Akcja „Mosty”

Akcja „Mosty” – akcja dywersyjna zorganizowana i podjęta przez Grupę Wawelberg w nocy z 2 na 3 maja 1921, dająca początek III powstaniu śląskiemu.

Akcja „Mosty”

Mapa obiektów zniszczonych podczas akcji
Konflikt	III powstanie śląskie
Terytorium	Rzesza Niemiecka
Strony konfliktu
Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska Republika Weimarska
Dowództwo operacji	kpt. Tadeusz Puszczyński
Czas operacji	noc 2 / 3 maja 1921

Akcja została przeprowadzona na 90-kilometrowym odcinku zachodniej granicy obszaru plebiscytowego (pomiędzy Prudnikiem a Kluczborkiem) w celu odcięcia Górnego Śląska od Rzeszy poprzez częściowe zniszczenie arterii komunikacyjnych, głównie linii kolejowych.

Geneza

Pomysł odcięcia od zaplecza pojawił się już w polskich planach wojskowych jesienią 1918 roku. W ramach wsparcia kadrowego udzielanego konspiracji powstańczej przez Oddział II Ministerstwa Spraw Wojskowych, w czerwcu 1920 r. na Śląsk skierowany został por. Tadeusz Puszczyński – dawny członek POW z Królestwa Polskiego. W grudniu 1920 roku został powołany Referat Destrukcji Dowództwa Obrony Plebiscytu, w którym opracowano zatwierdzony 6 stycznia 1921 r. plan operacji „Mosty”. W lutym Referat liczył 9 oficerów, 4 podchorążych, 4 sierżantów, 5 plutonowych, 2 kaprali i 22 szeregowych. W kolejnych tygodniach został rozbudowany Referat Destrukcji złożony głównie z ochotników dobrze obznajomionych z minerstwem i pracami inżynieryjnymi – głównie saperzy służący wcześniej w armii niemieckiej i górnicy znający dobrze materiały wybuchowe.

Od marca 1921 zaczęto gromadzić materiały (ekrazyt i melinit) potrzebne do zniszczenia obiektów w domach Polaków w pobliżu punktów przeznaczonych do wysadzenia. Puszczyński pod koniec marca zamieszkał w hotelu „Deutsches Haus” w Strzelcach Opolskich posługując się fikcyjną tożsamością jako Konrad Wawelberg. Do hotelu przybywali łącznicy oddziałów komandosów, które zostały rozlokowane w zakonspirowanych placówkach od Praszki i Kluczborka, po Opawę, Prudnik i Rybnik. 1 maja Puszczyński otrzymał rozkaz wykonania akcji „Mosty”.

Działania

Akcja dywersyjna rozpoczęła się na specjalny rozkaz wodza naczelnego powstania podpułkownika kawalerii Wojska Polskiego Macieja Mielżyńskego o północy, zakończona została po kilku godzinach. Akcja została przeprowadzona w warunkach pełnego zaskoczenia Niemców, przy stosunkowo niewielkich stratach dla strony polskiej – do niewoli trafiło 3 oficerów, 3 podchorążych i 18 podoficerów i szeregowych.

W akcji brało udział 22 oficerów, 6 podoficerów i 57 szeregowych powstańców, skupionych w kilku oddziałach.

W rezultacie działań odcięto niemieckie ośrodki dyspozycyjne, jakimi wówczas były Wrocław i Nysa, a także będący punktem koncentracji niemieckich bojówek Prudnik, od obszaru operacyjnego powstania.

Wykaz obiektów zniszczonych podczas akcji „Mosty”

Most na Odrze w Szczepanowicach, wysadzony w ramach akcji „Mosty” przy udziale Wiktora Wiechaczka.

• na linii kolejowej Opole–Jelcz–Wrocław:
  • most kolejowy na rzece Budkowiczance pomiędzy Karłowicami a Popielowem – dowódca akcji kpr. Bohdan de Nisau
• na linii kolejowej Opole–Brzeg–Wrocław:
  • tory kolejowe koło stacji Dąbrowa – ppor. Franciszek Strzelczyk-Łukasiński
  • most kolejowy na Odrze w Opolu-Szczepanowicach – kpt. Tadeusz Puszczyński
• na linii kolejowej Nysa–Prudnik–Kędzierzyn:
  • most kolejowy na rzece Osobłodze w Dzierżysławicach pod Głogówkiem – pchor. Stanisław Gliński
• na linii kolejowej Nysa–Prudnik–Racławice Śląskie–Głubczyce:
  • tory kolejowe w Racławicach Śląskich – pchor. Janusz Meissner
  • most kolejowy na rzece Osobłodze w Racławicach Śląskich – pchor. Józef Sibera
• na linii kolejowej Prudnik–Gogolin:
  • most kolejowy na Odrze w Krapkowicach – ppor. Nowaczek
  • most kolejowy na rzece Białej w Dobrej pod Krapkowicami – por. Włodzimierz Dąbrowski
• na linii kolejowej Kluczbork–Namysłów–Wrocław:
  • most na rzece Baryczka pod Smardami – pchor. Stanisław Czapski
  • tory kolejowe

Bibliografia

• Encyklopedia powstań śląskich (zespół redakcyjny: Franciszek Hawranek, Aleksander Kwiatek, Wiesław Lesiuk, Michał Lis, Bolesław Reiner), Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, Opole 1982, s. 14.
• Słownik Powstań Śląskich – 1921 Ryszard Kaczmarek, Maciej Fic, Wydawnictwo Naukowe FNCE. Katowice 2021, s. 17-24.