Al-Ka’im (kalif bagdadzki)
Abu Dża’far Abdallah ibn Ahmad al-Kadir Al-Ka'im bi-amri 'llah (arab. أبو جعفر عبد الله بن أحمد القادر), znany lepiej pod królewskim tytułem Al-Ka’im bi-amri 'llah (arab. القائم بأمر الله, "Ten, kto wypełnia rozkaz Boga"; ur. 8 listopada 1001 r. w Bagdadzie, zm. 2 kwietnia 1075 tamże) – dwudziesty szósty kalif dynastii Abbasydów. Panowanie Al-Ka’ima zbiegło się z końcem dominacji dynastii Bujidów w kalifacie i powstaniem dynastii Seldżukidzów[1].
| |
| 26. kalif | |
| Okres |
od 29 listopada 1031 |
|---|---|
| Koronacja |
12 grudnia 1031 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia |
8 listopada 1001 |
| Data i miejsce śmierci |
2 kwietnia 1075 |
| Ojciec |
Al-Kadir |
| Matka |
Kar al-Nada |
| Małżeństwo |
Buwaja |
| Dzieci |
Muhammad ibn al-Ka’im |
| Moneta | |
 Złoty dinar z wybity w Isfahan z imionami Al-Ka’ima i sułtana Tughrila Bega (1056/7) | |
Życiorys
edytujWczesne życie
edytujAbu Dża’far Abdallah urodził się 8 listopada 1001 roku w Bagdadzie. Jego ojcem był kalif Al-Kadir, który panował w latach 991–1031[2]. Matką przyszłego kalifa była konkubina ojca imieniem Kar al-Nada. Była ona pochodzenia ormiańskiego lub greckiego[3]. Nazywaną ją również Alam[3].
Najstarszy syn Al-Kadira, starszy brat Abu Dża’fara, Al-Ghalib zmarł w 1019 roku[4]. Z tego powodu Al-Kadir mianował swoim następcą Abu Dża’fara, który przyjął imię Al-Ka’im. Decyzję podjął całkowicie niezależnie od władców Bujidów[5]. 12 grudnia 1031 miała miejsce jego koronacja[1].
Panowanie
edytujPierwsza połowa długiego panowania Al-Ka’ima przebiegała prawie bezustannie z zamieszkami. Bagdad pozostawał często bez władcy, ponieważ amir Bujidów zmuszany był do ucieczki ze stolicy. Kalif dysponował wówczas bardzo ograniczonymi zasobami osobistymi, był jednak w stanie arbitrażować między amirami Bujidów[1].
W momencie, gdy wpływy dynastii Seldżukidzów rosły, Chaghri Beg wydał swoją córkę, Chdadidża Arslan Chatun, za mąż za Al-Ka’ima[6][7].
W 1058 roku Bagdad został zdobyty przez tureckiego generała Arslana Al-Basasira. Tughril Beg był wówczas zajęty powstaniem swego brata w Iranie[1]. Al-Ka’im przebywał pierwotnie podczas tych wydarzeń w Bagdadzie, ale został później wysłany do Ana na rozkaz Al-Basasira[1]. Przez około rok Al-Ka’im był trzymany przez Al-Basasira jako zakładnika, jako kartę przetargową w negocjacjach z Tughrilem[1]. Tughril ostatecznie zapewnił kalifowi wolność, udając się bezpośrednio do domu, w którym był przetrzymywany, omijając tym samym negocjacje z Al-Basasirem[1].
W 1058 roku Al-Basasir zmarł, co zakończyło jego powstanie w Bagdadzie. Tym samym dynastia Seldżukidów pozostała jedyną dominującą siłą w kalifacie Al-Ka’ima[1]. Pod tym względem byli podobni do Bujidów, ale byli bliżej związani z kalifem w kwestiach religijnych[1].
W 1062 roku Al-Ka’im mianował wezyrem Fachra ad-Daula ibn Dżahira[8]. Jego tytuł, którym się posługiwał, Fachr ad-Daula oznacza "chwała dynastii"[8]. Fachr ad-Daula otrzymał również tytuł Sharaf al-wuzarā[8]. Jego pierwsza kadencja trwała do 1068 roku[9]. Ze względu na serię wykroczeń (dhunūb), których się dopuścił, został zwolniony[8]. Przebywał on bowiem w Bāb al-Hujra, tz. "Tajnej Izbie" bez pozwolenia i nosił ceremonialne szaty, co w tamtych czasach oznaczało działanie ponad jego stanowisko[8].
Konkurencja o zastąpienie jego stanowiska była zacięta[8]. Pod uwagę brano trzech różnych kandydatów, ale żadnen z nich nie objął urzędu wezyra[9]. Początkowo krążyły pogłoski, że Al-Ka’im przywrócił Fachr ad-Daula na stanowisko, jednak pogłoski te nie zostały powierdzone[9]. 10 grudnia 1068 roku Fachr ad-Daula powrócił do Bagdadu i objął ponowanie stanowisko wezyra[9]. Szaty honorowe wezyra przygotowano dla niego 29 grudnia i wręczono mu je w środę 31 grudnia 1068 roku[10]. Następnego dnia mieszkańcy przyszli mu pogratulować[10].
Al-Ka’im wydawał się nie żywić urazy do Fachr ad-Daula, iż powierzył jemu i jego synowi, Amidowi ad-Daula szeroki zakres obowiązków[8].
