Aleksander Koj
Aleksander Koj (ur. 26 lutego 1935 w Ganie, zm. 29 grudnia 2016 w Krakowie[1]) – polski lekarz, naukowiec zajmujący się biochemią i biologią molekularną, profesor nauk przyrodniczych, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
26 lutego 1935 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 grudnia 2016 |
| Profesor nauk medycznych | |
| Specjalność: biochemia, biologia molekularna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1961 |
| Habilitacja |
1969 |
| Profesura |
1976 |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
członek rzeczywisty |
| Status PAU |
członek krajowy czynny |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujSyn Franciszka i Zofii[1], urodził się 26 lutego 1935 w Ganie[2]. W latach 1951–1957 studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Krakowie[3]. W 1961 uzyskał na tej samej uczelni stopień doktora nauk medycznych[4] na podstawie pracy dotyczącej biosyntezy glutationu we krwi. W latach 1953–1967 pracował w Katedrze Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Krakowie. W 1968 przeszedł na Wydział Biologii i Nauk o Ziemi UJ[3]. Habilitował się w 1969 na Uniwersytecie Jagiellońskim w dziedzinie biochemii[4] na podstawie rozprawy zatytułowanej Wpływ urazu na szybkość syntezy fibrynogenu[3]. W 1976 otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. W 1990 mianowano go profesorem zwyczajnym[4].
Okresowo pracował poza granicami kraju na uniwersytetach w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych[4], m.in. w zakładzie patologii McMaster University w Hamilton (1976–1977, 1983–1984) i zakładzie biochemii Georgia State University (1991–1992)[3]. Na Uniwersytecie Jagiellońskim pełnił funkcje dyrektora Instytutu Biologii Molekularnej (1977–1981)[2], kierownika Zakładu Biochemii Zwierząt (1986–1993), a w 1994 objął kierownictwo Pracowni Regulacji Metabolizmu[3]. Od 1984 do 1987 zajmował stanowisko prorektora UJ ds. kadry naukowej i badań. Przez trzy kadencje (w latach 1987–1990, 1993–1996 oraz 1996–1999) sprawował urząd rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jako rektor dążył do budowy III kampusu UJ, co uwieńczył położeniem kamienia węgielnego pod jego budowę. W latach 1997–1999 był przewodniczącym Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich[2]. W 2005 został profesorem emerytowanym.
W latach 80. uczestniczył w pracach Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności[5]. Był członkiem krajowym czynnym Polskiej Akademii Umiejętności oraz członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[6]. W latach 1987–1990 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN. Zaangażował się również w działalność Wspólnoty Polskiej oraz krajowych i międzynarodowych organizacji naukowych (m.in. jako prezes oddziału Polskiego Towarzystwa Biochemicznego)[4].
Dorobek naukowy Aleksandra Koja objął blisko 200 prac, głównie z dziedziny enzymologii, immunologii, biologii molekularnej i patofizjologii klinicznej. Zajmował się także rolą, jaką pełnią cytokiny w fizjologii i w stanach chorobowych, metabolizmem siarki, szybkością syntezy i katabolizmu białek osocza oraz własnościami proteinaz i ich inhibitorów białkowych[4].
Wypromował około 60 magistrów[2] i 13 doktorów[4].
Zmarł 29 grudnia 2016[7], pochowany został w alei zasłużonych cmentarza Rakowickiego w Krakowie[8] (kwatera LXIX, pas B/1/24)[9].
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2011)[10][11]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)[12]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1976)[4]
- Nagrody i wyróżnienia
- Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (1996)[2] za prace dotyczące regulacji syntezy białek ostrej fazy
- Nagroda Fundacji Jurzykowskiego (1998)[2]
- Nagroda Miasta Krakowa (2005)[4]
- tytuły doktora honoris causa Cleveland State University (1990), University of Hartford (1995), Uniwersytetu Stanu Nowy Jork w Buffalo (1998), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2005)[4]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Aleksander Koj. rejestry-notarialne.pl. [dostęp 2021-03-05].
- ↑ a b c d e f Zmarł prof. Aleksander Koj, trzykrotny rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. naukawpolsce.pap.pl, 30 grudnia 2016. [dostęp 2016-12-31].
- ↑ a b c d e Prof. dr hab. Aleksander Koj – laureat Nagrody FNP 1996. fnp.org.pl. [dostęp 2016-12-31].
- ↑ a b c d e f g h i j Aleksander Koj. pan.pl. [dostęp 2012-04-15].
- ↑ Kazimierz Barczyk, Stanisław Grodziski, Stefan Grzybowski: Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności 1980–1990. Warszawa: Kancelaria Sejmu, 2001. ISBN 83-7059-503-0. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Aleksander Koj, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2016-12-31].
- ↑ Zmarł profesor Aleksander Koj. Trzykrotny rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. uj.edu.pl, 30 grudnia 2016. [dostęp 2016-12-30].
- ↑ Ostatnia droga legendarnego rektora prof. Aleksandra Koja. dziennikpolski24.pl, 5 stycznia 2017. [dostęp 2017-01-11].
- ↑ Lokalizator Grobów. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. [dostęp 2022-03-15].
- ↑ M.P. z 2011 r. nr 111, poz. 1120
- ↑ Ordery dla zasłużonych wykładowców i pracowników naukowych UJ. prezydent.pl, 1 października 2011. [dostęp 2012-04-15].
- ↑ M.P. z 1999 r. nr 38, poz. 578
Bibliografia
edytuj- Prof. dr hab. Aleksander Koj – laureat Nagrody FNP 1996. fnp.org.pl. [dostęp 2016-12-31].
- Prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Aleksander Koj, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2016-12-31].