Wikipedia

5 Pułk Piechoty Liniowej

Ten artykuł dotyczy 5 Pułku Piechoty Liniowej Królestwa Kongresowego. Zobacz też: 5 Pułk Piechoty.

5 Pułk Piechoty Liniowej – polski oddział piechoty okresu Królestwa Kongresowego.

5 Pułk Piechoty Liniowej
Historia
Państwo

 Królestwo Polskie

Sformowanie

1815

Rozformowanie

1831

Dowódcy
Pierwszy

Piotr Krasiński

Działania zbrojne
powstanie listopadowe
Organizacja
Dyslokacja

Radom

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

1 Dywizja Piechoty – I 1831
6 Dywizja Piechoty – V 1831

żołnierze 5., 6. i 7. Pułku Piechoty w czasie powstania listopadowego
Gen. Girolamo Ramorino, dowódca II Korpusu, w którego to składzie walczył 5ppl
Tradycje pułku w II RP kontynuował 5 Pułk Piechoty Legionów w Wilnie

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Sformowany w 1815[1]. Zgodnie z rozkazem gen. Dąbrowskiego, na miejsce zbiórki dawnych żołnierzy 5 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego, wyznaczony został Lublin. Nowo powstały 5 pułk piechoty liniowej wszedł w skład I Brygady 1 Dywizji Armii Królestwa Kongresowego[2].

Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi[a]. Stan kompanii wynosił 4–6 oficerów, 14–16 podoficerów i 184 szeregowych. Stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54–55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664–1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71–82 podoficerów i szeregowych niefrontowych[b]. W sumie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi, czyli grenadierską i woltyżerską, pozostałe centralnymi zwane fizylierskimi, czyli strzeleckimi[4]. W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię woltyżerską[3].

Pułk wchodził w struktury 1 Dywizji Piechoty[5]. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. W pułku utworzono 3 i 4 batalion piechoty[6]. Pułk wszedł w skład zreorganizowanej 1 Dywizji Piechoty[7]. 26 kwietnia 1831 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk pozostał 1 Brygadzie 1 Dywizji Piechoty[8].

W sierpniu 1831 skreślono ze stanu armii internowaną w Prusach 2 Dywizje Piechoty dowodzoną przez gen. Giełguda. Powstała nowa 6 Dywizja Piechoty. Pułk wszedł w jej skład[8]. W tym też miesiącu wszedł w skład II Korpusu gen. Girolamo Ramorino. Po nieudanych walkach przekroczył granicę Galicji i został przez Austriaków internowany[6].

Dyslokacja pułku

edytuj

Miejsca dyslokacji pododdziałów pułku w 1830[9]:

  • sztab – Radom
  • 1 batalion – Radom
  • 2 batalion – Radom
  • dwie kompanie wyborcze – Warszawa[c]
  • zakład pułku – Lublin i Radom[6]

Walki pułku

edytuj

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego. W momencie wybuchu powstania obie kompanie wyborcze walczyły z piechotą rosyjską pod Arsenałem[6]. W lutym 1831 roku, pułk walczył pod Stoczkiem. W czasie bitwy pod Wawrem pułk zaskoczył i rozbił cztery rosyjskie bataliony straży przedniej Korpusu gen. Rosena[6].

Pod Grochowem, współdziałając z 4 pułkiem piechoty, powstrzymywał jazdę rosyjską zbliżającą się do Olszynki od strony Kawęczyna. Pod Iganiami, w walce na bagnety zdobył Iganie i opanował most na rzece Muchawce, odcinając w ten sposób drogę odwrotu Rosjan[6].

Czwarty batalion pułku wziął udział w wyprawie gen. Józefa Dwernickiego na Wołyń, walczył pod Boremlem, a następnie przekroczył wraz z resztą oddziałów polskich granicą austriacką i złożył broń 1 maja w Klebanówce. Pozostałe bataliony pułku uczestniczyły w bitwach pod Firlejem, Lubartowem i Starym Zamościem[6].

W sierpniu pułk wyruszył w składzie II Korpusu gen. Hieronima Ramorino na Lubelszczyznę. Po starciach pod Szymanowem i Rogożnicą naciskany przez Rosjan Korpus, a w nim 5 ppl przekroczył granicę Galicji i został internowany[6].

