strzelców Górskich, a od 22 czerwca 1943 do 23 lipca 1944 był dowódcą 797 pułku strzelców 232 Dywizji Strzeleckiej (II formowania). Następnie był zastępcą dowódcy 116 Dywizji Strzeleckiej.
We wrześniu 1944 został skierowany do Wojska Polskiego. Miał wówczas stopień pułkownika. 22 września 1944 został organizatorem i dowódcą 5 Dywizji Piechoty. 3 listopada 1944 Krajowa Rada Narodowa mianowała go generałem brygady. Dywizja pod jego dowództwem wzięła udział w zaciętych walkach pod Budziszynem w kwietniu 1945. 21 kwietnia 1945, w trakcie tych walk, między miejscowościami Tauer i Förstgen sztab 5 Dywizji Piechoty został okrążony przez atakujące z północy i południa wojska niemieckie. Początkowo wraz z grupką żołnierzy przebijał się na wschód do pozycji 7 DP, a gdy to okazało się niemożliwe, przemieszczał się lasami na południe. Ostatni raz widziany był przed południem 22 kwietnia 1945, gdy wydawał rozkazy swoim podkomendnym. Dokładna data śmierci nie jest znana. Prawdopodobnie 22 kwietnia 1945 został ranny w walce, następnie wzięty do niewoli, poddany torturom i zamordowany. Zmasakrowane zwłoki odnaleziono dopiero 4 maja w lesie niedaleko m. Stiftswiese (obecnie Thräna k. Hohendubrau). Pochowany został 28 maja 1945 w Warszawie w parku Ujazdowskim[3][4], wkrótce przeniesiony na cmentarz Wojskowy na Powązkach do Alei Zasłużonych (kwatera A27-tuje-16/17)[5].
11 lipca 1945 pośmiertnie został awansowany na generała majora Armii Czerwonej.
Za męstwo okazane w walce w trakcie forsowania Dniepru w 1943 został 28 października 1943 odznaczony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego oraz Medalem Złotej Gwiazdy i Orderem Lenina. Otrzymał także Order Czerwonego Sztandaru (dwukrotnie w 1943), Order Czerwonej Gwiazdy, Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” (1938), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (3 stycznia 1945) i pośmiertnie Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari (11 maja 1945)[6].
Aleksander Waszkiewicz był patronem:
- 5 Saskiej Dywizji Pancernej w Gubinie,
- Oficerskiej Szkoły Samochodowej w Pile,
- Wyższej Oficerskiej Szkoły Samochodowej w Pile,
- Liceum Ogólnokształcące w Głownie k. Łodzi,
- Szkoły Podstawowej nr 289 w Warszawie (od 1998 nosi imię Henryka Sienkiewicza),
- Szkoły Podstawowej nr 3 w Gubinie
- Szkoły Podstawowej nr 8 w Nowej Soli
- Szkoły Podstawowej nr 47 we Wrocławiu.
- Szkoły Podstawowej nr 4 w Łukowie.
W czasach PRL był patronem jednej z ulic w Zielonej Górze, na os. Łużyckim (obecnie[od kiedy?] ulica ta nosi imię Edwarda Śmigłego-Rydza). Do 2017 był także patronem jednej z głównych ulic Międzyrzecza. W latach 1974–2017 jego imię nosiła główna ulica w Białowieży, przy której stoi jego rodzinny dom (31 sierpnia 2017 przywrócono jej historyczną nazwę Stoczek)[7]. Był tez patronem jednej z ulic w Ursusie, w 1990 przemianowanej na ulicę Plutonu Torpedy[8].
Życie prywatne
edytujBył żonaty z Anielą. Małżeństwo miało córkę[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Metryka urodzenia i chrztu Aleksandra Waszkiewicza, Parafia prawosławna św. Mikołaja w Białowieży, szukajwarchiwach.pl.
- ↑ Edward Jan Nalepa, Oficerowie Armii Radzieckiej ... s. 195.
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 25, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ Pogrzeb generała Waszkiewicza w Parku Ujazdowskim w Warszawie. [w:] PKF 14/45 [on-line]. Filmoteka Narodowa, 1945-06-21. [dostęp 2015-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 11 maja 1945 za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą. Odznaczenia Generałów Wojska Polskiego przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej. „Polska Zbrojna”, s. 1, 12 maja 1945. Por. Kazimierz Konieczny, Henryk Wiewióra: Karol Świerczewski Walter. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, 1971, s. 263.
- ↑ UCHWAŁA NR XXXII/171/17 RADY GMINY BIAŁOWIEŻA z dnia 8 sierpnia 2017 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy Generała Aleksandra Waszkiewicza w miejscowości Białowieża [online], Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd Gminy Białowieża.
- ↑ Uchwała nr 106 Rady Dzielnicy Ochota w Warszawie z dnia 13 grudnia 1990 w sprawie: zmiany nazw niektórych ulic na terenie Dzielnicy Ochota, 13 grudnia 1990.
- ↑ Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990 t. IV:S-Z, Toruń 2010, s. 208
Bibliografia
edytuj- Edward Jan Nalepa, Oficerowie Armii Radzieckiej w Wojsku Polskim 1943-1968, Warszawa: Bellona, 1995, ISBN 83-11-08353-3, OCLC 830273795.
- Maciej Szczurowski, Dowódcy Wojska Polskiego na froncie wschodnim 1943-1945. Słownik biograficzny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 1996, wyd. II uzupełnione, ISBN 83-87103-08-X.
- Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990 t. IV:S-Z, Toruń 2010
- http://www.lubanski.eu/rzez-na-luzycach-68-rocznica-forsowania-nysy-luzyckiej/
Linki zewnętrzne
edytuj- Pogrzeb generała Waszkiewicza w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej.