Al-Dżijja

Al-Dżijja (arab. ‏الجية‎, Al-Ǧiyya; fr. Jiye, również spotykany zapis: Jiyeh) – miasto w Libanie położone u wybrzeży Morza Śródziemnego, 33 kilometry na południe od Bejrutu. Znajduje się tu stanowisko archeologiczne.

Archeologia

Opis stanowiska

Stanowisko w Al-Dżijji zlokalizowane jest nad Morzem Śródziemnym, w pobliżu autostrady łączącej Bejrut i Sajdę (Sydon), zajmuje powierzchnię około 3 ha. Utożsamiane jest z antycznym Porphyreonem. Zidentyfikowano tu dzielnicę mieszkalną z okresu bizantyjskiego, rozległą bazylikę oraz nekropolę położoną kilkaset metrów na północ od odsłoniętej części zabudowy. Osada funkcjonowała również wcześniej, odkryto pozostałości centrum produkcji ceramiki z okresu późnohellenistycznego i wczesnorzymskiego, a pod widocznymi na powierzchni domami także warstwy sięgające epoki brązu i żelaza.

Historia badań

W 1914 roku George Contenau zlokalizował bazylikę oraz kwartał mieszkalny i nekropolę. Pierwsze badania wykopaliskowe na stanowisku przeprowadził w 1975 roku Roger Saidah z libańskiego Departamentu Starożytności (Direction Générale des Antiquités). Odsłonięto wtedy znaczną część zabudowy mieszkalnej z okresu bizantyjskiego. Prace przerwał wybuch wojny domowej w Libanie. Mozaiki pochodzące z tych wykopalisk znajdują się obecnie w muzeum w Bajt ad-Din. Od 2004 roku badania na stanowisku w Al-Dżijji prowadzi polsko-libańska ekspedycja Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. Tomasza Waliszewskiego.

Najnowsze badania archeologiczne

Polsko-libańska ekspedycja archeologiczna CAŚ UW prowadzi badania we współpracy z libańskim Departamentem Starożytności (DGA) oraz Wydziałem Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 2004 roku przeprowadzono badania ratunkowe związane z budową hotelu w miejscu nekropoli. Zadokumentowano groby z okresu rzymskiego i bizantyjskiego, a także dużą ilość hellenistycznych i rzymskich naczyń ceramicznych, zarówno importowanych jak i produkowanych lokalnie. W kolejnych latach prace prowadzone były przede wszystkim na terenie bazyliki oraz dzielnicy mieszkalnej. Sondaże przeprowadzone w bazylice potwierdziły jej użytkowanie w V wieku, mogła jednak powstać wcześniej – w IV wieku. Przebadano znaczną część kwartału mieszkalnego, około stu pomieszczeń datowanych na okres rzymski i bizantyjski. W kilku domach wykonano sondaże, które pozwoliły zidentyfikować warstwy antyczne, a także starsze, z epoki brązu i żelaza. Wydzielono trzy podstawowe fazy funkcjonowania zabudowy mieszkalnej:

1. okres żelaza II (VIII–VII wiek p.n.e.)
2. okres persko-hellenistyczno-rzymski (V wiek p.n.e. – II wiek n.e.)
3. okres późnoantyczny (IV–V wiek n.e.)

Na podstawie analizy zabytków, przede wszystkim monet i ceramiki, można ocenić, że osada została opuszczona w VII wieku.

Na północ od kwartału mieszkalnego, zidentyfikowano centrum produkcji ceramiki oraz pozostałości instalacji do wytwarzania wina. Gospodarka mieszkańców mogła opierać się na handlu produkowanymi lokalnie wyrobami, takimi jak oliwa, wino, naczynia ceramiczne. Uprawiano także rybołówstwo, odkryte zostały akcesoria rybackie – haczyki i obciążniki do sieci.

Linki zewnętrzne

• Polsko-Libańska Misja Archeologiczna w Jiyeh (Porphyreon)

