1 Pułk Artylerii (LP)
1 Pułk Artylerii (1 pa) – oddział artylerii lekkiej Legionów Polskich.
 Działa górskie 7 cm M.75 wspierające II Brygadę Legionów Polskich | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1914 |
| Rozformowanie |
1918 |
| Tradycje | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Działania zbrojne | |
| I wojna światowa | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujKpt. Ottokar Brzoza-Brzezina, wykonując polecenie Józefa Piłsudskiego, już 27 sierpnia 1914 zorganizował oddział artylerii pod nazwą „Kadra Artylerii Legionów Polskich”. Liczył on w owym czasie 121 ludzi. 1 września 1914 został przeniesiony do Krakowa, do koszar austriackich w Przegorzałach. Początkowo uzbrojenie podstawowe oddziału stanowiło 20 przestarzałych armat górskich 7 cm M.75 kal. 66 mm. W wyniku nieformalnych działań kpt. Brzozy udało się zdobyć pozostałe wyposażenie dla oddziału. 30 września 1914 rozkazem Komendy Legionów utworzono 1 pułk artylerii[1].
W skład jego wchodziły:
- I dywizjon – por. Mieczysław Jełowicki[2]
- 1 bateria – ppor. Karol Nowak
- 2 bateria – ppor. Konrad Kostecki[3]
- 3 bateria – ppor. Kasper Wojnar
- II dywizjon – kpt. Ottokar Brzoza-Brzezina[4]
- 4 bateria – por. Władysław Jaxa-Rożen
- 5 bateria – por. Marceli Śniadowski
Pułk wchodził do walki bezpośrednio po sformowaniu poszczególnych pododdziałów. Wspierał walkę piechoty działając dywizjonami a nawet pojedynczymi bateriami.
Pierwsze strzały do nieprzyjaciela oddała 2 bateria 26 października 1914 roku o godz. 9:40 pod Nadwórną i Mołotkowem podczas walk pod Rafajłową.
Baterie kilkakrotnie przechodziły reorganizacje. Po wyczerpaniu nieprodukowanej już amunicji i rozkalibrowaniu większości armat działa zostały wymienione na typowe:
- 1 bateria – 9 cm armaty polowe wzór 1875/1889.
- 2 bateria – 3.7 cm działka górskie, które później przekazała piechocie otrzymując 8 cm armaty polowe wzór 1905
- 3 bateria – 8 cm armaty polowe wzór 1905.
W sierpniu 1915 pułk sformował baterię konną, której dowództwo objął por. Edmund Knoll-Kownacki. Bateria ta uczestniczyła m.in. w walkach pod Raśną.
W listopadzie 1915 1 pułk artylerii Legionów po raz pierwszy został zebrany w jednym miejscu i połączony w zwarty oddział. Do lata 1916 stał na pozycjach nad Styrem.
Wiosną 1916 przystąpiono do reorganizacji pułku. Rozformowane zostały 3, 5 bateria oraz bateria konna. Z ich składu utworzono trzecie plutony w pozostałych bateriach i sformowano nową 3 baterię. W kwietniu zaczęto organizować dywizjon haubic M.1899 kalibru 10 cm. Do chwili rozpoczęcia walk zdołano utworzyć 1 baterię.
Po przejściu linii frontu pod Rarańczą w nocy z 15 na 16 lutego 1918 części Polskiego Korpusu Posiłkowego, pułk został rozbrojony przez wojska austriackie, a żołnierze internowani.
Do zakończenia wojny dotrwała jedynie siedmiodziałowa bateria mieszana w ramach Polskiej Siły Zbrojnej złożona z zaprzysiężonych Królewiaków.
Żołnierze baterii, po odzyskaniu niepodległości, weszli w skład 2 pułku artylerii polowej.
