16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana

16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Króla Kazimierza Jagiellończyka (16 DZ) – związek taktyczny Wojsk Zmechanizowanych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

16 Dywizja Zmechanizowana

oznaka rozpoznawcza na mundur wyjściowy (2021)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1990
Nazwa wyróżniająca	Pomorska
Patron	Kazimierz IV Jagiellończyk
Tradycje
Święto	14 września
Rodowód	16 Kaszubska Dywizja Pancerna
Dowódcy
Pierwszy	płk Wojciech Kubiak
Obecny	gen. dyw. Wojciech Ziółkowski
Organizacja
Numer	JW 2234
Dyslokacja	Elbląg (do 2017) Białobrzegi (do 2019) Olsztyn
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Wojska zmechanizowane
Podległość	Warszawski OW (1990–1999) Pomorski OW (1999–2001) 1 Korpus Zmechanizowany (2001–2004) Dowództwo Wojsk Lądowych (2004–2013) Dowództwo Generalne RSZ (od 2014)
Strona internetowa

Oznaka rozpoznawcza na mundur polowy (wzór 2021)

Proporczyk na beret (wzór 2021)

Rodowód

W lipcu 1945 sformowano 16 Dywizję Piechoty, dyslokując dowództwo w Gdańsku-Wrzeszczu. Od 1945 dywizja przechodziła różne etapy reorganizacji, zmiany nazw i dyslokacji. W 1947 nadano jej wyróżniającą nazwę "Kaszubska".

W 1949 16 Kaszubska Dywizja Piechoty została przeformowana na 16 Kaszubską Dywizję Pancerną i przeniesiona do Elbląga, Braniewa, Malborka i Tczewa. W 1952 przeformowano ją z kolei na 16 Kaszubską Dywizję Zmechanizowaną, a w 1955 – ponownie na 16 Kaszubską Dywizję Pancerną.

W 1990 roku 16 DPanc został przeformowana w 16 Kaszubską Dywizję Zmechanizowaną. Od stycznia 1992 weszła w podporządkowanie Warszawskiego Okręgu Wojskowego. 12 września 1991 roku Decyzją Ministra ON dywizja została pozbawiona nazwy wyróżniającej "Kaszubska".

W 2017 dowództwo dywizji z Elbląga dyslokowano do Białobrzegów pod Warszawą. We wrześniu 2019 Minister ON Mariusz Błaszczak poinformował, że do końca roku Dowództwo 16 DZ zostanie z Białobrzegów przemieszczone do Olsztyna.

Historia dywizji

Struktura organizacyjna w 1991 roku

• Dowództwo 16 Kaszubskiej Dywizji Zmechanizowanej w Elblągu
• 55 pułk zmechanizowany – Braniewo
• 64 Pomorski pułk zmechanizowany – Braniewo
• 100 pułk zmechanizowany – Elbląg
• 16 Morąski Pułk Artylerii Przeciwpancernej im. gen. Krzysztofa Arciszewskiego – Morąg
• 18 Pomorski batalion rozpoznawczy – Elbląg

Z dniem 14 listopada 1992 dywizja otrzymała nazwę wyróżniającą "Pomorska" i imię Króla Kazimierza Jagiellończyka oraz przyjęła dziedzictwo tradycji:

• 4 Dywizji Strzelców Wielkopolskich (1919)
• Pomorskiej Dywizji Strzelców (1919–1920)
• 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty (1920–1939)
• 16 Pomorskiej Brygady Piechoty (1944–1947)

Jednocześnie dzień 14 września został ustanowiony Świętem Dywizji.

Jednostka została częściowo skadrowana. W latach 90 XX w. rozformowano część związków pancernych zastępując je m.in. jednostkami zmechanizowanymi. Na podstawie Decyzji Ministra Obrony Narodowej z dnia 1 stycznia 1999 dywizja ponownie weszła w skład Pomorskiego Okręgu Wojskowego.

Rok 2000 – to dalsze zmiany w strukturach organizacyjnych dywizji. Na podstawie rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych z 15 czerwca 2000 zostały rozformowane: 14 Brygada Zmechanizowana i 18 Batalion Rozpoznawczy w Elblągu, natomiast w jej skład weszły: 20 Brygada Zmechanizowana w Bartoszycach, 3 Batalion Rozpoznawczy w Giżycku. W 2001 w strukturach dywizji powstała 16 Kompania Chemiczna, a jesienią tego roku dywizja weszła w podporządkowanie 1 Korpusu Zmechanizowanego. Po rozformowaniu korpusu dywizję podporządkowano Dowództwu Wojsk Lądowych.