Bibliografia

• Krueger, M., Wicenciak, U., Kowarska, Z., Niedzielski, P., Kozak, L., Krueger, M., Jakubowski, K., Proch, J., Mleczek, M., Waśkiewicz, A. (2018). First results of organic residue analysis on ceramic vessels (Jiyeh and Chhîm, Lebanon) by High Perfomance Liquid Chromatography with Tandem Mass Spectrometry. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 18(1), 209–220.
• Badura, M. et al. (2016). Plant remains from Jiyeh/Porphyreon, Lebanon (Seasons 2009–2014): Preliminary results of archeobotanical analysis and implications for future research. Polish Archaeology in the Mediterranean, 25, 487–510.
• Gwiazda, M. & Waliszewski, T. (2016). Early Byzantine residential architecture in Jiyeh (Porphyron) after excavation seasons in 2012 and 2013. Archeologia, 65, 35–56.
• Tomkowska, A. (2016). Conservation and restoration of a votive mask from Jiyeh in Lebanon. Polish Archaeology in the Mediterranean, 25, 479–486.
• Wicenciak, U. (2016). Porphyreon. Hellenistic and Roman pottery production in the Sidon hinterland (=Polish Archaeology in the Mediterranean Monograph Series 7). Warszawa: PCMA.
• Gwiazda, M. (2015). The marble decoration of the presbytery of the Late Antique basilica in Jiyeh (Porphyreon) – Lebanon. Światowit, 12 (53)/A, 127–142.
• Dzik, M. (2015). Preliminary results of a stratigraphic analysis of late Roman and Early byzantine architecture in the residential quarter of Jiyeh. Polish Archaeology in the Mediterranean, 24/1, 475–490.
• Kowarska, Z., Lenarczyk, S. (2015). Results of a survey conducted in the area of the Jiyeh Marina Resort hotel complex in the 2012 season. Polish Archaeology in the Mediterranean, 24/1, 491–503.
• Waliszewski, T., Antos, M., Jaworski, P., Makowski, P., Romaniuk, M., Solecki, R., Szymczak, A. (2015). Preliminary report on the 2012 and 2013 excavation seasons at Jiyeh (Porphyreon): work in sector D (residential quarter). Polish Archaeology in the Mediterranean, 24/1, 453–474.
• Waliszewski, T. & Wicenciak, U. (2015). Jiyeh (Porphyreon). Nouvelles découvertes sur le territoire de Sidon à l’époque hellénistique. Topoi Supplément, 13, 155–179.
• Gwiazda, M. (2014). Grave monuments from Jiyeh (Porphyreon) and the sepulchral art of Sidon’s chora. Archeologia, 64, 53–66.
• Gwiazda, M. (2014). Economy of Hellenistic, Roman and Early Byzantine settlement in Jiyeh (Porphyreon), Lebanon. Archeologia, 62–63, 31–44.
• Gwiazda, M. (2014). Marble vessels from Jiyeh (Porphyreon). Polish Archaeology in the Mediterranean, 23/1, 527–542.
• Wicenciak, U. (2014). Pottery production in the Late Hellenistic and Early Roman Periods at Jiyeh – ancient Porphyreon (Lebanon). In B. Fischer-Genz, Y. Gerber, & H. Hamel (Eds.), Roman pottery in the Near East: Local production and regional trade. Proceedings of the round table held in Berlin, 19–20 February 2010 (pp. 103–124). Oxford: Archaeopress.
• Szulc-Kajak, A. (2013). Fishing gear from Jiyeh (Porphyreon). Polish Archaeology in the Mediterranean, 22, 334–340.
• Waliszewski, T. and Gwiazda, M. (2013). Preliminary report on the 2010 excavation season at Jiyeh (Porphyreon). Polish Archaeology in the Mediterranean, 22, 321–333.
• Frangié, D. & Wicenciak, U. (2012). Beyrouth et Jiyeh au sein des productions céramiques. Dossiers d’Archéologie, 350, 38–43.
• Bogacki, M. (2012). Ground and aerial photogrammetric documentation in Jiyeh (Porphyreon). Polish Archaeology in the Mediterranean, 21, 454–458.
• Waliszewski, T., Juchniewicz, K. and Gwiazda, M. (2012). Preliminary report on the 2008 and 2009 excavation seasons at Jiyeh (Porphyreon) with appendices: 1. Sunken vessels in late Roman and Byzantine Houses in area D 2. Preliminary remarks on thresholds from private houses in Jiyeh (Porphyreon). Polish Archaeology in the Mediterranean, 21, 423–445.
• Wicenciak, U. (2012). Local Hellenistic ‘Phoenician’-type amphora and Rother pottery vessels from excavations in Jiyeh (Porphyreon) (seasons 2008-2009). Polish Archaeology in the Mediterranean, 21, 446-453.
• Roumié, M., Wicenciak, U., Bakraji, E., & Nsouli, B. (2010). PIXE characterization of Lebanese excavated amphorae from Jiyeh archeological site. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms, 268(1), 87–91.
• Waliszewski, T. (2008). Byzantine basilica Q. In T. Waliszewski et al., Jiyeh (Porphyreon). Hellenistic, Roman and Byzantine settlement on the southern coast of Lebanon. Preliminary report on the 1997 and 2003–2005 seasons. Bulletin d’Archéologie et d’Architecture Libanaise, 10, 27–34.
• Waliszewski, T. (2008). Jiyeh, Nabi Younes, Porphyreon In T. Waliszewski et al., Jiyeh (Porphyreon). Hellenistic, Roman and Byzantine Settlement on the Southern coast of Lebanon. Preliminary report on the 1997 and 2003–2005 seasons. Bulletin d’Archéologie et d’Architecture Libanaise, 10, 7–8.
• Waliszewski, T., Wicenciak, U., El-Tayeb, M., Domżalski, K., Witecka, A., Wagner, M., Żukowski, R. (2008). Jiyeh (Porphyreon). Hellenistic, Roman and Byzantine settlement on the southern coast of Lebanon. Preliminary report on the 1997 and 2003–2005 seasons. Bulletin d’Archéologie et d’Architecture Libanaise, 10, 5–80.
• Waliszewski, T., Wicenciak, U., El-Tayeb, M. & Juchniewicz, K. (2006). Jiyeh: Explorations 2005. Polish Archaeology in the Mediterranean, 17, 421–429.
• Domżalski, K., Wicenciak, U., El-Tayeb, M. & Waliszewski, T. (2005). Late Hellenistic and Early Roman pottery production center at Jiyeh, rescue excavations, 2004. Polish Archaeology in the Mediterranean, 16, 429–439.
• Herbich, T. (2005). Jiyeh: Geophysical survey, 2003. Polish Archaeology in the Mediterranean, 16, 423–428.
• Waliszewski, T. (2005). Jiyeh (Porphyreon): Explorations, 2003–2004. Polish Archaeology in the Mediterranean, 16, 419–422.
• Wicenciak, U., El Tayeb, M., Domżalski, K., & Waliszewski, T. (2004). Preliminary report on a salvage campaign at Jiyeh, 2004: the pottery production area. Światowit, 5 (46) Fas, 129–134.
• Waliszewski, T., Kowalski, S. P. & Witecka, A. (1998). Chhim-Jiyeh Excavations 1997. Polish Archaeology in the Mediterranean, 9, 139–152.
• Waliszewski, T. and Kowalski, S. P. (1997). Chhim-Jiyeh Excavations 1996. Polish Archaeology in the Mediterranean, 8, 147–156.