16 Litewska Dywizja Strzelecka

16 Dywizja Strzelecka
16-oji šaulių divizija
	Historia
Państwo	ZSRR
Sformowanie	18 grudnia 1941
Rozformowanie	1946
Nazwa wyróżniająca	Kłajpedzka
	Tradycje
Nadanie sztandaru	1 maja 1942
	Dowódcy
Pierwszy	Feliksas Baltušis-Žemaitis
Ostatni	Vladas Motieka
	Działania zbrojne
	II wojna światowa bitwa na łuku kurskim; operacja Bagration; operacja nadbałtycka;
	Organizacja
Dyslokacja	Litewska SRR
Rodzaj sił zbrojnych	Armia Czerwona
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	1943: 48 Armia; 1944: 1 Front Nadbałtycki
Skład	trzy pułki piechoty,; pułk artylerii
	Odznaczenia

16 Litewska Dywizja Strzelecka (lit. 16-oji Lietuviškoji šaulių divizija) – związek taktyczny (dywizja) Armii Czerwonej podczas II wojny światowej.

Szlak bojowy

18 grudnia 1941 najwyższe wojskowe władze ZSRR podjęły decyzję dotyczącą utworzenia w ramach Armii Czerwonej dywizji strzeleckiej złożonej częściowo z Litwinów. W rzeczywistości w jej składzie znalazła się nieduża liczba żołnierzy pochodzenia etnicznie litewskiego. Główną część stanowiło ok. 5 tys. Żydów pochodzących z obszaru Litwy. Resztę tworzyli przedstawiciele różnych narodowości zamieszkujących ZSRR^[1] Nazwa jednostki miała więc charakter bardziej propagandowy^{[według kogo?]} niż wynikający ze składu narodowościowego. Na jej czele stał gen. mjr Feliksas Baltušis-Žemaitis, zaś jego zastępcą i szefem sztabu był gen. mjr Vladas Karvelis. 1 maja 1942 miała miejsce uroczysta przysięga żołnierzy w języku litewskim.

15 sierpnia tego roku 16 DS została wysłana koleją na zaplecze frontu do rejonu na wschód od Tuły. W grudniu przydzielono ją do 3 Armii działającej w rejonie Briańska. W lutym 1943 jednostka rozpoczęła walkę z Niemcami w rejonie Aleksiejewki, ponosząc duże straty. W rezultacie wycofano ją na tyły i przeprowadzono reorganizację. Dowództwo objął gen. mjr V. Karvelis, zaś jego zastępcą i szefem sztabu został płk Adolfas Urbšas. W okresie maj-czerwiec stan liczebny 16 DS został odbudowany. W lipcu wzięła ona udział w składzie 48 Armii w wyjątkowo ciężkich walkach związanych z niemiecką operacją Cytadela w rejonie miejscowości Orzeł – Kursk. 23 lipca wraz z innymi jednostkami Armii Czerwonej przeszła do kontrofensywy, przełamując niemieckie linie obronne. W sierpniu została wycofana do centralnej Rosji na odpoczynek.

Od 6 października uczestniczyła w walkach w rejonie Połocka. Od 22 czerwca 1944 w ramach potężnej operacji Bagration wyzwalała obszary Białorusi. 13 lipca przekroczyła granicę białorusko-litewską w rejonie Szawli, gdzie poniosła ciężkie straty. W sierpniu wydzieliła kadrę oficerską dla nowo formowanej na obszarze Litwy 50 Litewskiej Dywizji Strzeleckiej. Od 5 października działała w północno-zachodniej części Litwy w składzie 2 Armii Gwardyjskiej. W połowie października walczyła z powodzeniem w rejonie Kłajpedy z niemiecką Dywizją Grenadierów Pancernych „Großdeutschland”, co było jednym z jej najbardziej chwalebnych dokonań bojowych. 31 października została odznaczona sztandarem Czerwonej Gwiazdy, zaś 10 jej żołnierzy, w tym 4 Żydów, otrzymało tytuł Bohatera Związku Radzieckiego. Następnie 16 DS przemaszerowała w kierunku północnym do Kurlandii, gdzie walczyła z okrążonymi wojskami niemieckimi. W styczniu 1945 została na pewien czas wycofana z powrotem na Litwę, aby zlikwidować resztki wojsk niemieckich (m.in. znowu zdobyła Kłajpedę, która została odzyskana przez Niemców). Odtąd uzyskała przydomek Dywizja „Kłajpedzka”. W lutym powróciła do Kurlandii, działając tam do końca wojny. 8 maja przyjęła na swoim odcinku kapitulację wojsk niemieckich.

Broń

W momencie sformowania 16 DS była uzbrojona w 7 tys. karabinów ręcznych, 150 karabinów automatycznych, ponad 900 pistoletów maszynowych, 220 lekkich karabinów maszynowych, ponad 100 ciężkich karabinów maszynowych, 9 przeciwlotniczych karabinów maszynowych, ponad 220 rusznic przeciwpancernych, 74 działa i 188 moździerzy.

Organizacja i skład

Składała się z trzech pułków strzeleckich, liczących ok. 2-2,5 tys. żołnierzy. Pułki dzieliły się na trzy bataliony strzeleckie (600-800 ludzi). Batalion składał się z trzech kompanii strzeleckich, kompanii karabinów maszynowych i kompanii moździerzy. Pułk artylerii, liczący ok. 900 żołnierzy, dzielił się na trzy bataliony, każdy w składzie dwóch baterii dział polowych i baterii haubic. Specjalną rolę w dywizji odgrywała sekcja polityczna, która wydzielała żołnierzy do tzw. kompanii specjalnej. W jej ramach organizowane były kursy polityczno-ideologiczne, przygotowujące kadry Litewskiej SRR. Ich zadaniem miało być też zwalczanie antykomunistycznych nacjonalistów.

W skład 16 DS wchodziły:

167. pułk strzelecki
156. pułk strzelecki
249. pułk strzelecki
224. pułk artylerii
18. kompania rozpoznawcza
93. batalion saperów
367. kompania samochodowa
351. kompania samochodowa
148. bateria artylerii przeciwlotniczej
73. batalion łączności
80. batalion medyczny
23. kompania obrony chemicznej
62. piekarnia polowa
965. dywizjonowy szpital weterynaryjny
1668. (1985.) stacja poczty polowej
1209. kasa terenowa Banku Państwowego^[2]

Przypisy

↑ А. Петренко. Они Освобождали Родную Прибалтику. „Красная Звезда”. 6 V, 2005. [dostęp 2024-08-15]. (ros.).
↑ Перечень № 5 Стрелковых, горнострелковых, мотострелковых и моторизованных дивизий, входивших в состав действующей армии в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 гг. / А. П. Покровский. — М.: Министерство обороны, 1956. — 218 с.

[1] А. Петренко. Они Освобождали Родную Прибалтику. „Красная Звезда”. 6 V, 2005. [dostęp 2024-08-15]. (ros.).

[2] Перечень № 5 Стрелковых, горнострелковых, мотострелковых и моторизованных дивизий, входивших в состав действующей армии в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 гг. / А. П. Покровский. — М.: Министерство обороны, 1956. — 218 с.

[1]

[2]