Struktura organizacyjna w latach 2001–2011

• Dowództwo 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Króla Kazimierza Jagiellończyka w Elblągu
• 9 Brygada Kawalerii Pancernej (Braniewo)
• 15 Brygada Zmechanizowana (Giżycko)
• 16 Brygada Zmechanizowana (Morąg) – rozformowana w 2008
• 20 Brygada Zmechanizowana (Bartoszyce)
• 16 Pomorski pułk artylerii (Braniewo) – rozformowany w 2011
• 13 Elbląski pułk przeciwlotniczy (Elbląg) – rozformowany w 2011
• 14 Suwalski pułk przeciwpancerny (Suwałki) przekazany pod w podległość DG od 2019
• 3 Mazurski batalion rozpoznawczy (Giżycko) – rozformowany w 2010
• 16 batalion dowodzenia (Elbląg)
• 16 Tczewski batalion saperów (Tczew)
• 16 Żuławski Batalion Remontowy (Elbląg) przemianowany na 16 pułk logistyczny od 2019
• 16 batalion zaopatrzenia (Elbląg)
• 16 batalion medyczny (Elbląg) – rozformowany w 2009
• 16 kompania chemiczna (Elbląg) – rozformowana w 2010

22 marca 2011 roku w Orzyszu pełniący obowiązki dowódcy 1 DZ, gen. bryg Grzegorz Duda przekazał, a dowódca 16 DZ, gen. bryg. Janusz Bronowicz przyjął w podporządkowanie 15 Mazurski Batalion Saperów. Następnie gen. bryg. Janusz Bronowicz przekazał, a dowódca 15 BZ, gen. bryg. Piotr Błazeusz przyjął w podporządkowanie 15 bsap.

27 kwietnia 2011 roku w Tczewie dowódca 16 DZ, gen. bryg. Janusz Bronowicz przekazał, a dowódca 21 BSP, gen. bryg. Stanisław Olszański przyjął w podporządkowanie 16 bsap.

28 czerwca 2011 roku w Wesołej pełniący obowiązki dowódcy 1 DZ, gen. bryg Grzegorz Duda przekazał, a zastępca dowódcy 16 DZ, gen. bryg. Krzysztof Makowski przyjął w podporządkowanie 1 BPanc.

28 czerwca 2011 roku w Elblągu dowódca 16 DZ, gen. bryg. Janusz Bronowicz przekazał, a komendant 2 Regionalnej Bazy Logistycznej, płk Marek Kalwasiński przyjął w podporządkowanie 16 brem i 16 bzaop.

Z dniem 31 grudnia 2011 roku rozformowano 16 Pomorski Pułk Artylerii oraz 13 Elbląski Pułk Przeciwlotniczy.

Struktura organizacyjna od 1 stycznia 2012 roku

• Dowództwo 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Króla Kazimierza Jagiellończyka w Elblągu;
• 1 Warszawska Brygada Pancerna im. Tadeusza Kościuszki w Wesołej, Chełmie, Zamościu i Siedlcach;
• 9 Brygada Kawalerii Pancernej im. Króla Stefana Batorego w Braniewie;
• 15 Giżycka Brygada Zmechanizowana im. Zawiszy Czarnego w Giżycku i Orzyszu;
• 20 Bartoszycka Brygada Zmechanizowana im. Hetmana Polnego Litewskiego Wincentego Gosiewskiego w Bartoszycach i Morągu;
• 16 Batalion Dowodzenia Ziemi Elbląskiej w Elblągu;

W październiku 2013 roku zostały przyjęte w podporządkowanie pułki rodzajów wojsk:

• 11 Mazurski pułk artylerii w Węgorzewie;
• 15 Gołdapski pułk przeciwlotniczy w Gołdapi.

Od 1 stycznia 2014, w związku z rozformowaniem Dowództwa Wojsk Lądowych, dywizja przeszła w podporządkowanie Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.

W 2017 roku Ministerstwo Obrony Narodowej podjęło decyzję o zmianie dyslokacji dowództwa 16 Dywizji do Białobrzegów, miało to związek z utworzeniem w Elblągu dowództwa Wielonarodowej Dywizji Północny Wschód. Decyzja jednak została z czasem zmieniona i z końcem 2019 Dowództwo 16 Pomorskiej DZ mieści się przy ulicy Jagiellońskiej 53 w Olsztynie.

