Alasdair Gray

Alasdair Gray (ur. 28 grudnia 1934 w Glasgow, zm. 29 grudnia 2019 tamże) – szkocki powieściopisarz, którego dzieła łączą w sobie elementy science-fiction, fantastyki i realizmu. Często sam wykonuje ilustracje do swoich dzieł, nadając im wyjątkowy charakter poprzez oryginalną szatę graficzną.

Alasdair Gray

Alasdair Gray (1994, Berlin)
Data i miejsce urodzenia	28 grudnia 1934 Glasgow
Data i miejsce śmierci	29 grudnia 2019 Glasgow
Narodowość	szkocka
Język	angielski
Dziedzina sztuki	pisarz
Strona internetowa

Urodził się w rodzinie robotniczej. W czasie II wojny światowej został ewakuowany wraz z matką i siostrą na farmę w Perthshire, a stamtąd do miasteczka w Stonehouse w hrabstwie Lanark. Doświadczenia z dzieciństwa znalazły swój wyraz w pierwszym dziele pisarza – Lanark. Po zakończeniu wojny cała rodzina ponownie zamieszkała w Glasgow. W 1952, kiedy matka Graya umarła, pisarz dostał się do Glasgow School of Art, a dwa lata później rozpoczął pracę nad powieścią Lanark (wydaną dopiero w 1981). Ucząc się w szkole plastycznej, Gray pracował nad pierwszym spośród swoich malowideł ściennych zatytułowanym Horrors of War (Okrucieństwa Wojny) i wykonanym dla Scottish-U.S.R.R. Friendsip Society (Towarzystwa Przyjaźni Szkocko-Radzieckiej), organizacji, która istnieje w Glasgow po dziś dzień. Długie lata po ukończeniu szkoły plastycznej zarabiał na życie jako nauczyciel; malował także pejzaże i malowidła ścienne, pisał słuchowiska radiowe oraz scenariusze telewizyjne do filmów dokumentalnych. W tym czasie rozwijał również własną twórczość literacką, a po wydaniu powieści Lanark mógł całkowicie poświęcić się pisaniu, projektowaniu i ilustrowaniu książek – przeważnie swoich własnych.

Twórczość Graya, przywiązanego do tradycji Szkota, jest zabarwiona ciętym humorem, precyzyjna, momentami ponura i realistyczna, ponieważ (według autora) realizm musi być odczuwalny, a prawda nie może być idealizowana. Jego powieści często nie kończą się szczęśliwie, chociaż pisarz ukazuje atmosferę oczyszczenia i spokoju. Autor pisze o kwestiach społecznych i politycznych, a szczególnie dobrze radzi sobie w kreowaniu wyrazistych postaci kobiet. Książka Biedne istoty (1992) zdobyła nagrody literackie Whitbread Prize oraz Guardian Fiction Prize.

Główne dzieła

Powieści:

• Lanark (1981)
• 1982, Janine (1984). Obszerne fragmenty polskiego przekładu powieści w tłumaczeniu Zbigniewa Białasa: Literatura na Świecie nr 9 (194) 1987, PL ISSN 0324-8305
• The Fall of Kelvin Walker (1985)
• McGrotty and Ludmilla (1990)
• Biedne istoty (Poor things, 1992)
• A History Maker (1994)
• Old Men in Love (2007)

Opowiadania:

• Unlikely Stories, Mostly (1983)
• Ten Tales Tall & True (1993)
• The Ends of Our Tethers (2003)

Poezje:

• Old Negatives (1989)
• Sixteen Occasional Poems (2000)

Bibliografia

• Robin Elam Musumeci, Alasdair Gray [w:] 501 wielkich pisarzy pod red. Juliana Patricka, wyd. MWK, Warszawa, 2009, ISBN 978-83-61065-33-3, str. 540, tłum. Hanna Pawlikowska-Gannon, Julita Degórska, Małgorzata Koenig