Wikipedia

Adam Gruca

lekarz polski, ortopeda

Adam Gruca (ur. 3 grudnia 1893 w Majdanie Sieniawskim, zm. 3 czerwca 1983 w Warszawie) – polski lekarz ortopeda, profesor nauk medycznych.

Adam Gruca
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 grudnia 1893
Majdan Sieniawski

Data i miejsce śmierci

3 czerwca 1983
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

ortopeda

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Odznaka pamiątkowa „Orlęta”
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Urodził się w chłopskiej rodzinie. Edukację rozpoczął w 1902 w 4-letniej Szkole Powszechnej w Majdanie Sieniawskim[1]. Następnie uczęszczał do gimnazjum w Jarosławiu (finansowo wspomagany przez stypendium z Ordynacji Książąt Czartoryskich)[2], należał jednocześnie w latach 1909–1913 do Polskich Drużyn Strzeleckich i organizacji skautowskiej w Jarosławiu. Od 1910 był także członkiem Organizacji Młodzieży Narodowej, a latach 1911–1913 kierownikiem „Zarzewia” w Jarosławiu[1]. Po ukończeniu w 1913 gimnazjum i zdaniu matury podjął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego. Od 1 lipca 1914 do 31 października 1918 służył jako lekarz w armii austriackiej[3]. Walczył na froncie rosyjskim, rumuńskim, włoskim. Od 6 listopada 1918 ochotnik w Wojsku Polskim, w stopniu podporucznika został przydzielony do 6. pułku ułanów, a następnie do Szpitala Wojskowego we Lwowie oraz do 34. pułku piechoty[3]. Był uczestnikiem obrony Lwowa w 1918, wojny polsko-bolszewickiej 1920 oraz kampanii litewskiej. Po demobilizacji w 1921 (a także z przerwami wcześniej – od 1917) kontynuował we Lwowie studia medyczne, uzyskując 24 czerwca 1922 dyplom doktora wszech nauk lekarskich. W latach 1921–1928 był asystentem w Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Lwowskiego u prof. Hilarego Schramma[2], a po habilitacji (na podstawie rozprawy „O skostnieniach pozaszkieletowych”)[3] w 1928 docentem Katedry i Kliniki Chirurgicznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie rozpoczął wykłady z chirurgii ogólnej i urazowej[2]. W 1931 odbył praktykę ortopedyczną w Bolonii i w Nowym Jorku, zaś od 1938 był profesorem tytularnym UJK. W latach 1931–1939 pracował jako ordynator Oddziału Chirurgicznego Szpitala Ubezpieczalni Społecznej we Lwowie.

 
Prof. Adam Gruca (przed 1939)

W kampanii wrześniowej brał udział w obronie Lwowa – był naczelnym chirurgiem szpitala wojskowego mieszczącego się w gmachu głównym Politechniki Lwowskiej. W okresie pierwszej okupacji sowieckiej (1939–1941) był kierownikiem Kliniki Chirurgii Ogólnej Lwowskiego Instytutu Medycznego, pełniąc jednocześnie funkcję szefa sanitarnego w Komendzie Obszaru ZWZ (w tym czasie operował m.in. nogę płk. Zygmunta Cšadka[4]). W czasie okupacji niemieckiej (od lipca 1941) pracował jako wykładowca medycznych kursów zawodowych we Lwowie. Zagrożony aresztowaniem przez Niemców i śmiercią ze strony UPA we wrześniu 1943 opuścił Lwów i ukrywał się w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Po wojnie, w roku 1947 został profesorem nadzwyczajnym UW i otrzymał stanowisko kierownika III Katedry i Kliniki Chirurgicznej Szpitala Dzieciątka Jezus. W latach 1950–1960 był również krajowym specjalistą ortopedii i traumatologii oraz konsultantem naukowym w filii Kliniki w Konstancinie. Prowadził wykłady dla studentów z chirurgii leczenia gruźlicy kości i stawów, ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Sprawował też funkcję kierownika oddziału rehabilitacji w Ciechocinku. W 1955 został profesorem zwyczajnym[2]. Przeprowadzał zabiegi operacyjne między innymi w sanatorium dziecięcym Górka w Busku-Zdroju[5].

Jego uczniem był prof. Witold Ramotowski[6]. Był kierownikiem specjalizacji w ortopedii 60 lekarzy, promotorem 20 prac doktorskich, habilitował 12 doktorów medycyny, a mianowicie: Mariana Garlickiego, Zygmunta Ambrosa, Józefa Kowalskiego, Gabriela Wejsfloga, Stefana Łukasika, Romualdę Serafin, Stefana Malawskiego, Józefa Rancewicza, Mariana Weissa, Tomasza Żuka, Tadeusza Witwickiego i Donata Tylmana, dziesięciu z nich uzyskało później tytuł profesora[3].

Był członkiem PAU, członkiem rzeczywistym PAN (od 1966)[7], członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego[8]. W 1974 został wybrany członkiem honorowym Międzynarodowego Towarzystwa Chirurgii Ortopedycznej i Traumatologii[9].