Struktura organizacyjna w latach 2021–2023:

Siedziba Dowództwa 16 PDZ

• Dowództwo 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Króla Kazimierza Jagiellończyka w Olsztynie;
• 9 Brygada Kawalerii Pancernej im. Króla Stefana Batorego w Braniewie;
• 15 Giżycka Brygada Zmechanizowana im. Zawiszy Czarnego w Giżycku i Orzyszu;
• 20 Bartoszycka Brygada Zmechanizowana im. Hetmana Polnego Litewskiego Wincentego Gosiewskiego w Bartoszycach i Morągu;
• 9 Batalion Dowodzenia w Olsztynie;
• 1 Mazurska Brygada Artylerii w Węgorzewie (do 12.12.2022 – 11 Mazurski Pułk Artylerii);
• 15 Gołdapski pułk przeciwlotniczy w Gołdap;
• 16 Pułk Saperów w Orzyszu;
• 14 Pułk Przeciwpancerny w Suwałkach;
• 16 Żuławski pułk logistyczny.

Docelowo planowana jest "czwarta" brygada zmechanizowana.

Uzbrojenie

• pojazdy – 266M2, Jelcz 442.32, Skorpion-3,
• kołowe transportery opancerzone – BRDM-2, MT-LB, transporter Kroton, KTO Rosomak, MRAP Cougar,
• bojowe wozy piechoty – BWP-1,
• czołgi – PT-91, K-2,
• artyleria samobieżna – Dana, 2S1 Goździk, AHS Krab, moździerze samobieżne Rak, armatohaubice K-9,
• przeciwlotnicze zestawy rakietowe – ZU-23-2, OSA-AK, Hibneryt, SPZR Poprad,
• wyrzutnie rakietowe – WR-40 Langusta, BM-21 Grad, M142 HIMARS
• wozy zabezpieczenia technicznego – WZT-2, WZT-3,
• sprzęt inżynieryjny – amfibia PTS, MS-20 Daglezja, MID,
• wozy zabezpieczenia sanitarnego – sanitarka Honker, ambulans Iveco,
• system Mała Narew.

i inny

• 
  MRAP Coguar
• 
  WR-40 Langusta
• 
  M 142 HIMARS
• AHS Krab
• 
  moździerz samob. Rak

Dowódcy dywizji

• płk dypl. Wojciech Kubiak (1988–1992)
• płk dypl. Ryszard Buchta (1992–1994)
• gen. bryg. Piotr Makarewicz (1994–1997)
• gen. bryg. Krzysztof Skarbowski (1997–1998)
• gen. bryg. Waldemar Skrzypczak (1998–2001)
• gen. bryg. Lech Stefaniak (2001–2002)
• gen. dyw. Krzysztof Skarbowski (2002–2005)
• gen. dyw. dr Ryszard Sorokosz (2005–2007)
• gen. dyw. Wiesław Michnowicz (2007–2009)
• gen. dyw. Bogusław Samol (2009–2011)
• gen. dyw. Janusz Bronowicz (2011–2013)
• gen. dyw. Leszek Surawski (2013–2016)
• gen. bryg. Marek Sokołowski cz.p.o. (05.03.2016–02.05.2016)
• gen. bryg./gen. dyw. Marek Sokołowski (03.05.2016–19.07.2019)
• gen. bryg./gen. dyw. Krzysztof Radomski (19.07.2019–11.07.2022)
• gen. bryg./gen. dyw. Wojciech Ziółkowski (od 11.07.2022)

Odznaka pamiątkowa 16 DZ

Dolną część odznaki to tarcza amazonek wypełniona emaliowanym herbem Elbląga i opasana czarnym otokiem z napisem: POMORSKA DYWIZJA ZMECHANIZOWANA. Górną krawędź herbu wieńczy złoty fragment stylizowanej baszty obronnej zamku w Malborku. Na baszcie wygrawerowano trzy historyczne dla jednostki daty: 1919 1945 1992. Po obu stronach baszty umiejscowiono złote liczby 16. Na baszcie, w cieniu srebrnego skrzydła husarskiego, czerwony Gryf Pomorski trzymający złoty miecz.

Odznaka o wymiarach 50x33 mm, zaprojektował Ryszard Buchta i Kazimierz Kowalik. Wykonana została w pracowni grawerskiej Zygmunta Olszewskiego w Warszawie. Pierwsze odznaki wręczono 6 stycznia 1993.

Bibliografia

• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6. Brak numerów stron w książce
• Kazimierz Czernikowski, 16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Króla Kazimierza Jagiellończyka, Drukarnia W&P Edward Waszkiewicz, Elżbieta Panter s. c., Malbork 2001, ISBN 83-86590-02-5.
• Zdzisław Sawicki: Mundur i odznaki Wojska Polskiego : czas przemian. Warszawa: "Bellona", 1997. Brak numerów stron w książce