Bitwy i potyczki[1]:

  • Warszawa (29 listopada 1830)
  • Stoczek (14 lutego 1831)
  • Wawer (19 lutego)
  • Grochów (20 lutego)
  • Białołęka (25 lutego)
  • Wawer (31 marca)
  • Iganie (10 kwietnia)
  • Boremel (18 kwietnia)
  • Firlej (9 maja)
  • Lubartów (10 maja)
  • Stary Zamość (12 maja)
  • Szymanów (15 sierpnia)
  • Rogoźnica (29 sierpnia).

W 1831, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 29 złotych i 58 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari nie licząc przedstawionych przez gen. Girolamo Ramorino, lecz nie ogłoszonych[1].

Uzbrojenie i umundurowanie

edytuj
 
Żołnierze 5 Pułku Piechoty Liniowej na litografii Józefa Lexa (1826)

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe. Pierwotnie było to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety i tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i sukiennych, białych spodni. Naramienniki niebieskie, numer dywizji (1) żółty[10]. Używano czapek czwórgraniastych. Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki. Czapki czwórgraniaste zastąpiono kaszkietami z czarnymi daszkami i białymi sznurami. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem, numer pułku oraz ozdobny pompon.

Żołnierze pułku

edytuj

Pułkiem dowodzili[1][11]:

Oficerowie:

Wielu żołnierzy radomskiego 5 Pułku Piechoty Liniowej zostało odznaczonych Orderem "Virtuti Militari". Byli to:

  • żołnierz Jacenty Balcer (Srebrny, 5 września 1831)
  • żołnierz Kazimierz Batorski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
  • podoficer Jan Bauer (Srebrny, 20 czerwca 1831)
  • żołnierz Wojciech Bednarski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Jakub Bienkowski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • podoficer Józef Chruścielewski (Srebrny, 5 września 1831)
  • żołnierz Paweł Chudzikowski (Srebrny, 20 czerwca 1831)
  • żołnierz Jan Czerwiec (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Tomasz Dera (Srebrny, 9 marca 1831)
  • podoficer Michał Dobrzycki (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
  • podoficer Antoni Dudek (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Mikołaj Dyjak (Srebrny, 9 marca 1831)
  • mjr Melchior Gosiewski (Złoty, 9 marca 1831)
  • kpt. Antoni Grabowski (Złoty, 9 marca 1831)
  • kpt. Antoni Grabowski (Złoty, 25 maja 1831)
  • ppor. Antoni Gresser (Złoty, 23 czerwca 1831)
  • kpt. Feliks Grudziński (Złoty, 9 marca 1831)
  • por. Franciszek Iwiński (Złoty, 15 kwietnia 1831)
  • podoficer Tomasz Iwiński (Srebrny, 9 marca 1831)
  • podoficer Marceli Jaworski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • sierżant starszy Jan Jędrzejewski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • sztabs lekarz Jan Kojsiewicz (Złoty, 11 sierpnia 1831)
  • ppor. Kasper Kołaczyński (Złoty, 9 marca 1831)
  • żołnierz Piotr Konisiewicz (Srebrny, 9 marca 1831)
  • kpt. Alojzy Konopacki (Złoty, 9 marca 1831)
  • żołnierz Kazimierz Kostrzanowski (Srebrny, 20 czerwca 1831)
  • podoficer Dominik Kościnkiewicz (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Andrzej Kowalski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Kazimierz Lagust (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
  • żołnierz Wawrzyniec Latosieński (Srebrny, 9 marca 1831)
  • wicepodoficer Franciszek Leszek (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Jakub Łuczak (Srebrny, 9 marca 1831)
  • kpt. Teodor Magarzewski (Złoty, 5 września 1831)
  • żołnierz Mateusz Majewski (Srebrny, 5 września 1831)
  • żołnierz Alojzy Makowski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • podoficer Tomasz Mamiński (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Andrzej Markowski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Dominik Markowski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
  • żołnierz Walenty Meszek (Srebrny, 9 marca 1831)
  • por. Jan Nieszkowski (Złoty, 9 marca 1831)
  • kpt. Wilhelm Nieszkowski (Złoty, 20 czerwca 1831)
  • podoficer Franciszek Nowak (Srebrny, 5 września 1831)
  • żołnierz Józef Nowak (Srebrny, 9 marca 1831)
  • podoficer Tomasz Nowakowski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • podoficer Mikołaj Odacki (Srebrny, 9 marca 1831)
  • kpt. Ignacy Orłowski (Złoty, 20 lipca 1831)
  • ppor. Mikołaj Pietruszyński (Złoty, 4 października 1831)
  • mjr Tomasz Plantowski (Złoty, 19 sierpnia 1831)
  • żołnierz Andrzej Radzimiński (Srebrny, 9 marca 1831)
  • ppor. Józef Rożniecki (Złoty, 9 marca 1831)
  • żołnierz Fryderyk Schuman (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
  • żołnierz Walenty Sera (Srebrny, 9 marca 1831)
  • ppor. Ludwik Skrodzki (Złoty, 15 kwietnia 1831)
  • mjr Antoni Smiechowski (Złoty, 9 czerwca 1831)
  • sierżant starszy Józef Smoliński (Srebrny, 9 marca 1831)
  • kpt. Ignacy Solarski (Złoty, 9 marca 1831)
  • kpt. Stanisław Starzyński (Złoty, 9 marca 1831)
  • wicepodoficer Antoni Strojkowski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Antoni Styczyński (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Wojciech Szadkowski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
  • podoficer Antoni Tchórzewski (Srebrny, 24 czerwca 1831)
  • żołnierz Franciszek Tkaczyk (Srebrny, 9 marca 1831)
  • ppor. Onufry Twardzicki (Złoty, 15 kwietnia 1831)
  • ppor. Michał Unierzyński (Złoty, 9 marca 1831)
  • podoficer Jan Walczyński (Srebrny, 9 marca 1831)
  • podoficer Michał Wątroba (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Michał Weytowicz (Srebrny, 9 marca 1831)
  • mjr Walenty Widacki (Złoty, 9 czerwca 1831)
  • kpt. Józef Wiewiórowski (Złoty, 15 kwietnia 1831)
  • żołnierz Filip Wiśniewski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Piotr Wiśniewski (Srebrny, 9 marca 1831)
  • ppor. Jan Witkowski (Złoty, 14 marca 1831)
  • ppor. Józef Witkowski (Złoty, 14 marca 1831)
  • żołnierz Antoni Wojda (Srebrny, 5 września 1831)
  • kapelan Kazimierz Wysocki (Złoty, 6 kwietnia 1831)
  • żołnierz Wincenty Zając (Srebrny, 9 marca 1831)
  • żołnierz Kazimierz Zajączkowski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
  • mjr Józef Zbyszewski (Złoty, 5 września 1831)
  • żołnierz Jakub Zieliński (Srebrny, 5 lipca 1831)
  • dobosz Wojciech Zienkiewicz (Srebrny, 9 marca 1831)

Chorągiew

edytuj

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą[12].

Pola między ramionami krzyża – białe z niebieskim, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi[12].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Kompanie rezerwowe liczyły po około 100 żołnierzy i znajdowały się w zakładzie pułkowym[3].
  2. ↑ Byli to głównie rzemieślnicy i kanceliści[3].
  3. ↑ W kompaniach wyborczych grenadierskiej i woltyżerskiej służyli najlepsi żołnierze batalionu.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Gembarzewski 1925 ↓, s. 69.
  2. ↑ Faszcza 1994 ↓, s. 6.
  3. ↑ a b c Wimmer 1978 ↓, s. 459.
  4. ↑ Korzon, Gembarzewski i Rogowa 1923 ↓, s. 376-377.
  5. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 460.
  6. ↑ a b c d e f g h Faszcza 1994 ↓, s. 7.
  7. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 489.
  8. ↑ a b Wimmer 1978 ↓, s. 491.
  9. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 459-460.
  10. ↑ Gembarzewski 2003 ↓, s. 93.
  11. ↑ Faszcza 1994 ↓, s. 8.
  12. ↑ a b Gembarzewski 2003 ↓, s. 95.

Bibliografia

edytuj
  • Dariusz Faszcza: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 5 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1994. ISBN 83-85621-43-1.
  • Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie – Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
  • Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
  • Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
  • Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=5_Pułk_Piechoty_Liniowej&oldid=74412749”