12 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)
12 Pułk Piechoty – oddział piechoty Armii Księstwa Warszawskiego.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
płk Stanisław Poniński |
| Ostatni |
płk Maciej Wierzbiński |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
3 Dywizja |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujSformowany w 1806 roku w Kościanie w Poznańskiem. Po zakończeniu działań bojowych, zgodnie z rozkazem z 10 sierpnia 1807, 12 pułk piechoty płk. Ponińskiego stanął garnizonem w Rawiczu[2]. Pod koniec 1809 roku pułk liczył 2614 żołnierzy[3]. Według etatu z 1810 roku, pułk składał się ze 27 osobowego sztabu i trzech batalionów piechoty po 6 kompanii. Sztaby batalionów liczyć miały 4 osoby, a kompanie 136 żołnierzy. W sumie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy. Faktycznie stan osobowy oddziału był nieco mniejszy[4].
Zgodnie z zarządzeniem Napoleona z 17 maja 1811 roku, na terenie Księstwa Warszawskiego utworzono trzy dywizje. Pułk wszedł w skład 3 Dywizji[4].
W czasie przygotowań do inwazji na Rosję 1812 roku pułk włączony został w strukturę 18 Dywizji Ludwika Kamienieckiego z V Korpusu Wielkiej Armii ks. Józefa Poniatowskiego[5].
Po przegranej kampanii rosyjskiej 1812 roku, powtórnie odtworzono pułk w składzie dwóch batalionów po 700 żołnierzy. Wszedł w skład 26 Dywizji dowodzonej przez Ludwika Kamienieckiego. Komendę nad pułkiem przejął płk Maciej Wierzbiński[6].
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Krakowie[7]. Pułk nie został jednak odtworzony, bowiem etat armii Królestwa Polskiego przewidywał tylko 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty sformowano dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nakładał obowiązek ich organizowania na władze wojewódzkie. W województwie sandomierskim tworzony był 2 Pułk Województwa Sandomierskiego przemianowany później na 12 pułk piechoty liniowej[8].
Żołnierze pułku
edytujPułkiem dowodzili[9]:
- płk Stanisław Poniński,
- płk Ignacy Zieliński (1 kwietnia 1807),
- płk Jan Weyssenhoff (29 lipca 1808),
- płk Maciej Wierzbiński (25 maja 1812).
Walki pułku
edytujPułk brał udział w walkach w okresie pierwszej wojny polskiej 1807 roku, wojny polsko-austriackiej, inwazji na Rosję 1812 roku i kampanii 1813 roku.
Bitwy i potyczki[9]:
- Tczew (23 lutego 1807),
- Gdańsk i Frydland (obecnie Prawdinsk) (14 czerwca 1807),
- Grochów (25 kwietnia 1809),
- Góra (3 maja 1809),
- Zamość, Sandomierz, Jedlińsk (11 czerwca 1809),
- Smoleńsk (17 sierpnia 1812),
- Możajsk (5 i 7 września 1812),
- Czeryków (29 września 1812),
- Woronów (2 października 1812),
- nad Berezyną (28 listopada 1812),
- Wachau (16 października 1813),
- Lipsk (18 i 19 października 1813).
Mundur
edytujPrzepis ubiorczy z 3 września 1810 roku nie doprowadził jednak do całkowitego ujednolicenia munduru piechoty. Niektóre pułki dość znacznie różniły się od ustaleń regulaminowych[a]. W 12 pułku piechoty były to bermyce gładkie z białymi kordonami[10].
Uwagi
edytuj- ↑ Różnice przedstawione przez Gembarzewskiego na podstawie ówczesnych rysunków, rachunków i innych dokumentów pułkowych.
Przypisy
edytuj- ↑ Zych 1961 ↓, s. 22.
- ↑ Wróblewski 2002 ↓, s. 169.
- ↑ Zych 1961 ↓, s. 207.
- ↑ a b Wimmer 1978 ↓, s. 439.
- ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 444.
- ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 446.
- ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 455.
- ↑ Gembarzewski 1925 ↓, s. 73.
- ↑ a b Gembarzewski 1925 ↓, s. 56.
- ↑ Askenazy i Gembarzewski 2003 ↓, s. 109.
Bibliografia
edytuj- Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
- Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.
- Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
- Grupa rekonstrukcji historycznych XII Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego