Administracja państwowa

Administracja państwowa – funkcja państwa polegająca na praktycznym i bezpośrednim wykonywaniu jego zadań, odróżniana od funkcji ustawodawczej i od wymiaru sprawiedliwości; także zespół organów państwa pełniących tę funkcję.

Określenie to stosowano w Polsce od zmian ustrojów z 1950 i 1952 do 1990 na oznaczenie zespołu zadań administracji państwowej, jak też wykonujących je organów: naczelnych i centralnych (ministrowie, kierownicy urzędów centralnych) oraz terenowych (terenowe organy od 1972 i 1975 – wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy miast, gmin i dzielnic). Wraz z wprowadzeniem samorządu terytorialnego w 1990, administrację państwową zaczęto również nazywać administracją rządową.

Cechy administracji państwowej

Administracja działa w imieniu państwa i na rachunek państwa.
Administracja ma zawsze charakter polityczny.
Administracja działa na podstawie prawa i w granicach dla niej wyznaczonych.
Administracja winna działać w interesie publicznym.
Administracja działa w ramach przyznanej prawem kompetencji.
Administracja ma charakter bezosobowy.
Administracja ma charakter władczy.
Administracja działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania.
Administracja jest zespołem osób działających w administracji, którzy pracują zawodowo i stanowią fachowy personel.
Administracja musi działać w sposób ciągły i stabilny.

Organy administracji państwowej

Organy administracji państwowej ze względu na terytorialny zasięg działania można podzielić na:

organy naczelne,
organy centralne,
organy terenowe.

Organy naczelne administracji państwowej

Organy naczelne mają następujące cechy:

są powoływane przez Prezydenta (bezpośrednio lub po wyborze przez Sejm),
są organami zwierzchnimi wobec innych organów,
ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną i polityczną.

Naczelne organy administracji stanowią:

1. Prezydent:

reprezentuje państwo na zewnątrz,
pełni funkcję naczelnego organu administracji państwowej,
na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
może wprowadzać stan wojenny i stan wyjątkowy,
ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,
nadaje ordery, odznaczenia i tytuły honorowe,
może zwoływać i przewodniczyć Radzie Ministrów,
wydaje decyzje w zakresie nadawania i zwalniania z obywatelstwa,
stosuje prawo łaski,
powołuje Prezesa Rady Ministrów, Radę Ministrów.

2. Rada Ministrów:

jest organem wykonawczym,
w skład Rady wchodzą: Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów,
najważniejszym zadaniem Rady Ministrów jest prowadzenie na bieżąco polityki państwa i rządzenie państwem,
prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną ,
zapewnia wykonanie ustaw,
wydaje rozporządzenia,
koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
chroni interesy Skarbu Państwa,
uchwala projekt budżetu państwa,
zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,
zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe.

3. Prezes Rady Ministrów:

reprezentuje Radę Ministrów,
kieruje pracami Rady Ministrów,
wydaje rozporządzenia,
zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,
koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,
sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,
jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

4. Ministrowie.

Do najważniejszych funkcji ministra należy:

kierowanie określonymi działami administracji lub wypełnianie zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów,
wydawania rozporządzeń i zarządzeń,
wydawanie decyzji administracyjnych,
kierowanie resortem,
inicjowanie i opracowywanie polityki rządu w zakresie swojego działania,
kierowanie, nadzorowanie i kontrolowanie podległych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych,
współdziałanie z innymi ministrami w zakresie opracowywania i realizowania polityki rządu,
współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami zawodowymi, stowarzyszeniami społecznymi,
pełnienie funkcji szczególnych wynikających ze specjalnego statusu ministra w określonej sprawie.

Organy centralne administracji państwowej

Organy centralne administracji (inaczej urzędy centralne) działają na podstawie właściwych ustaw czy statutów nadawanych przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia i regulaminów organizacyjnych nadawanych przez kierownika urzędu w drodze zarządzenia.

Za najbardziej typowe urzędy centralne uważa się:

inspekcje, prowadzące kontrolę przestrzegania ustanowionych standardów w określonej dziedzinie działalności,
urzędy regulacyjne, wydające licencje na prowadzenie różnego typu działalności i sprawdzające poprawność wykonywania warunków tych licencji,
urzędy standaryzacyjne i certyfikacyjne,
urzędy nadzorcze nad pewnymi sferami działalności,
urzędy wykonujące specjalne zadania publiczne,
urzędy świadczące usługi publiczne.

Funkcje urzędów centralnych:

współtworzenie polityki rządowej,
wydawanie aktów prawnych,
rozstrzyganie konkretnych spraw w drodze aktów administracyjnych,
sprawowanie kontroli i nadzoru.

Organy terenowe administracji państwowej

Terenową administrację na terenie województwa sprawują:

wojewoda,
działający pod nadzorem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu:
- wojewody, z ustawowego upoważnienia,
- własnym, jeżeli ustawy tak stanowią,
organy administracji niezespolonej,
organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia,
działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach,
organy innych samorządów, jeżeli wykonanie zadań administracji następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

Na szczeblu wojewódzkim administracją kieruje wojewoda, który:

jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,
jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,
jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach.

Zobacz też

Bibliografia

Wajgner M., Prawo i postępowanie administracyjne, Wydawnictwo REA, Warszawa 2003. str. 33-42
Zieliński E., Administracja rządowa w Polsce, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2001, str. 14, 19-21
Hausner J., Administracja publiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2003, 2005, str. 189-195
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)