Al-Fatat
Al-Fatat, pełna nazwa جمعية العربية الفتاة, Dżamijjat al-Arabijja al-Fatat - Stowarzyszenie Młodych Arabów[1] - tajna arabska organizacja polityczna działająca w Imperium Osmańskim w latach 1911-1916.
Historia
edytujOkoliczności powstania
edytujW II poł. XIX w. na ziemiach syryjskich pod panowaniem osmańskim miało miejsce odrodzenie kulturalne[2]. Syryjscy twórcy i działacze kulturalni byli wśród czołowych działaczy odrodzenia arabskiego. Jednym z rezultatów tych procesów było ukształtowanie się nowoczesnej arabskiej tożsamości narodowej, niezależnej od wyznania[3]. Syryjscy działacze narodowi byli wrogo nastawieni do panowania tureckiego i do Turków w ogóle[2]; domagali się ustanowienia języka arabskiego drugim urzędowym językiem Imperium oraz autonomii dla jego prowincji, w których dominowali Arabowie[3]. Ruch narodowy Arabów syryjskich zyskał na sile po rewolucji młodotureckiej, po której nowe władze stanowczo odrzuciły arabskie postulaty[4]. W 1909 władze tureckie zabroniły tworzenia organizacji narodowych[3].
Al-Fatat został utworzony w 1911 przez syryjskich działaczy emigracyjnych, w Paryżu. Organizacja domagała się przekształcenia Imperium Osmańskiego w państwo dwunarodowe, turecko-arabskie[4]. Swoją nazwą nawiązywała do ruchu młodotureckiego[1]. Jej twórcy pochodzili z rodzin syryjskich notabli miejskich. Al-Fatat blisko współpracował z inną arabską organizacją Al-Ahd (Porozumienie), założoną przez oficerów armii tureckiej pochodzących głównie z terenów późniejszego Iraku[3]. Do organizacji należała grupa arabskich deputowanych do parlamentu tureckiego. W 1913 Al-Fatat zwołał w Paryżu Kongres Arabski, którego pracami kierował Abd al-Hamid az-Zahrawi, jeden z tychże deputowanych[5]. Domagano się na nim szerszej autonomii dla prowincji arabskim Imperium Osmańskiego, większych nakładów na ich rozwój z budżetu państwowego, gwarancji szerszego niż dotąd dopuszczania Arabów do wysokich stanowisk państwowych, gwarancji dla społeczności niemuzułmańskich, nie padały natomiast hasła niepodległościowe[1].
Działalność w Syrii
edytujPo wybuchu I wojny światowej organizacja przeniosła się do Damaszku[3]. Turcy zorientowali się jednak w prowadzonej przez Arabów działalności spiskowej, w tym w planach nakłonienia do buntu oddziałów zdominowanych przez żołnierzy pochodzenia arabskiego. W represjach trwających od 1915 do 1916 kilkuset arabskich działaczy zostało aresztowanych, deportowanych, poddanych torturom, kilkudziesięciu skazano na śmierć[2]. 6 maja 1916 w Damaszku na rozkaz Dżemala Paszy publicznie straconych zostało 21 byłych deputowanych parlamentu tureckiego, uznanych za winnych zdrady, spisku antypaństwowego i dążenia do oderwania od Imperium Osmańskiego prowincji syryjskich. Zarówno większość represjonowanych działaczy, jak i najbardziej znani spośród straconych w tejże egzekucji (Abd al-Hamid az-Zahrawi, Szukri al-Asali, Abd al-Wahad al-Inklizi, Rafik Sallum, Umar Hamad) należeli do Al-Fatat[5]. Represje pozbawiły ruch arabski kierownictwa. Pozostali na wolności działacze Al-Fatat nawiązali kontakty z Fajsalem, synem szarifa Mekki Husajna, i uznali jego przywództwo w ruchu wyzwoleńczym Arabów[6], którego celem było już nie państwo dwunarodowe, ale niepodległość. W kwietniu 1915 sam Fajsal został zaprzysiężony na członka Al-Fatat. Działacze organizacji wzięli udział w powstaniu arabskim, które wybuchło w 1916[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Jerzy Zdanowski, Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010. ISBN 978-83-04-05039-6, s. 17.
- ↑ a b c J. Żebrowski: Dzieje Syrii od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2011, s. 156-158. ISBN 978-83-61203-75-9.
- ↑ a b c d e McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014, s. 50-51. ISBN 978-0-86356-753-7.
- ↑ a b J. Żebrowski: Dzieje Syrii od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2011, s. 159. ISBN 978-83-61203-75-9.
- ↑ a b Moubayed S. M., Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900-2000, Cune Press, 9781885942418, s. 602.
- ↑ J. Żebrowski: Dzieje Syrii od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2011, s. 161. ISBN 978-83-61203-75-9.
- ↑ McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014, s. 55. ISBN 978-0-86356-753-7.