Struktura organizacyjna wiosną 1916
edytuj
- dowódca pułku – mjr Ottokar Brzoza-Brzezina
- dowódca grupy artylerii – kpt. Władysław Jaxa-Rożen
Oddział sztabowy
I Dywizjon Polowy
- dowódca dywizjonu – kpt. Marceli Śniadowski
- 1 bateria – por. Jan Maciej Bold
- 2 bateria – por. Włodzimierz Łapicki
II Dywizjon Polowy
- dowódca dywizjonu – kpt. Edmund Knoll-Kownacki
- 3 bateria – por. Aleksander Hertel
- 4 bateria – por. Antoni Durski-Trzaska
Dywizjon Haubic
- dowódca dywizjonu – kpt. Przemysław Barthel de Weydenthal
- 1 bateria haubic – por. Kazimierz Schally
- 2 bateria haubic – por. Marian Bolesławicz
4 x kolumny amunicyjne
kolumna prowiantowa
warsztaty pułkowe
Żołnierze pułku
edytuj- Komendanci pułku
- kpt./mjr Ottokar Brzoza-Brzezina (od 18 VIII 1914)
- mjr Marceli Śniadowski (od 7 II 1917)
- Kawalerowie Virtuti Militari
Żołnierze byłego 1 Pułku Artylerii Legionów Polskich odznaczeni 17 maja 1922 Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[5][6]
- kpt. Adolf Abram nr 7500
- mjr Józef Beck nr 3451
- ppłk Marian Bolesławicz nr 7501
- ś.p. ppor. Stanisław Borzęcki nr 7691
- płk Ottokar Brzoza-Brzezina nr 7502
- kpt. Andrzej Czerwiński nr 7504
- kpt. Stefan Czerwiński nr 7503
- ppłk Antoni Durski-Trzaska nr 7505
- mjr Jerzy Englisch nr 7506
- mjr Władysław Filipkowski nr 7507
- mjr Wojciech Fyda nr 7508
- por. Władysław Gąsior * nr 7510
- ś.p. kan. LP Stefan Gzowski * nr 7690
- ppłk Roman Gliniecki nr 5939
- mjr Michał Gnoiński nr 7509
- por. Józef Antoni Heriadin nr 7511
- mjr Feliks Kamiński nr 5940
- kpt. Jan Kijowski nr 5941
- mjr Władysław Kiliński nr 7512
- kpt. Józef Kleiber nr 7513
- mjr Zygmunt Klingier nr 5932
- ogn. Franciszek Konior nr 7514
- wachm. szt. Henryk Kostrzyca nr 7515
- kpr. Jan Kowalik nr 7516
- kpr. Stefan Kowalik nr 7517
- kpr. Feliks Kubusiewicz nr 7518
- mjr Stanisław Künstler nr 7519
- kpr. Tadeusz Kułakowski nr 7520
- mjr lek. dr Ryszard Kunicki nr 7521
- kpr. Kazimierz Kuś nr 7522
- śp. ppor. Włodzimierz Łapicki nr 7523
- kpt. Kazimierz Machczyński nr 7525
- por. Jan Maciejski[7] nr 7524
- mjr Mieczysław Maciejowski nr 7527
- mjr Stanisław Mańkowski nr 7526
- kpt. Eugeniusz Mięsowicz nr 7528[8]
- śp. bomb. Łucjan Nowicki nr 7688
- ppłk Karol Nowak nr 5938
- mjr Stanisław Piotrowski nr 7529
- mjr Zdzisław Zych-Płodowski nr 7530
- por. Józef Pyrek nr 7531
- bp. ogn. dr Stanisław Reich nr 7686
- kpr. Stanisław Ratajski nr 7532
- płk Władysław Jaxa-Rożen nr 7533
- por. Rafał Sadowski nr 7534
- kpt. Teofil Schab nr 7535
- por. Antoni Śpiewak nr 7537
- kpt. Marian Sroczyński nr 7538
- kpt. lek. Władysław Szpil nr 7539
- kpt. Julian Tomaszewski nr 7540
- ppor. rez. Aleksander Wernik nr 7541
- por. Walenty Wesołowski nr 5943
- bomb. Jan Wiatr nr 7542
- ppłk Aleksander Wieleżyński nr 7545
- mjr Andrzej Wilk nr 7544
- kpt. Stanisław Witkowski nr 7543
- mjr Kasper Wojnar nr 7546
- śp. kan. Józef Bolesław Ziemiański nr 7687
- kpt. Jerzy Zapolski nr 5944
- Oficerowie
- ppor. Jan Goliński
- Legioniści
Upamiętnienie
edytuj6 sierpnia 1939, podczas uroczystości 25. rocznicy zbrojnego Czynu Legionów, w Przegorzałach została odsłonięta tablica pamiątkowa[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Baumfeld 1917 ↓, s. 10.
- ↑ Awansowany z dniem 11 listopada 1914 r. do stopnia kapitana.
- ↑ Awansowany z dniem 11 listopada 1914 r. do stopnia porucznika.
- ↑ Pełnił jednocześnie obowiązki dowódcy pułku.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 30 grudnia 1922 roku, s. 945-946.
- ↑ Lewicki 1929 ↓, s. 55-56.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 68 z 19 lipca 1924, s. 396, sprostowano nazwisko z „Maciej” na „Maciejski”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 66 z 13 lipca 1924, s. 386.
- ↑ W 25-tą rocznicę zbrojnego Czynu Legionów. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 177 z 8 sierpnia 1939.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Gustaw Baumfeld: Artyleryi Legionów Pułk Pierwszy. Kraków: Nakładem Księgarni K. Wojnara (Wł. M. Skulska), 1917.
- Wacław Chocianowicz: Dzieje 1 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów Józefa Piłsudskiego. Londyn 1967.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914–1939. Londyn: Koło Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Włodzimierz Kozłowski, Artyleria polskich formacji wojskowych podczas I wojny światowej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1993, ISBN 83-7016-697-0, OCLC 830052646.
- Roman Lewicki: Zarys historji wojennej 1-go pułku artylerii polowej Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Roman Łoś, Artyleria polska 1914-1939, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991, ISBN 83-11-07772-X, OCLC 830057069.
- Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Lekkiej. Pruszków 1995.