Śmierć
edytujGdy Al-Ka’im leżał na łożu śmierci, opiekę nad nim przejął Fachr ad-Daula[8]. Al-Ka’im zmarł 2 kwietnia 1075 roku w wieku 73 lat[3]. Następcą Al-Ka’ima został jego wnuk, Al-Muktadi.
Życie prywatne
edytujPierwszą żoną Al-Ka’ima była Buwaja, która zmarła na w 1049 lub 1050 roku[11]. Jego druga żona, Chdadidża Arslan Chatun, została zaręczona z synem Al-Ka’ima, Muhammadem[12]. Muhammad zmarł jednak w 1056 roku i Chdadidża wzięła ostatecznie ślub z kalifem[13]. Był z nią w związku małżeńskim do jego śmierci w 1075 roku[14].
Muhammad ibn al-Ka’im miał syna Abula Kasima, znanego pod tytułem królewskim jako Al-Muktadi. Jego matką była ormiańska konkubina o imieniu Urdżuwan[15], znana również jako Kurrut al-Ajn[3]. To właśnie syn Muhammada został następcą tronu po Al-Ka’imie.
Al-Ka’im miał również córkę imieniem Sajjida. W sierpniu lub wrześniu 1062 roku wzięła ślub z seldżukidzkim sułtanem Tughrilem Begem[16]. Propozycja małżeństwa kosztowała go sto tysięcy dinarów[17]. Sajjida została sprowadzona do pałacu sułtana na przełomie marca i kwietnia 1063 roku[18]. Gdy Tughril Beg zmarł we wrześniu tego samego roku, Sajjidę odesłano z powrotem do Bagdadu. Zmarła 20 października 1102 roku[18][19].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Sourdel 1978a ↓, s. 457-458.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 201.
- ↑ a b c d Richards 2014 ↓, s. 185-187.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 154.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 72.
- ↑ C. E. Bosworth: The Political and Dynastic History of the Iranian World. W: The Cambridge History of Iran. T. 5. Cambridge University Press, 1968, s. 48. (ang.).
- ↑ C. E. Bosworth. Dailamīs in Central Iran: The Kākūyids of Jibāl and Yazd. „Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies”. 8 (1), s. 73-95, 1970. DOI: 10.2307/4299634. JSTOR: 4299634. [dostęp 2024-12-08]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Hanne 2008 ↓, s. 29-45.
- ↑ a b c d George Makdisi. Autograph Diary of an Eleventh-Century Historian of Baghdād--II. „Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London”. 18 (2), s. 239-260, 1956. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/S0041977X00106834. JSTOR: 609982. [dostęp 2024-12-08]. (arab.).
- ↑ a b George Makdisi. Autograph Diary of an Eleventh-Century Historian of Baghdād--III. „Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London”. 19 (1), s. 13-48, 1957. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/S0041977X00119184. JSTOR: 609630. [dostęp 2024-12-08]. (arab.).
- ↑ Massignon i Mason 2019 ↓, s. 142.
- ↑ Massignon i Mason 2019 ↓, s. 162.
- ↑ Lambton 1988 ↓, s. 264.
- ↑ Lambton 1988 ↓, s. 271.
- ↑ Amira K. Bennison: The Great Caliphs: The Golden Age of the 'Abbasid Empire. Princeton: Yale Univeristy Press, 2009, s. 47. ISBN 0-300-16798-9. (ang.).
- ↑ Lambton 1988 ↓, s. 265.
- ↑ Lambton 1988 ↓, s. 265-266.
- ↑ a b Lambton 1988 ↓, s. 266.
- ↑ Ibn al-Asir, D. S. Richards: The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh. 2006, s. 74. ISBN 978-0-7546-4077-6. (arab. • ang.).
Bibliografia
edytuj- Heribert Busse: Chalif und Grosskönig - Die Buyiden im Irak (945-1055). Würzburg: Ergon Verlag. ISBN 3-89913-005-7. [dostęp 2024-12-08]. (niem.).
- Eric Hanne. The Banu Jahir and Their Role in the Abbasid and Saljuq Administrations. „Al-Masaq”. 20 (1), s. 29-45, 2008. DOI: 10.1080/09503110701823536. (ang.).
- Ann Katharine Swynford Lambton: Continuity and Change in Medieval Persia. Bibliotheca Persica, 1988. ISBN 978-0-88706-133-2. (ang.).
- L. Massignon, H. Mason: The Passion of Al-Hallaj, Mystic and Martyr of Islam. T. 2: The Survival of Al-Hallaj. Princeton Univeristy Press, s. 142-162, seria: Bollingen Series. ISBN 978-0-691-65721-9. (ang.).
- D. S. Richards: The Annals of the Saljuq Turks: Selections from al-Kamil fi'l-Ta'rikh of Ibn al-Athir. Taylor & Francis, 2014, s. 185-187, seria: Routledge Studies in the History of Iran and Turkey. ISBN 978-1-317-83255-3. (ang.).
- Dominique Sourdel: AL-ḲĀ'IM BI-AMR ALLĀH. W: E. van Donzel, E. Lewis, Ch. Pellat: The Encyclopaedia of Islam. T. IV: IRAN-KHA. Lejda: Brill, 1978a, s. 457-458. ISBN 90-04-05745-5. (ang.).