Opublikował ok. 170 prac naukowych, był twórcą i najwybitniejszym przedstawicielem warszawskiej szkoły ortopedycznej i traumatologicznej. Obok polskich ortopedów: Ireneusza Wierzejewskiego, Franciszka Raszei i Wiktora Degi z Poznania oraz Donata Tylmana i Adolfa Wojciechowskiego z Warszawy należał do czołówki najlepszych lekarzy w swojej specjalności[10][11][12].

 
Grób Adama Grucy na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 32-2-29)[13].

Życie prywatne

edytuj

Był żonaty z Heleną Wojciechowską, z którą miał jedną córkę, Bożennę (1924–1988)[13].

Był świetnym rzeźbiarzem i rysownikiem[14].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Wyróżnienia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj
  • Ulice w Jarosławiu i Słupsku nazwano imieniem prof. Adama Grucy.
  • Prof. Adam Gruca jest patronem Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Otwocku[20].
  • W grudniu 2023, z okazji 130. rocznicy urodzin prof. Adama Grucy, w Klinice Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu UCK WUM w szpitalu przy ul. Lindleya 4, którą Profesor kierował w latach 1947–1964, odsłonięto tablicę pamiątkową[21].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b prof. Adam Gruca (1893–1983) [online], Gmina Adamówka [dostęp 2024-05-17] (pol.).
  2. ↑ a b c d e Ewa Skrzypek: Poczet doktorów honoris causa. Warszawa: Warszawski Uniwersytet Medyczny, 2016, s. 69–74. ISBN 978-83-7637-383-6. [dostęp 2024-05-17].
  3. ↑ a b c d Prof dr med Stefan Malawski, Życiorys prof. dra hab. med. Adama Grucy (1893–1983) • Postępy Nauk Medycznych 2/2010 • Czytelnia Medyczna BORGIS, „Postępy Nauk Medycznych”, 0 [dostęp 2024-05-17] (pol.).
  4. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000, s. 15. ISBN 83-909787-0-9.
  5. ↑ Zwolski 1971 ↓, s. 57.
  6. ↑ Zmarł prof. dr hab. n. med. Witold Ramotowski. cskmswia.pl, 6 czerwca 2019. [dostęp 2019-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-12)].
  7. ↑ GRUCA, Adam [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-02] (pol.).
  8. ↑ Członkowie Honorowi PTOiTr [online], www.ptoitr.pl [dostęp 2024-05-17].
  9. ↑ O lwowianach, Lwowie i Małopolsce Wschodniej. Wyróżnienie lwowskiego chirurga ortopedy. „Biuletyn”. Nr 27, s. 65, grudzień 1974. Koło Lwowian w Londynie. 
  10. ↑ Marek Krawczyk: Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby. liversymposium.files.wordpress.com, 2008. [dostęp 2013-09-28]. (pol.).
  11. ↑ Damian Kusz i wsp: 100 lat Ortopedii Polskiej (Dni Ortopedyczne, Poznań). [w:] XVIII Polsko-Niemieckie Sympozjum Chirurgów Urazowych i Ortopedów, Poznań [on-line]. 100-latortopedii.pl/, 20–22 czerwca 2013. [dostęp 2016-01-04].}
  12. ↑ Damian Kusz, Wojciech Marczyński, Andrzej Nowakowski: Historia Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. [w:] Strona internetowa PTOiTr [on-line]. ptoitr.pl. [dostęp 2016-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-31)]. (pol.).
  13. ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: ADAM GRUCA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-05].
  14. ↑ Wspomnienia Jerzego Grucy o pozazawodowych pasjach prof. Adama Grucy. [dostęp 2009-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-13)].
  15. ↑ a b c d e f Poczet Doktorów Honoris Causa Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu 1950–2018. Wrocław: 2018, s. 97.
  16. ↑ Nauka Polska. Warszawa: PAN, 1977, s. 38.
  17. ↑ M.P. z 1954 r. nr 121, poz. 1729 „za zasługi naukowe i dydaktyczne w dziedzinie chirurgii”.
  18. ↑ Życiorys prof. dra hab. med. Adama Grucy (1893-1983). www.czytelniamedyczna.pl. [dostęp 2018-12-12].
  19. ↑ M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387 - Uchwała Rady Państwa z dnia 13 stycznia 1955 r. nr 0/114 - na wniosek Ministra Zdrowia.
  20. ↑ Profesor Adam Gruca [online], Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. Adama Grucy CMKP w Otwocku [dostęp 2024-05-17] (pol.).
  21. ↑ Odsłonięcie tablicy z okazji 130. rocznicy urodzin Profesora Adama Grucy | Warszawski Uniwersytet Medyczny [online], www.wum.edu.pl, 11 grudnia 2023 [dostęp 2024-05-17] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Czesław Zwolski: Ponidzie. Wyd. 1. Warszawa: Sport i Turystyka, 1971.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Adam_Gruca&oldid=73935421”