38 Batalion Celny
38 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
płk Jan Werstakowski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 w miejsce batalionów etapowych i wartowniczych utworzone zostały bataliony celne. 38 batalion celny powstał od podstaw (nowo formowany) w granicach DOG Lwów. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[2]. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych[3]. Zadanie sformowania batalionu otrzymała 12. i 5 Dywizja Piechoty. 12 DP wyznaczyła ze swojego składu 300 szeregowych, a 5 DP po 150 z 38. i 39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich[4]. Batalion formowano w Tarnopolu[4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nienadających się do dalszej służby wojskowej[5].
29 października 1921 wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie w którym granicę państwową na terenie województwa tarnopolskiego podzielił na cztery odcinki. IV odcinek – granica powiatu skałackiego i zbarskiego obsadził 38 batalion celny z Bogdanówki[6].
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[7]. 38 batalion celny znalazł się w strukturze 5 Brygady Celnej[8].
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[9]. 38 batalion celny przemianowany został na 38 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
edytujOdcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[10]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[11].
W kwietniu 1922 bataliony celne będące na terenie DOG Lwów otrzymały zadanie chronić w rejonie swojej odpowiedzialności wiadukty, mosty kolejowe i dworce. Zadanie taki otrzymał także 38 batalion celny w Kamionce[12].
- Sąsiednie bataliony
- 23 batalion celny ⇔ 25 batalion celny – XII 1921[13]
Kadra batalionu
edytuj- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| płk | Jan Werstakowski[1] | VII – X 1922[14] | emeryt[15] |
Struktura organizacyjna
edytuj| Ordre de Bataille 38 batalionu celnego w Bogdanówce w październiku 1922[14] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompania | 1. Podwołoczyska | 2. Rożyska | 3. Toki | 4. Kałaharówka |
| dowódcy | kpt. Piotr Błyskał | por. Władysław Kaduro | kpt. Zygmunt Składzień | por. Adolf Pasterczyk |
Przypisy
edytuj- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 15.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ a b Materiały organizacyjne 39 bc ↓, s. 1-3.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Materiały dyslokacyjne 39 bc ↓, s. 1,2.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ Ochrona granicy 10 bc ↓, s. 7.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ a b OdeB batalionów celnych ↓, s. 38bc.
- ↑ Rozkazy organizacyjne KG SG 1922–1923 ↓, s. 22.
Bibliografia
edytuj- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
- Materiały dotyczące ochrony granicy na odcinku 10 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji, wykazy placówek, rozkład pododdziałów, korespondencja 39 batalionu celnego, 1921 – 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące straw organizacyjnych 39 bc, 1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy organizacyjne Komendy Głównej Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.