2 Pułk Strzelców Granicznych

2 Pułk Strzelców Granicznych – oddział Strzelców Granicznych.

2 Pułk Strzelców Granicznych

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1920
Rozformowanie	1921
Tradycje
Rodowód	2 pułk SG 2 pułk WSG
Organizacja
Dyslokacja	Częstochowa
Formacja	Strzelcy Graniczni
Podległość	Dowództwo Strzelców Granicznych

Formowanie i zmiany organizacyjne

W grudniu 1918 został sformowany 1 dywizjon Straży Granicznej. Dywizjon został zorganizowany na podstawie „Tymczasowego Dekretu w Sprawie Utworzenia Straży Granicznej”. Zgodnie z tym aktem prawnym dywizjon był oddziałem wojskowym odkomenderowanym „do pełnienia specjalnych obowiązków przy Ministerstwie Aprowizacji”. W lutym 1919 dywizjon został rozwinięty w 2 pułk Straży Granicznej, a w kwietniu przemianowany na 2 pułk Wojskowej Straży Graniczne i podporządkowany Inspektoratowi Wojskowej Straży Granicznej. W czerwcu 1919 I dywizjon został wydzielony z pułku, jako 3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej.

3 marca 1920 oddział został przemianowany na 2 Pułk Strzelców Granicznych i podporządkowany Dowództwu Strzelców Granicznych. Dowództwo pułku stacjonowało w Częstochowie, na terenie Okręgu Generalnego „Kielce”. Szwadron szkolny pułku stacjonował kolejno w Częstochowie, we Włoszczowie (od połowy kwietnia 1919), w Końskich (od czerwca 1919) i na powrót w Częstochowie.

Służba graniczna

27 marca 1920 pułk ochraniał granicę OGen. „Kielce” i „Kraków” z Górnym Śląskiem od granicy OGen. „Poznań” do Dziedzic. Jego dowództwo stacjonowało wtedy w Częstochowie. 7 kwietnia 1920, w związku z ochroną granicy zewnętrznej przez oddziały DOG Poznań, zdecydowano przesunąć 1 szwadron 2 p StG z rubieży Cieszęcin–Chróścin w kierunku południowym. Stanowisko dowodzenia szwadronu wyznaczono w Dzietrzkowicach.

Na początku sierpniu 1920, na przestrzeni około 70 kilometrów, na odcinku od Dziedzic do Jeziora, II dywizjon został zluzowany przez 3 kompanię 3/V batalionu wartowniczego. Zastępca dowódcy pułku czuł się w obowiązku złożyć meldunek do Dowództwa Strzelców Granicznych o niskim morale tejże kompanii, a szczególnie podoficerów i żołnierzy narodowości żydowskiej, którzy nieją nadziei na właściwe pełnienie służby granicznej.

---

Na przełomie 1920 i 1921 przystąpiło do reorganizacji służby granicznej na wschodzie. Rozpoczęto od południowo-wschodniego odcinka granicy, od Sianek, wzdłuż dawnej granicy galicyjsko–węgierskiej. 2 pułk strzelców granicznych w listopadzie 1920 zastąpiony został przez trzy bataliony wartownicze (2/VI, 3/II, 3/VI). Po zluzowaniu przez bataliony wartownicze przeniesiono go do Żółkwi celem rozformowania.

Wydarzenia

• W lipcu 1920 wykryto w Częstochowie szajkę trudniącą się przemycaniem poborowych do Niemiec. 1 sierpnia w nocy zorganizowano zasadzkę na odcinku aleksandryjskim. Ujęto dziesięciu poborowych wraz z przemytnikami. Zdarzenie to opisał Kurier Częstochowski.
• W nocy z 15 na 16 lipca patrol niemiecki napadł na dwóch strzelców granicznych stojących na posterunku w Leśnikach. Rozbroił ich i uprowadził za kordon. Jeden z zaskoczonych strzelców zdążył oddać strzały alarmowe. Interwencja polskiego dowódcy szwadronu na niemieckim posterunku granicznym nie przyniosła rezultatu. Niemcy uznali, ze strzelcy nielegalnie przekroczyli pas graniczny i dlatego zostaną odwiezieni w głąb Niemiec. Dowódca szwadronu plutonem pieszym okrążył posterunek niemiecki i siłą odebrał jeńców i ich broń.
• 22 sierpnia 1920 zatrzymano przemycany transport do Niemiec około 60 sztuk bydła.

Działania bojowe pułku

W lipcu 1920 2 pułk Strzelców Granicznych wydzielił jeden szwadron. Szwadron walczył w okolicach Dubna. Tu zginął dwukrotnie ranny dowódca szwadronu rotmistrz Piotr Powszedni. W drugiej połowie sierpnia pułk został zluzowany przez bataliony wartownicze i skoncentrował się w Częstochowie. Skąd po uzupełnieniu do 8 pełnych szwadronów, dwoma transportami wysłany został na front do Lwowa. Tu pułk otrzymał rozkaz przejścia na Podkarpacie i pościgu za ukraińskim oddziałem Pietruszewicza. W Kołomyi pułk rozdzielił się: I dywizjon pod dowództwem mjr. Piotra Popławskiego maszerował w kierunku Śniatyna – Horodenki, a II dywizjon pod dowództwem ppłk. Sosnowskiego odszedł w kierunku Kosów, Żabie, Uścieryki, Kuty.

Oddziały Pietruszewicza przeszły słabo strzeżoną granicę od Czechosłowacji. Pułk obsadził część granicy rumuńskiej i czechosłowackiej luzując słabe kompanie wartownicze. Pozostawał przy tym przez dłuższy czas w ostrym pogotowiu. Walczył z grupami ukraińskich nacjonalistów, które starały się ukryć i pozostać w Polsce. Pułk stał na granicy rumuńskiej i czechosłowackiej do grudnia 1920, następnie został podzielony i użyty do walki z księgosuszem w miejscowościach Buczacz, Podhajce, Kozowa, Sokal, gdzie pułk pozostawał do marca 1921, do chwili rozformowania.

Kadra pułku

Dowódcy pułku:

• płk Władysław Poderni (od 1 III 1919)

Dowódcy dywizjonów i szwadronów:

• ppłk Konrad Sieciński – dowódca I dywizjonu od 19 lutego 1919
• rtm. Jan Kulwieć – dowódca II dywizjonu od 1 stycznia 1919
• mjr Piotr Popławski – dowódca I dywizjonu
• ppłk Mikołaj Sosnowski – dowódca II dywizjonu
• mjr Włodzimierz Zeigert – dowódca szwadronu sztabowego

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Zmiany organizacyjne w formacji Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Dyslokacja oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.15/86.)